Op de SP website vond een paar maanden lang een discussie plaats naar aanleiding van mijn stelling over de ‘dreigende vergrijzing’ die plaats zou vinden. Interessante reacties. Vaak ook illustraties van de werking die het zogenaamde vergrijzingsdebat al heeft: er zijn jongeren die vinden dat ze niet voor de ouderen op hoeven te komen, al helemaal niet voor die egoïstische ‘babyboomers’, er zijn ouderen die zich in het defensief gedrongen voelen en zich gaan verdedigen. Ga kijken.

In de zaterdag een ontnuchterende bijdrage aan de discussie van de econoom Ad Kolnaar. Zijn stelling: de vergrijzing hoeft helemaal geen probleem te zijn. Een samenvatting.

De gevolgen van de vergrijzing worden zwaar overdreven, stelt Kolnaar. Regelmatig worden vanuit het kabinet geluiden gehoord in de trant van: de AOW en de pensioenen worden ‘onbetaalbaar’, evenals de zorg en de sociale zekerheid.
Dat argument wordt vooral gebruikt om de bezuinigingsmaatregelen mee te rechtvaardigen.
Maar klopt dat?

Er zijn drie oorzaken voor de vergrijzing:
a. de naoorlogse geboortegolf
b. het afnemend kindertal
c. de gemiddelde leeftijd stijgt dankzij de medische vooruitgang

De afname van het kindertal was er al lang. Rond 1900 lag het gemiddelde kindertal rond de 4, in 1940 was dat 2,5. Die daling was veel groter dan de daling nu, tot 1,8. Toch zijn volk en natie niet ten onder gegaan aan allerlei door de vergrijzing onbetaalbaar geworden zaken. Ook het stijgen van de gemiddelde leeftijd is geen nieuw verschijnsel. Toch konden de gevolgen ervan gedragen worden, ondanks het feit dat de bevolking heel wat minder welvarend was dan nu.

De verwachting is nu dat tussen nu en 2040 het aantal 65-plussers zal verdubbelen. Bij een gelijkblijvend nationaal inkomen zou de consumptie per hoofd zo’n 17 procent dalen. Maar: sinds de industriële revolutie is het nationaal inkomen nooit constant gebleven. Dankzij de arbeidsbesparende technologische ontwikkelingen is die steeds opnieuw gestegen. Aan een stijging van de arbeidsproductiviteit van 0,4% per jaar zouden we genoeg hebben om de dreigende neergang van de consumptie per hoofd op te vangen.

We zouden ons dood moeten schamen als we dat niet zouden halen, zegt Kolnaar. In het verleden draaiden we onze hand niet om voor een stijging van 2%, zelfs 4% en hoger. Als we dat realiseren dan hebben we over veertig jaar opnieuw een verdubbeling van de consumptie. Twee keer zo rijk, dus. Wie dat beseft, zegt Kolnaar, wordt misselijk van al het gelamenteer over de vergrijzing.

Hoe de arbeidsproductiviteit zou kunnen stijgen? Door een verhoogde arbeidsparticipatie, bijvoorbeeld. Maar vooral ook door investering door de overheid. Het is een uit de lucht gegrepen stelling dat het aflossen van de staatsschuld nodig is om de vergrijzing het hoofd te bieden. Het tegendeel is waar. Al dat spaargeld dat nu opzij wordt gelegd zou ook geïnvesteerd kunnen worden. Het bedrijfsleven doet dat, waarom zou de overheid dat niet ook doen?

Het gaat dus niet aan, aldus Kolnaar, om jongeren voor te spiegelen dat ze flink moeten inleveren omdat ouderen niet langer willen werken. Het is misleidend om te suggereren dat de premie onbetaalbaar wordt. Wij kunnen er voor zorgen dat de jeugd het beter krijgt dan wij, onder andere door onze omvangrijke spaargeld om te zetten in nuttige investeringen.

“Ouderen hebben hun hele werkzame leven lang in solidariteit geld afgestaan voor investeringen, ook in sociale voorzieningen, onderwijs en veiligheid. Het mag ook een keer genoeg zijn. De jeugd dankt zijn startpositie voor werk en welvaart aan hen en aan niemand anders. Het aanpraten van een generatieconflict is onverantwoord. ”

(uit Trouw, 10 juli 2004)