Toen ik werd gebeld door de Wereldomroep of ik commentaar wilde geven op de situatie in Gaza heb ik nee gezegd. Ik had het ook alleen maar uit de krant. Ik zat in Frankrijk, niet in de buurt van het internet of de email waarmee ik met Gaza kon communiceren, of het commentaar kan lezen van de mensen op wie ik vertrouw: het wekelijkse bericht van oude veteraan Uri Avnery, bijvoorbeeld, de artikelen van Amira Hass, een van de twee Israëlische journalisten die Arabisch spreken en in de Palestijnse gebieden werken (de andere is Gideon Levy) of de berichtgeving op de Electronic Intifada, deze keer van Arjan al Fassed en de artikelen in Al Ahram, het Egyptische weekblad. Niet dat zij het altijd 100% met elkaar eens zijn, hun inschatting van Arafat verschilt bijvoorbeeld nogal eens, maar bij elkaar gelezen, en gecheckt aan wat ik weet uit ervaring doordat ik vaak in Gaza ben krijg ik een beeld dat betrouwbaarder is dan wanneer ik alleen maar de Nederlandse dagbladen lees.

Eerst de visie van Avnery. Op zich is het verbazingwekkend dat er binnen de Palestijnse gebieden niet veel meer onderling geweld heeft plaats gevonden. Het is haast een natuurwet. http://www.sp.nl/include/sh_opinie.php?code=389In het jaar 70 voor de christelijke jaartelling werd Jeruzalem belegerd door de Romeinen. Terwijl de troepen van Titus de stad omsingelden en de bewoners begonnen te verhongeren barstte de interne strijd los om de macht, vielen er wederzijds doden en verbrandden de strijdende partijen elkaars laatste beetje graan. Zoiets gebeurt nu ook in Gaza. Terwijl het leger de bezetting opvoert en doorgaat met de liquidaties van leiders en burgers is er een machtstrijd losgebarsten tussen de partijen in Gaza zelf, waarbij ook geschoten is.

In Israël vindt de leiding dat prima, en waar ze olie op het vuur kunnen gooien door nog een paar leiders te laten vermoorden doen ze dat graag nog even. Zie je wel, zeggen de generaals en de woordvoerders van de regering: die Palestijnen zijn niet in staat om zichzelf te leiden, er is niemand om mee te praten, we hebben geen partner om vrede mee te sluiten. Als je ze aan zichzelf overlaat krijg je chaos en anarchie.

Aangezien het Sharons regering is die als eerste verantwoordelijk is voor de situatie die is ontstaan in de bezette gebieden lijkt dit een beetje op de zoon die zijn beide ouders heeft vermoord en dan voor de rechter zegt: heb medelijden, ik ben een wees.

Waar gaat het om, zegt Avnery. Dat er kennelijk Palestijnen zijn die werkelijk geloven dat Sharon van plan is om Gaza te verlaten, en nu wordt er gevochten om de huid van de beer nog voordat die geschoten is. Aan de oppervlakte is dit wat we kunnen zien: een machtstrijd tussen Dahlan en zijn aanhangers, die de macht wil overnemen, dat wil zeggen aan het hoofd willen staan van de veiligheidsdiensten en de politie, met steun van Sharon. De Amerikanen zijn het daarmee eens, omdat ze Sharon steunen. En de Egyptenaren zijn het daar mee eens om aardig te zijn tegen de Amerikanen. En dan is er Mussa Arafat, die aangesteld is door zijn oom om de veiligheidsdiensten te leiden, en inmiddels weer is terug getrokken door Arafat. Maar dat is alleen de oppervlakte. Daar onder speelt zich veel meer af.

Aan de ene kant zijn de Palestijnen verwikkeld in een bevrijdingsstrijd, letterlijk om hun voortbestaan. Nooit eerder, zegt Avnery, was hun voortbestaan, zowel als individuen als als natie zo in gevaar als nu.
Aan de andere kant is er ondanks de bezetting op de Westoever en in de Gazastrook een soort mini-staat ontstaan waarbij een geïmproviseerde overheid moet zorgen voor de veiligheid, de economie, voor onderwijs, gezondheidszorg, rechtspraak enzovoorts. In deze onmogelijke tegenstrijdige situatie wordt er gevochten om de interne macht, terwijl er tegelijk weerstand moet worden geboden door het verzet tegen de bezettingsmacht.

Al jaren is er binnen Gaza kritiek op Arafat, op zijn ondemocratische stijl van leiden en op zijn neiging om zijn eigen vertrouwelingen neer te zetten op machtsposities. Die kritiek kwam behoorlijk op gang. In de Wetgevende Raad, een voorloper van een werkelijk parlement, werd Arafat behoorlijk onder druk gezet om nieuwe, democratisch tot stand gekomen wetten te accepteren. Die strijd om de democratie is vergaand verhinderd doordat Arafat feitelijk gevangen werd genomen en opgesloten in de Mukata in Ramallah – weinig Palestijnen willen de leider aanvallen terwijl hij onder curatele staat van de vijand. Daarnaast zijn er steeds nieuwe pogingen geweest van Israël en de VS om de Palestijnen een leider op te dringen, een waarvan zij verwachten dat hij makkelijker zou zijn in het opvolgen van de bevelen en bereid zou zijn om als tussenbaas te fungeren tussen de feitelijke macht van Sharon en Bush, en het Palestijnse volk. Dat Arafat in ongenade is bij Sharon en Bush ligt niet aan het feit dat hij ‘corrupt’ of ‘ondemocratisch’ zou zijn, maar omdat hij uiteindelijk meer luisterde naar zijn eigen bevolking dan naar de machthebbers met wie hij moest onderhandelen. Hij was, minister Sharansky zei het nog eens heel openhartig, nou juist te weinig een dictator. Maar het hoort bij de beter geslaagde staaltjes propaganda van Bush/Sharon om te doen alsof ze Arafat onder curatele stellen omdat ze zo geïnteresseerd zouden zijn in democratische hervormingen. Feitelijk heeft Sharon niets anders gedaan dan te proberen het Palestijnse Gezag zoveel mogelijk te ondermijnen, om wat er aan leiding werd opgebouwd weer te versplinteren. Een voorbeeld daarvan is dat elke keer wanneer het Arafat was gelukt om ook met Hamas een eenheid te vormen en af te zien van zelfmoordaanslagen op Israëlische burgers en een wapenstilstand aan te houden om de onderhandelingen voort te kunnen zetten, Sharon een paar Hamas leiders liet vermoorden.

Arafat weet dit heel goed. En de meeste Palestijnen weten het heel goed en dat is de reden dat er nog steeds een meerderheid is die Arafat ondersteunt en hem opnieuw als leider zouden kiezen- ondanks alle kritiek. Zoals een Palestijns parlementslid tegen Avnery zei: “Arafat leidt de nationale strijd, en daarin staan we allemaal achter hem. Maar hij verwaarloost de interne verhoudingen, en daar protesteren we tegen”. Het is allang duidelijk waar Sharon op uit is. Niet vrede, niet een levensvatbare Palestijnse staat naast Israël, maar de langzame vernietiging van elke mogelijkheid voor de Palestijnen om een onafhankelijk bestaan op te kunnen bouwen. In 1948 was het onder de dekmantel van de oorlog nog mogelijk om honderdduizenden Palestijnen uit het gebied dat Israël is geworden over de grenzen te jagen en de terugkeer onmogelijk te maken. Nu probeert hij de etnische zuivering, zoveel mogelijk gebied voor Israël met zo min mogelijk Arabieren er op door te voeren door de Palestijnen op zo klein mogelijk terrein bij elkaar te drijven onder zulke onleefbare omstandigheden dat ze ‘vanzelf’ zullen verkiezen om te vluchten. Waar hij zich in vergist is dat de Palestijnen zich 1948 nog heel goed herinneren en de meesten nog liever strijdend ten onder gaan dan het laatste wat ze nog hebben te verliezen.

De machtstrijd binnen Gaza komt Sharon dus goed uit. Maar als hij denkt dat hij de Palestijnen daarmee definitief op de knieën heeft gedwongen komt hij bedrogen uit. Opnieuw zullen de Palestijnen hun krachten bundelen, denkt Avnery, en hun onderlinge strijd bij leggen. Dat neemt niet weg dat de situatie binnen de gebieden, en ook de onderlinge tegenstellingen ernstig zijn.
Morgen meer.