Opnieuw vond gisteren bij het kleine monument aan de Amstel, bij het stadhuis van Amsterdam, de herdenking van de Kristallnacht plaats, die daar al twaalf jaar wordt georganiseerd. Het wordt georganiseerd door het Platform tegen Racisme en Uitsluiting. En niet toevallig. Het gaat namelijk niet alleen om het herdenking wat de Duitse joden werd aangedaan, het gaat ook om er lessen uit te trekken, en waakzaam te zijn dat het niet opnieuw kan gebeuren. Waakzaam omdat de Holocaust niet zomaar uit de lucht kwam vallen, maar jarenlang was voorafgegaan met het apart zetten van de Duitse bevolkingsgroep de joden, met hetzes, verdachtmakingen, uitsluiting en progroms. Willen we dat dat nooit meer gebeurt, en niet alleen, dat het joden nooit meer gebeurt, maar niemand, geen enkele bevolkingsgroep of dat nu Roma en Sinti zijn die destijds ook vervolgd en vermoord werden, geen vluchtelingen, migranten, groepen mensen die tot ‘buitenlander’, tot ‘allochtoon’ worden gemaakt. Bewegingen die groepen mensen tot de vijand maken, op grond van hun godsdienst of van hun afkomst of van hun huidskleur moeten nauwlettend in de gaten gehouden worden – we moeten waakzaam zijn al bij de eerste symptomen van nieuwe vormen van uitsluiting die kunnen leiden tot fascisme.

Vandaar dat deze door het Platform georganiseerde Kristallnachtherdenking heel bewust breder wil denken dan alleen herdenken van de jodenvervolging van destijds. Vandaar dat er elk jaar naast joodse sprekers ook sprekers worden uitgenodigd die zich bewust zijn van andere vormen van uitsluiting dan antisemitisme.

Maarten-Jan Hijmans praatte het programma aan elkaar, en vertelde deze keer ook over de weerstanden die deze bredere aanpak kennelijk oproept bij het meer gevestigde establishment van joodse organisaties, die sinds een paar jaar een ‘eigen’ herdenking organiseren in de Portugese Synagoge. Daar is uiteraard niets tegen, zei Hijmans. Mensen hoeven niet naar de herdenking als ze dat niet willen, en als ze een eigen herdenking willen kan dat ook. Maar kwalijk wordt het wanneer geprobeerd wordt om de herdenking van het Platform te ondermijnen, en dat gebeurt nu al een paar jaar. Sprekers en musici worden onder druk gezet, en sommige haken af, zoals nu ook de spreker die namens de PKN zou komen spreken – op hun verzoek – en die ter elfder ure afzegde om wel bij die andere herdenking te gaan spreken, en de musici, die maar twee liederen wilden zingen en daarna ook naar de overkant vertrokken. Het misselijke ervan is dat er opzettelijk leugens worden verspreid als zou de organisatie de herdenking gebruiken om Israël te belasteren – is nog nooit gebeurd. De enigen die het niet laten kunnen om de Kistallnachtherdenking in verbinding te brengen met Israël zijn een stelletje mallies die er enige keren bij kwamen staan versierd met Israëlische vlaggen om hun schouders, duidelijk niet op uitnodiging van de organisatie. Genoeg hierover, lees meer hier.

Ik kwam net terug van de Preek van de Leek in de Singelkerk, waar Dries van Agt was uitgenodigd – door het PKN, en waar een tiental dames en heren die daar speciaal voor gekomen waren het niet laten konden om te proberen Van Agt met geschreeuw het woord te ontnemen. Ja, daar ging het expliciet wèl over Israël en Palestina, dat was het onderwerp dat van Agt had gekozen: ‘Onheil in het heilige land’. Op het spandoek dat de mensen meenamen stond Van Agt – de joden zijn jou zat, en de mevrouw die als laatste zachtjes de zaal uit werd geduwd wist nog even ‘antisemiet!’ en ‘viezerik!’ naar van Agt te schreeuwen. Waarna de dienst kon worden vervolgd.

Kortom: het klimaat waarin mensen nog van mening mogen verschillen en die ook in het publiek uit mogen dragen wordt er niet beter op. En dat ondanks het feit dat Van Agt niets anders deed dan volstrekt controleerbare feiten te vertellen over de mate waarin de staat Israël verdragen en internationaal recht overtreedt. Die feiten veeg je niet weg met beschuldigingen van antisemitisme, al wordt dat steeds opnieuw geprobeerd.

Affijn, het werd toch nog een mooie Kristallnachtherdenking zoals we die gewend zijn – sober, tot nadenken stemmend. Rolinha Kross en Shura Lipovsky zongen Jiddische liederen, en er waren toespraken van professor Ido de Haan, Sharon Gesthuizen en jongerenimam Yassin ElForkani die Fatima Elatik moest vervangen. ElForkani zei nog: “je kunt geen moslim zijn zonder het jodendom te erkennen”. De speech van Sharon staat op de website, hier,een youtube film volgt snel, en ik heb op dit weblog de tekst van Ido de Haan geplaatst. En tussendoor kreeg joodse verzetsstrijder Mirjam Ohringer, die er elk jaar is, een bos bloemen Van Lonneke Lemaire vanwege haar negentigste verjaardag.