(Abbas en Haniye)

Twee ontwikkelingen tegelijkertijd: Hamas zegt vrede te willen, en Israël dreigt opnieuw met een moordpartij in Gaza. “The Palestinians talk peace, we talk war”, schrijft Israeli Larry Defner (hier). Tegenstrijdig dat Israël met een nieuwe aanval dreigt net op het moment dat er met Hamas te dealen valt?

In Ha’aretz lijken ze een beetje verbaasd dat Hamas zegt te kiezen voor samenwerking met Fatah, en bereid om mee te gaan in de poging een Palestijnse staat binnen de 1967 grenzen te krijgen. Khaled Meshal heeft het namens Hamas gezegd: ze geven de voorkeur aan het geweldloos volksverzet dat de laatste jaren is ontwikkeld boven gewapende strijd. Nu is die ontwikkeling voor de echte Hamas-watchers helemaal niet nieuw, nieuw is alleen dat het nu ook de Israëlische media bereikt. Want jarenlang deden vrijwel alle mainstream media, ook die in het Westen, alsof Hamas niets anders was dan een extremistische terreurorganisatie, waar niet mee te praten viel, aangezien ze toch niets anders zouden willen dan Israël te vernietigen en de joden de zee in te drijven. Want de kritiekloze Israël-verdedigers zijn nooit verder gekomen dan het Handvest van Hamas, van een kwart eeuw geleden, en negeren liever alle ontwikkelingen die inmiddels hebben plaatsgevonden. En de Israëlische regering die uiteraard wel beter weet, niet voor niets hebben ze de Shin Beth, de geheime dienst die Gaza nauwlettend in de gaten houdt, cultiveert het simpele vijandbeeld van de geboren terroristen onder andere om de belegering mee te rechtvaardigen, en om een excuus te hebben nooit met ze te gaan praten.

In 1997 interviewde ik in Gaza Ismail Haniye, als vertegenwoordiger van Hamas, toen wij geen van tweeën wisten dat hij de toekomstige president zou worden, en toen al zei hij wat nu wordt herhaald: dat Hamas bereid was om met Fatah samen te werken, en dus ook bereid om een Palestijnse staat te accepteren op die laatste 22% van het land, een concessie die daarvoor al door Arafat was gedaan. In die tijd, ik kwam nog maar een paar jaar in Gaza, drong het nog niet tot me door hoe belangrijk het was wat hij zei. Maar het is nog vele malen herhaald. Dat is dus niet nieuw. Haniyeh zei dat ook al twee jaar geleden in een interview in Haaretz door Amira Hass. Zie hier. En Khaled Meshal zei het ook. Zie Siegman, hier. Maar niemand luisterde.

Nu was het zelfs voor een leek wel te volgen. Op het moment dat Hamas besloot aan de Palestijnse verkiezingen deel te nemen, bleek al dat de meerderheid besloot om politiek te verkiezen boven gewapende strijd, want deelnemen aan de verkiezingen betekende per definitie samen moeten werken met Fatah. En dus moeten onderhandelen met Israël, direct of indirect. Hamas is een complexe organisatie, niet alleen met veel verschillende activiteiten, behalve verzetsorganisatie vormen ze ook de overheid in Gaza, maar ook met verschillende stromingen. Er is altijd een gematigde vleugel geweest, waar Haniye toe hoort, en een radicale, die niet wil onderhandelen maar de gewapende strijd voort wil zetten. Dat geeft een precaire balans, want waar de gematigde vleugel geen successen kan laten zien – de belegering van Gaza is nog steeds niet opgeheven, economisch staat Gaza er miserabel voor – wordt de radicale vleugel luider, die niet gelooft in samenwerking of onderhandelen. Hamas heeft ook een zware dobber aan het op één lijn houden van de nieuwe radicale groepjes die willen vechten, waaronder ook de Islamitische Jihad. Sommige van de meer extreme Hamas-aanhangers zijn ook al overgelopen naar de Jihad. Dat zijn de groepen die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de raketten die af en toe nog worden afgeschoten.

Kunnen we ze wel vertrouwen, lees je in de Israëlische pers. Voor de haviken is het wel duidelijk: nee. Eenmaal een terrorist altijd een terrorist. Sommige duiven aarzelen: Hamas heeft nog steeds niet ondubbelzinnig het gewapende verzet opgegeven. Nee, dat klopt. En dat zullen ze ook niet, net zoals, ik herinner ons er maar even aan, Mandela het gewapende verzet niet af wilde zweren voordat de apartheid was opgeheven. Zolang de bezetting en de belegering voortduren, en de Palestijnen dagelijks de dreiging meemaken hun laatste beetje land ook nog kwijt raken hebben ze er volgens het internationale recht recht op om zich te verzetten, ook gewapend. Wat ze niet mogen is aanvallen op burgers uitvoeren, en daarom zijn raketten die niet te sturen zijn ook niet toegestaan. De vraag daarbij is wel welke mogelijkheden de Palestijnen dan wel hebben om zich te verzetten – waar kunnen ze hun recht vinden? Ondertussen is het significant dat zowel Fatah als Hamas zich medestanders betonen van het enige jaren geleden gestarte nieuwe geweldloze volksverzet, met name op de Westoever, dat overigens ook behoorlijk bloedig door de Israëli’s uiteen wordt geslagen, nog afgezien van alle geweldloze activisten die voor jaren de gevangenis ingaan.

De Palestijnse bevolking zelf heeft in de afgelopen jaren zowel het vertrouwen in Fatah als in Hamas behoorlijk verloren. Fatah is veel te ver gegaan in de samenwerking met Israël, en fungeert in feite als door hen betaalde politie, die vooral als taak heeft de eigen bevolking in het gareel te houden. Vandaar dat Abbas zijn koers verlegt, die ondertussen ook wel heeft begrepen dat Israël ‘mogelijke onderhandelingen’ nog steeds als een wortel voor zijn neus laat bungelen, maar in werkelijkheid absoluut niet van plan is om ernst te maken met de min of meer beloofde Palestijnse staat. Ook voor een leek is dat zo waar te nemen aan de steeds verder doorgevoerde onteigening en verdrijving van de Palestijnen van Oost-Jeruzalem en de Westoever, de nederzettingenbouw, de verdrijving uit huizen, de landroof en het getolereerde kolonistengeweld. Abbas heeft dus weer iets aan goodwill teruggewonnen door zich niet langer meer slaafs door Israël en de VS te laten dicteren wat ze mogen doen: niets dus. En Abbas gooit het nu over een andere boeg: ook al is de poging om lid te worden van de VN nog getorpedeerd, hij laat wel zien geen marionet te zijn. Ook is hij nu bereid om serieus samen te werken met Hamas, hoewel Israël er alles aan doet om hem daarvan af te houden. Dreigen met het belastinggeld niet af te staan, dat in feite al van de Palestijnen is, bijvoorbeeld, Alsof Abbas een kind is dat voor straf zijn zakgeld niet krijgt, waardoor de salarissen van het overheidspersoneel niet uitbetaald zouden kunnen worden. En nu ook het dreigement dat er geen onderhandelingen gevoerd zullen worden als Abbas met Hamas gaat samenwerken aan het herstel van een gezamenlijke regering en mogelijk in mei nieuwe verkiezingen. Dat dreigement zal weinig indruk maken, aangezien er van serieuze onderhandelingen sowieso al geen sprake is, maar zeker is wel dat Abbas ook wel wat te verliezen heeft aan toegeschoven privileges zoals reisvergunningen voor zakenlieden en ambtenaren.

Maar ook Hamas heeft binnen Gaza aan populariteit ingeboet, weet ik door mijn contacten daar. Ook bepaald niet zwaar religieuze Palestijnen stemden in 2006 op Hamas, omdat die onkreukbaar leken vergeleken bij het nogal corrupte Fatah. Maar ook Hamas, eenmaal aan de macht, valt tegen. Er is nu in Gaza een rijke elite ontstaan die profiteert van de onder controle van Hamas staande tunnel-economie, en het steekt de verarmde bevolking om ook Hamas-functionarissen met dikke auto’s door Gaza te zien rijden en de ene na de andere dure villa te zien verschijnen. Ook heeft Hamas zich niet aan de afspraak gehouden om het persoonlijke leven van de Gazanen met rust te laten, en zijn er vele incidenten geweest zoals gedwongen hoofddoek dragen, en verstoring van bruiloften waar muziek werd gespeeld, hoewel die overmatige controle nu al weer een stuk wordt versoepeld. Het is wel duidelijk dat Hamas de fundamentalistische leden te veel hun gang lieten gaan, in een poging om de radicalistische groepen de wind uit de zeilen te nemen. Ook ziet het ernaar uit dat de pogingen van Hamas om alle onafhankelijke organisaties, met name NGO’s die vanuit het buitenland worden betaald, onder hun gezag te krijgen nu afnemen. Maar ondertussen heeft ook Hamas, behalve de gevangenenuitruil, weinig op hun conto staan waarmee de bevolking het gevoel krijgt dat zij het beter doen dan Fatah.

Het is dus een belangrijke stap dat Hamas en Fatah weer gaan samenwerken, en Hamas toe wil treden tot de PLO, de officiële vertegenwoordiging van alle Palestijnen. Beide partijen moeten over veel oud zeer heen, want in Gaza is nog niemand vergeten dat de alleenheerschappij van Hamas vooral te danken is aan het feit dat Hamas op tijd een door de VS en Israël gefinancierde en getrainde coup van Fatah heeft weten te verijdelen. Het was Fatah’s Dahlan met zijn eigen legertje, die van plan was om Hamas met geweld af te zetten. Dat is mislukt, want Hamas was ze voor. En Fatah is de vernedering nog maar nauwelijks te boven van alle kopstukken die Gaza uit zijn geschopt, plus de bloedige wraakacties die tegen Fatah-leden zijn uitgevoerd.

Dit is dus de stand van zaken: ondanks alles lijkt het erop alsof er weer een gezamenlijke regering komt. En dat Hamas bereid is om serieus, met Fatah samen, met Israël te onderhandelen.

(Benny Gantz)

Kijk, als Israël echt uit was op vrede, dan waren ze daar voorzichtig gelukkig mee. Want dit is duidelijk, als je vrede wilt sluiten met de Palestijnen dan kan dat niet met een half volk. Dan is het cruciaal dat ook Hamas meedoet. Maar wat doet Israël? Die dreigt opnieuw met een aanval op Gaza. Generaal Benny Gantz heeft het al met veel gewelddadige retoriek aangekondigd: de volgende aanval op Gaza moet ‘snel en pijnlijk’ zijn, korter, maar met zwaarder oorlogsgeweld. Er zijn nieuwe wapens die hij graag wil uitproberen (Gaza ia al heel lang het oefenterrein waar Israël nieuw wapentuig op uitprobeert).

De geschiedenis herhaalt zich. In Oorlog als er vrede dreigt, heb ik uitvoerig, en met veel bronvermeldingen betoogd dat de bloedige operatie Gegoten Lood niet bedoeld was om de raketten tegen te houden, die bleven ook komen tijdens de aanval, niet bedoeld was om Hamas te verslaan, want dat is ook niet gebeurd en gaat ook nu niet gebeuren. Waar het wel om ging: behalve het aanrichten van een zo groot mogelijke verwoesting als nog net kon onder de ogen van de westerse media, was de bedoeling om elke poging om tot vrede te komen weer voor een tijd in de ijskast te krijgen. Want ook toen al was duidelijk dat er met Hamas wel degelijk te praten viel. En dat Hamas net een nieuwe wapenstilstand had aangeboden wanneer Israël bereid zou zijn om de belegering van Gaza op te heffen. Wat Israël uiteraard afwees. In die tijd zijn er maanden lang geen raketten afgeschoten vanuit Gaza, tot Israël geheel onnodig een paar Palestijnen liet vermoorden, en er na die provocatie weer wat raketten vlogen. Waarop in december drie jaar geleden een reeds lang voorbereide militaire operatie op de vrijwel weerloze bevolking van Gaza werd losgelaten: meer dan 1400 doden, merendeels burgers, onder wie meer dan driehonderd kinderen, in 22 dagen niet aflatend geweld. De rechtvaardiging: ‘wij kunnen het toch niet toestaan dat onze bevolking gevaar loopt door de Palestijnse raketten’.

Daarmee wordt opnieuw gedreigd. Israël is al weer aan de gang, op precies dezelfde wijze: er worden een paar Palestijnse leiders vermoord. Significant is dat de laatste moorden gepleegd zijn op mensen van de Islamitische Jihad, en niet op Hamas-mensen. De bedoeling is duidelijk: het is juist de Jihad die geheel bereid is om meteen weer een paar raketten af te schieten, en als er net een paar van hun mensen om zeep zijn geholpen is het voor Hamas heel erg moeilijk om hen ervan te weerhouden om dat te doen. En dat lijkt precies de bedoeling. Die raketten veroorzaken maar heel zelden schade, en nog minder vaak slachtoffers. Maar Israël kan heel goed af en toe een paar raketten gebruiken om te roepen: zie je wel, ze willen geen vrede en we moeten ze dringend weer een lesje leren. Zo is alles klaar voor de volgende aanval.

Nog is het niet zo ver, nog is het alleen maar een dreigement. Maar dit zou voor iedereen die de recente geschiedenis heeft gevolgd ondertussen duidelijk kunnen zijn: de Palestijnen zijn vooral in levensgevaar wanneer ze dreigen met vrede.

Bronnen:
Paul Mutter, Three years later, IDF happy with ‘Cast Lead’, wants to have another go. Mondoweiss, hier
Richard Silverstein, Fatah source claims Meshal ordered end to terror attacks against Israel, Tikun Olam, hier
Harriet Sherwood, Israel ‘will launch significatn Gaza offensive sooner or later”, The Guardian, hier.
Gill Cohen, Israel strikes Gaza Strip for second time in hours, IDF says, Ha’aretz, hier
Yanir Yagna and Gill Cohen, IDF confirms preparations for extensive future Gaza military action, Ha’aretz, Hier
Avi Ischaroff and Amos Harel, Hamas forces ordered to cease attacks on Israeli targets, Palestinian sources say. Ha’aretz, Hier
Ha’aretz Editorial, Israel needs to listen to Hamas and take notice. Ha’aretz,hier
Larry Derfner, Palestinians talk peace, Israel talks war, +972, hier
Avi Issacharoff, Is Israel witnessing the rise of a kinder, gentler Hamas? Hier
Phoebe Greenwood, Hamas moves away from violence in deal with Palestinian Authority, The Guardian, Hier