“Dit is een aanslag op onze manier van leven”, zegt Samsom. Dat is politiek gezien wel erg oppervlakkig en onnozel. Hoezeer we het eens kunnen zijn over de afschuwelijkheid van de aanslagen, we hoeven ook niet blind te zijn voor de voedingsbodem aan haat tegen het Westen die wij zelf hebben veroorzaakt. De burgers die zijn gestorven zijn onschuldig. Het Westen is dat niet. Ik schrijf daar ook over in Kwart over Gaza en ik kom erop terug.”

Dit is wat ik op Faceboek zei een paar dagen geleden, en het was aan de hoeveelheid likes en reacties te merken dat veel mensen (althans die uit mijn vriendenbestand) het daarmee eens zijn. In de media gaat het verhaal voornamelijk over de vraag hoe het Westen dergelijke terreuraanslagen kan voorkomen. Dat is een discussie op zich, want het is maar zeer de vraag of de uitgeslagen oorlogstaal niet precies is wat Daesh (of IS) wil zien. Het dilemma is hoe ver je kunt gaan met met preventieve maatregelen zonder dat het middel erger wordt dan de kwaal. In Frankrijk worden op dit moment vele duizenden jonge moslims in de gaten gehouden. Maar juist dat uitgebreide georganiseerde wantrouwen tegen alle jonge mannen met een Arabisch uiterlijk of een Marokkaanse naam roept het gevoel op dat ze hier niet horen, dat ze per definitie verdacht zijn, dat ze schuldig zijn tot ze zelf het tegendeel bewijzen, en dat komt bovenop een toch al behoorlijk islamofoob klimaat. Het draagt bij aan de ideologie die ten grondslag ligt aan Daesh: dat de westerse wereld er op uit is om de islam te vernietigen. De heersende en getolereerde islamofobie zal zeker niet elke jonge man ertoe brengen om een terreuraanslag te gaan organiseren, de meesten zien daar niets in, maar het draagt wel bij aan een voedingsbodem waarbij de jonge mannen die ervoor gevoelig zijn een extra motivatie wordt meegegeven.

Dit missen we dus in de media: werkelijke aandacht voor de voedingsbodem die een hele kleine maar wel heel gevaarlijke minderheid aan extremisten voortbrengt. Want dit is ook bij deze recente (en niet de laatste) aanslag weer duidelijk is geworden: de motivatie wordt deels vanuit de IS/Syrië geïmporteerd, maar is tegelijk voor het overgrote deel ‘home grown’, hier ontstaan, in ons superieure Westen. En hoewel dat dwars staat op de opvattingen van rechts dat het extremisme voortkomt uit de islam, en wezensvreemd is aan ons verlichte Westen, moeten we als we niet blind zijn concluderen dat dit verlichte Westen deze gewelddadige tegenbeweging zelf produceert. En dat kunnen we alleen begrijpen wanneer we onderkennen welke enorme gewelddadigheid het Westen historisch gezien, ook nog in het heden, tentoon heeft gespreid in ‘de rest van de wereld’. Wij (dominante witte bovenlaag) willen graag vergeten dat we eens slavenhandelaars en kolonisten waren, maar de nazaten van de tot slaaf gemaakten en de gekoloniseerden zijn dat niet vergeten. Het zit nog diep in hun collectieve geheugen, en speelt elke keer weer op wanneer dit Westen doet alsof ze onschuldig is, doet alsof ze geen eigen belangen heeft in het economische neo-kolonialisme, doet alsof ze rechtvaardig is en staat voor universele mensenrechten, liegt over de militaire acties in Afghanistan en Irak, terwijl het meten met twee maten je in het gezicht slaat. Telkens weer.

Doof en blind, telkens weer. Voorbeeld. Bij de vorige aanslag, die op Charlie Hebdo en de joodse supermarkt in Parijs stonden de kranten vol met ‘analyses’. Hoe kon het toch en waarom nou juist in Frankrijk? In geen van de Nederlandse media heb ik de voor de hand liggende achtergrond gelezen waarom nou juist in Frankrijk joden en moslims tegenover elkaar stonden. Het antwoord is: Algerije. Een bloedige jarenlang durende bevrijdingsstrijd van een gekoloniseerd land tegen de kolonisator, die honderdduizenden doden kostte. De Franse overheersers, die uit het land dat er prat op gaat de bakermat van De Verlichting te zijn, gedroegen zich beestachtig. En dit is het punt: de in Algerije wonende joden kregen van Frankrijk automatisch de Franse nationaliteit, en sloten zich massaal aan bij de koloniale macht. Dat wordt ze tot op heden nog kwalijk genomen, en dat speelt door in de clashes die in Frankrijk zelf plaatsvonden.

Is dat een rechtvaardiging om een joodse supermarkt binnen te stappen en lukraak een paar joodse klanten overhoop te schieten? Absoluut niet. Dit moet steeds opnieuw worden gezegd: het willen begrijpen van de wortels van het ontstaan van gewelddadig extremisme is geen rechtvaardiging ervan. Maar het is noodzakelijk, willen we ook maar enigszins effectief zijn in het tegengaan van dat geweld, en dat wat (ten onrechte) ‘radicalisering’ wordt genoemd. Het enorme probleem is dat je wel kunt proberen hier en daar een nest extremisten op te ruimen, maar dat het vechten is tegen de bierkaai als je niets doet aan de omstandigheden die dat extremisme oproepen. En wat dat betreft heeft het Westen van doen met geweldig achterstallig onderhoud.

De vraag, ‘waarom haten ze ons’, gelanceerd door president Bush na de aanval op de Twin Towers, werd opvallend onnozel beantwoord met ‘ze haten onze vrijheden’. Dat vanzelfsprekende geloof in onze eigen westerse superioriteit is in het oplossen van de problemen, die alleen nog maar erger gaan worden, onze grootste vijand. Het veroorzaakt niet alleen de voedingsbodem waarop extremisme kan gedijen, het heeft ook een enorm schadelijk effect op de bevolkingsgroepen die met groeiend wantrouwen worden bekeken, zij die wij ‘allochtonen’ noemen, moslims, gekleurden, vluchtelingen. En vervolgens verbazen wij ons erover dat zij niet meer loyaal zijn aan ons prachtige vaderland.

Voorbeeld. Beseffen we wel hoe IS überhaupt is ontstaan? Lees het na in Kwart over Gaza (pag. 237 en verder). Het ontstond in Irak, nadat de Amerikaanse coalitie er een bestel had gecreëerd waarin de sjiitische islamitische groeperingen een overheersende positie kregen, ten koste van de soennieten die gezien werden als aanhangers van de onttroonde Saddam. De door de Amerikanen neergezette nieuwe heersers waren expats, die jarenlang samenwerkten met de CIA en de Amerikaanse overheid, en niet geworteld waren in de Iraakse bevolking. Vervolgens bleek de in het zadel gehesen president al-Maliki er net zulke onderdrukkende praktijken op na te houden als Saddam Hoessein. De opstandelingen werden door de Amerikanen gebombardeerd met witte fosfor in Faludja. Het radicale verzet dat daarop volgde was het begin van IS. Met andere woorden: het Westen is meer dan medeplichtig aan het ontstaan van verzet.

Ander voorbeeld. Palestina. Al vele jaren is het voor iedereen die dat wil weten duidelijk dat de rechten van de Palestijnen met voeten worden getreden. Om de paar jaar wordt de infrastructuur van Gaza aan gort gebombardeerd met een paar doorzichtige rechtvaardigingen, maar Nederland steekt geen politieke poot uit. Als het om Israël gaat zijn we opeens al onze afspraken over mensenrechten en internationaal recht vergeten. Wat we doen is achteraf wat noodhulp sturen. Ook na te lezen in Kwart over Gaza. En onze superieure democratie, die we zo graag willen importeren naar al die ‘achterlijke’ landen die nog niet zo ver zijn als wij? Toen in 2005 bij vlekkeloos verlopen verkiezingen een meerderheid van de Palestijnen koos voor Hamas, besloten de VS en Europa meteen om Hamas uit te roepen als terroristische organisatie waarmee het verboden was te praten. Die Palestijnen, zouden die hierna veel respect hebben voor onze voorbeeldige ‘democratie’?

En dan de moslims in Nederland die met duizenden demonstreerden tegen het bloedige onrecht in Gaza, zie de foto hierboven. Mijn conclusie was dat zij kennelijk meer gevoel voor rechtvaardigheid hebben dan de doorsnee autochtoon voor wie Gaza ver van zijn bed ligt. Maar minister Asscher vond het na het recente onderzoek schokkender dat er jonge moslims in Nederland zijn, het zijn er niet veel maar ze zijn er, die hun wantrouwen tegen Israël vertalen in een wantrouwen tegen joden, dan dat bijna de helft van de Nederlandse bevolking iets heeft tegen moslims. Dat is dus meten met twee maten.

Doof en blind, ook in Nederland zelf. Nederlandse moslims worden steeds maar weer opgeroepen zich van extremistisch geweld te distantiëren, ook Aboutaleb roept daar wederom toe op, hoewel hij als geen ander zou kunnen weten dat al vanaf dezelfde dag dat Theo van Gogh was vermoord de moslimorganisaties niets anders hebben gedaan dan exact dat: met grote nadruk laten weten dat zij niets te maken hebben en ook niets te maken willen hebben en ronduit afkeuren wat er door extremisten in naam van hun godsdienst wordt gedaan. Dit is de boodschap die in Nederland normaal is geworden: moslims zijn verdacht, ze zijn te wantrouwen, en ze moeten steeds maar weer op de knieën laten zien dat ze onschuldig zijn. Ik keek naar een te verwachten discussie bij Pauw, en geen een van de mensen om te tafel kwam op het idee om het eens te hebben over islamofobie als een van de redenen die jonge mannen in Nederland ertoe brengt geen vertrouwen meer te hebben in de Nederlandse politiek, in de media, en in dat deel van de bevolking dat achter Wilders aanloopt alsof dat de nieuwe heiland is die ons blanke land moet redden van de barbaren.

Dit verhaal is kort door de bocht, en gezaagd van tamelijk dikke planken. Ik geef meteen toe dat het ontstaan van radicalisering en extremisme een complex verschijnsel is, en dat er nog veel meer over te zeggen is. Maar dit is wat ik bedoel te zeggen: wanneer we het hebben over het gevaar van extremisme in Europa, en ook in Nederland, dan is het hoog tijd dat we de moed hebben onder ogen te zien dat wijzelf, met onze zogenaamde verlichting waar we ons zelf niet aan houden, en onze democratie die alleen geldt als ons dat uitkomt, en onze mensenrechten die alleen gelden voor sommige mensen en voor andere niet, de voedingsbodem hebben geschapen waarop dat extremisme kon gedijen. Het zijn niet alleen de gewelddadige IS-aanhangers die ons uitmaken voor hypocriet, het is ook een groot deel van de hier in Nederland wonende dochters en zonen van migranten, die aan den lijve meemaken hoe weinig beschaving er werkelijk in Nederland is, en die ons een spiegel voorhouden.