Je kunt een land ook leren kennen aan de taal, welke woorden bestaan er wel in, welke niet. Vroeger, voor ik over Palestina begon te schrijven (wat om voorstelbare redenen in Duitsland nog moeilijker ligt dan in Nederland, maar dat is een ander verhaal) werden bijna al mijn boeken in het Duits vertaald, en dan werkte ik met de vertaalster samen. Ik dacht altijd dat mijn geschrijf makkelijk te vertalen zou zijn omdat het nooit overdreven literair of wetenschappelijk is, maar dat was een vergissing. Juist het Nederlands dat dicht bij de spreektaal komt is lastig, omdat in Duitsland boekentaal net een stukje verhevener is dan bij ons. Als ik het echt zo vertaal als jij het hebt geschreven denken de mensen in Duitsland dat ik niet vertalen kan, zei de vertaalster. Niet voor niets dat we hier weinig uit het Duits vertaalde boeken lezen.

Je komt voor interessante verrassingen te staan. Zo wilde ik mijn ogen eerst niet geloven toen bleek dat het woord voor ‘voogdij hebben over’ hetzelfde is als voor geweld, Gewalt.
Maar echt leuk werd het toen mijn boek over seksualiteit werd vertaald, Voor Onszelf. Want daar stond ongeveer drie keer per pagina het woord vrijen. En laat dat nou vrijwel onvertaalbaar zijn.

Vrijen is een prettig klinkend woord voor het doen, zonder dat je er precies achter komt wat het is. Je kunt ook in het midden laten of het een man en een vrouw, of twee vrouwen, of twee mannen betreft. In het engels hebben we een goede vertaling, making love. Maar in het Duits kwamen we er niet uit. Met elkaar naar bed gaan, suggereerde de vertaalster. Okee, zei ik, vertaal dan maar eens ze gingen met elkaar naar bed in de auto. Dan maken we er van dat ze met elkaar slapen, zei ze. Hou op, zei ik, je kunt van alles doen tijdens het vrijen, een sigaretje roken, een toastje camembert smeren, maar het enige wat je echt niet kunt doen tijdens het vrijen is slapen. Schmusen, probeerde ze er nog een. Maar schmusen is niet serieus, dat is een beetje zoenen en flikflooien. Dan doen ze het niet. Wat doen jullie dan eigenlijk in Duitsland, vroeg ik, want volgens mij planten jullie je nog wel voort. Dat was het probleem niet, want voor alle deelhandelingen was er een uitgebreid vocabulaire, vögeln, bumsen, ficken, van zacht naar hard. Jakkes, zei ik, want vogelen klinkt nog wel een beetje, al zijn de dames daar weer van uitgesloten, maar boemsen, dat kwam er bij mij niet in. Van m’n leven zou ik niet willen boemsen. Toen bedacht ze een list, ze zou in het Duits een nieuw woord introduceren, freien. Maar daar stak de uitgeefster weer een stokje voor. Zoals wel eens gebeurt kan hetzelfde woord aan twee kanten van een grens een verschillende betekenis ontwikkelen. En terwijl vrijer hier minnaar betekent, betekent Freier aan de overzijde hoerenloper, en dit was toch geen boek over prostitutie, oder?
Dat werd een lange rij compromissen. Op elke bladzijde riep de vertaalster vertwijfeld, Okay, wer macht nun was mit wem? Tja, dat wist ik ook niet altijd precies, dus ik verzon ter plekke maar van alles en we kregen er erg de slappe lach van.
Inmiddels hebben ze het in Duitsland opgelost door een anglicisme over te nemen: Liebe machen.
De laatste keer dat ik in Duitsland liefde heb gemaakt was in een hotel in Aken.

PS . Onder welke rubriek moet ik dit nu weer plaatsen, Cursus of Sociale zaken? Kunst? Spelregels? Socialisme? Alweer een nieuwe rubriek?.