In Gaza wordt een eerste poging gedaan om de schade op te maken. Dat is belangrijk omdat er binnenkort een conferentie in Cairo plaats zal vinden van westerse donorlanden die met elkaar confereren hoeveel ontwikkelings- en noodhulp er naar Gaza moet gaan.

Omar Shaban, van Al-Shabaka maakte een eerste rapport, waar ik dit verhaal op baseer. (www.al-shabaka.org)

Vanaf het moment dat de kolonisten uit Gaza zijn geëvacueerd in 2005, en Hamas de macht overnam in 2006, is Gaza drie keer het doelwit geweest van een massale militaire aanval. In 2008/9, in 2012 en nu, de laatste. Het aantal doden overschrijdt inmiddels de 2000, meer nog dan de eerste aanval in 2008/9. Volgens de VN bestaat 73% van de doden uit burgers. Daarnaast zijn er duizenden gewonden waarvan een deel voor de rest van hun leven een ernstige beperking zullen hebben.

Maar niet alleen het aantal doden maakt de recente aanval zwaarder dan de vorige. Er is een enorme verwoesting aangericht, die kwam bovenop de schade van de vorige twee aanvallen, die nog lang niet was hersteld. Om een voorbeeld te geven: er wachtten nog 500 families op een herbouwde woning. Ook was de schade aan de waterleidingen en waterbronnen nog niet gerepareerd. In 2008/9 werd voor een bedrag aan 1,7 miljard dollar schade aangericht aan agrarische bedrijven, publieke voorzieningen, overheidsgebouwen, wegen, elektriciteit en waterleidingen, riolering en telefoonnetwerk.

Daar bovenop was de economische situatie in Gaza al slechter dan ooit tevoren. De blokkade van Gaza die het economische leven binnen de strook grotendeels belemmert werd alleen in 2010 tijdelijk enigszins verlicht, als reactie op de internationale druk na Israëls dodelijke aanval op de Gaza Freedom Flotilla, er mochten toen tijdelijk meer goederen in Gaza ingevoerd worden. (Er bestaat een lijst voor welke goederen er wel en niet Gaza via de grensposten met Israël binnen mogen.)

Ook is de economische situatie in Gaza nog benarder geworden door de machtswisseling in Egypte, waardoor de tunnels zijn afgesloten waarmee de overheid – Hamas – een inkomen kon genereren door de invoer van grondstoffen en noodzakelijke producten die niet op een andere manier Gaza in konden komen. De situatie voor de aanval was al zo slecht dat de Hamas regering de salarissen van 50.000 ambtenaren, leerkrachten en politieagenten niet kon betalen.

De in april van dit jaar ingevoerde eenheidsregering heeft nog heel weinig kunnen bereiken op het vlak van de allereerste materiële behoeften van de bevolking in Gaza. Ook het salaris van de ambtenaren die nu onder de gezamenlijke regering vielen was nog niet betaald.

Een eerste inschatting van de schade (berekend op 11 augustus)

1. 8.800 Huizen zijn volledig verwoest, en 7.900 zijn zwaar beschadigd en onbewoonbaar. In een aantal plaatsen (de wijk Shuja’iya in oost Gaza stad, in Beit Hanoun en Beit Lahya in het noorden, en Khuza’a, Abasan en Rafah in het zuiden) zijn gehele woonwijken totaal verwoest.

2. Van de 474.000 inwoners die hun huis verlieten om in de VN scholen een veilig onderkomen te zoeken, of in de buitenlucht of in de kerken zullen velen niet terug kunnen keren naar hun huis. Deze mensen zijn niet alleen hun huis kwijt, maar ook al hun bezittingen, meubels, kleren, auto’s en persoonlijke documenten.

3. De tanks voor de opslag van 300.000 liter brandstof voor de enige elektriciteitscentrale in de Gazastrook zijn vernietigd, en de centrale zelf is ook beschadigd. Zonder koeling kan veel voedsel niet worden opgeslagen, kunnen veel huishoudens niet van water worden voorzien omdat de pompen niet werken, kan het rioolwater niet afgevoerd worden, en zijn ziekenhuizen afhankelijk van onbetrouwbare generatoren. Gaza koopt aanvullende elektriciteit van Israel. Van de tien elektriciteitsleidingen die daarvoor nodig zijn, zijn er acht vernield. In Gaza is nu nog maar een kwart van de elektriciteit beschikbaar die werd geleverd voor de aanval (en toen al kregen de meeste huishoudens maar zes uur elektriciteit per dag)

4. Er is nog geen schatting gemaakt van de schade aan de infrastructuur, inclusief wegen, elektriciteits- en waterleidingen, en riolering. Ook zijn veel waterbronnen beschadigd, en reservaten van de riolering, waardoor er rampen dreigen voor gezondheid en milieu.

5. Vooral in de ‘grensgebieden’ – Israël heeft de strook onbegaanbaar terrein tegen de grens aan wederom uitgebreid zodat nu 40% van het land in Gaza onbebouwbaar, onbewoonbaar en levensgevaarlijk is – zijn tientallen werkplaatsen en fabrieken vernietigd, waaronder winkels, opslagplaatsen, benzinestations, en cementfabrieken. Onder het mom van ‘tunnels opruimen’ zijn duizenden hectares bouwland en kassen verwoest.

6. Veel overheidsgebouwen, zoals ministeries zijn aangevallen, waaronder ook bevolkingsregister. Veel onvervangbare documentatie is daarbij vernietigd. Ook zijn een tiental moskeeën verwoest.

Shaban heeft het hierbij nog niet specifiek over de medische schade, de schade aan ziekenhuizen en gezondheidscentra, het tekort aan medicijnen en medische hulpmiddelen die uiteraard juist nu zo nodig zijn.

Is wederopbouw mogelijk?

In welke mate het mogelijk zal blijken om Gaza te herstellen zal afhangen van de termen van de overeenkomst voor het bestand. Het kan zijn dat de uitkomst niet meer is dan een (tijdelijke) wapenstilstand, dat betekent dan wel dat de schade erna beperkt zal zijn, maar zolang de blokkade van kracht blijft, en het heel erg moeilijk blijkt om zaken als bouwmateriaal en onderdelen voor de reparatie van alles wat nu kapot is de Gaza strook binnen te krijgen blijft de situatie rampzalig en zal de wederopbouw veel langer duren. Het is niet voor niets dat de Palestijnen er bij de onderhandelingen over een bestand op hameren dat een staakt-het-vuren alleen zin heeft als de blokkade wordt opgeheven of op zijn minst verlicht.

Een probleem bij de wederopbouw is dat bij de conferenties van donorlanden in het verleden alleen werd gepraat met de Palestijnen van de Westoever, met de PA dus, terwijl Hamas, en andere Gazaanse representanten van het overleg waren uitgesloten. En dat terwijl Hamas als overheid uiteraard de eerste belanghebbende is. Alleen vanuit Gaza kan toezicht gehouden worden op de wederopbouw, en kunnen de prioriteiten worden vastgesteld. Het gevolg van de uitsluiting van Hamas bij de donorconferentie na 2009 was vervolgens dat meer dan de helft van het gedoneerde geld verdween in de tekorten van de schatkist van de PA en nooit in Gaza terechtkwam, volgens Shaban.

De prioriteiten

Volgens Shaban zijn dit de meest urgente noden in Gaza:

1. De reparatie van watertoevoer, zodat er voldoende veilig drinkwater zal zijn.

2. Het opvoeren van de capaciteit voor elektriciteit mede vanwege het drinkwater.

3. De invoer of lokale productie van tenten als eerste opvang voor de duizenden families. Met lokale productie wordt er ook voor werkverschaffing gezorgd. Financiele tegemoetkoming voor dakloze families om woningen te huren die nu vanwege de hoge huur leegstaan.

4. Brede steun aan de gezondheidssector om de duizenden gewonden te verzorgen. Vooral ambulante hulp is van belang. Extra zorg voor de nieuwe gehandicapten is noodzakelijk.

5. De uitbreiding van psychosociale hulp voor de duizenden getraumatiseerde mensen, speciaal voor kinderen.

Locale arbeidskracht

Belangrijk daarbij is om zoveel mogelijk gebruik te maken van locale arbeidskracht, die ingezet kan worden bij de bouw. Vissers moeten aan het werk kunnen, het land moet weer bebouwd worden. Ook moet er letterlijk puin geruimd worden. Straten moeten weer toegankelijk worden, openbare gebouwen weer opgeruimd, en daarvoor is het belangrijk dat er loon komt voor lokale arbeidskracht. En nog eens: het allerbelangrijkste daarvoor is de opheffing van de blokkade. Het herstel van een vliegveld, en van een bruikbare haven (de bouw van de haven werd eens gestart met Nederlands geld, maar net als het vliegveld kapot gebombardeerd) zijn essentieel, net als de heropening van de toegang tot Gaza voor mensen, voor import en export.

De urgentie daarvan is dat er heel erg veel moet gebeuren om weer een normaal leven mogelijk te maken, een urgentie die al bestond voor deze laatste aanval nog veel meer verwoestte. Met de blokkade voorspelde de VN in 2012 al dat de 1.8 inwoners van Gaza in het jaar 2020 in een onbewoonbaar verklaard land zouden wonen.

Nog een paar opmerkingen hierover: uit het opmaken van de schade van de laatste aanval is voor iedereen die daar niet de ogen voor wenst te sluiten duidelijk dat er niet alleen heel veel doden en gewonden zijn gevallen onder de burgerbevolking, maar dat de doelwitten voor het geweld bepaald niet in de eerste plaats met een militair oogpunt waren gekozen. Net als bij vorige aanvallen ging het vooral om het verwoesten van de plaatselijke infrastructuur, zoals blijkt uit het bombarderen van de elektriciteitscentrale, het onklaar maken van de watervoorziening, het vernielen van bouwland, het verwoesten van winkels en werkplaatsen die geen enkel verband hielden met de verzetsbeweging.

Behalve dat dit betekent dat wederopbouw alleen kan slagen wanneer de blokkade wordt opgeheven, is het ook duidelijk dat er internationaal toezicht zal moeten komen op het nakomen van gesloten verdragen. Zo niet, dan zal geheel voorspelbaar elke opbouw die er nu gaat plaatsvinden bij een volgende aanval teniet worden gedaan. De internationale gemeenschap die zich nu haast om humanitaire hulp te bieden zal toch eens moeten begrijpen dat elke humanitaire hulp weer ongedaan zal worden gemaakt wanneer er geen politieke beslissingen worden genomen.

Daarom ook is het urgent dat er onafhankelijk onderzoek plaats vindt, niet alleen naar de disproportionaliteit van de aanval, maar ook naar de doelen ervan. Aanvallen op de burgerbevolking vallen onder oorlogsmisdaden, en die zullen doorgaan wanneer de internationale gemeenschap er niet in slaagt die te stoppen.

Bron: Omar Shaban, Why this war is so much worse. 18 augustus 2014, Al-Shabaka Policy Brief