Duizenden mensen op de been van Museumplein naar Dokwerker, tegen racisme, discriminatie en uitsluiting. Ik weet van achter de schermen wat een werk dat is geweest, dus hulde aan het comité 21 maart. Ik weet ook dat het niet makkelijk is geweest, met zo’n losse coalitie van zulke uiteenlopende groepen. Want dit was de bedoeling: om het grote verhaal te vertellen: het gaat niet alleen om racisme tegen mensen met een Afrikaanse afkomst, en niet alleen om de manier waarop Nederlandse moslims met wantrouwen tegemoet worden getreden, en niet alleen om de schandelijke onmenselijke manier waarop we omspringen met asielverzoekers en mensen zonder papieren. Het ging al helemaal niet alleen om die idioot Wilders die veel heeft bijgedragen aan het succes van de demonstratie door op de valreep nog even met een nieuwe aandachttrekker te komen: minder Marokkanen, dat ging hij wel even regelen. Het gaat om elke vorm van uitsluiting en wegzetten, ongeacht of het gaat om huidkleur, geloof, migranten of vluchtelingenstatus. Het gaat ook over homofobe en achterstelling van vrouwen.

Die poging was meer dan geslaagd, want iedereen kon het zien: dit was de mooie kant van Nederland, alles door elkaar, wit en zwart, Marokkanen en Antillianen en vluchtelingen en moslims, alle leeftijden, geoefende activisten en nette dames en heren die voor het eerst naar een demonstratie gingen.

Ik was ontroerd en geraakt. Meer mensen waren dat. Ik viel oude en nieuwe vrienden in de armen. Want dit is de laatste tijd gebeurd: we zoeken elkaar op. De behoefte om elkaar te kennen, en samen op te trekken is groot geworden. En zo zijn er opeens een heleboel fijne mensen bij die ik nog maar een beetje ken maar die me nu al dierbaar zijn. En dat belooft wat. Iets goeds.

Ik kan me vergissen, maar ik geloof dat we op een kantelpunt zijn aangekomen. Het is altijd raadselachtig hoe dat komt, alsof er een kritieke massa nodig is en dan opeens is er die druppel die de emmer doet overlopen. Dat begon al met de reacties op de Zwarte Piet acties – al jaren wordt het gezegd, maar opeens kwam er zoveel evident racisme naar boven dat voor de zwarte gemeenschappen duidelijk was dat beleefd afwachten niet meer aan de orde was – ik was er bij op het Beursplein (hier) en dat voelde als een onomkeerbare fase in het politieke bewustzijn van iedereen met een kleur. Plus bondgenoten. Dit gaan we niet meer pikken.

Ook de reacties op de laatste streek van Wilders wijzen daarop. Niets van wat hij zei was nieuw, of specifiek erger dan wat hij al eerder had beweerd, maar opeens was het genoeg. Zijn eigen partijgenoten hadden het ook wel gehad, journalisten die tot dan toe een beetje het neutrale midden hadden aangehouden was het opeens teveel, afgelopen zondag verenigden ook de kerken zich. En kijk, ook Amsterdams burgemeester vond het belangrijk genoeg en meldde zich als spreker voor de demonstratie bij de Dokwerker.

Laat niemand denken dat het verder vanzelf wel goed komt, want een kwart van de Nederlandse bevolking vindt het prima dat Wilders minder Marokkanen belooft. En op 5 december gaan we opnieuw zien welk deel van de witte bevolking eindelijk begrijpt dat het afgelopen moet zijn met die zwarte karikatuur als kinderfeestje. We zijn er nog lang niet. En toch had ik het gevoel dat we de deuren open hebben gezet die nog gesloten waren, en dat we gezien hebben met hoevelen we zijn die genoeg hebben van racisme en dat ‘eigen volk eerst’ en de bekrompenheid van het wij en zij denken. Rabbae verwoordde dat gevoel goed: we zijn allemaal Marokkanen, we zijn allemaal Chinezen, homo’s, vluchtelingen, Surinamers, we zijn bovenal allemaal Nederlanders.

Anousha Nzume had een ferme klus aan het bij elkaar houden van al die stemmen, een roerig publiek, de speeches van onder andere Mohammed Rabbae, en Gloria Wekker en Kno’ledge, de sprekers van FNV en Amnesty, en vooral de speech van de burgemeester die zorgde voor een clash met de mensen van de Vluchtelingenkerk die langzamerhand zo kwaad zijn dat ze hem eerst niet uit wilden laten spreken. Maar toch, dit overheerste bij iedereen die ik nog sprak: dit was fantastisch.