Ik ben het erg eens met Behnam Taebi, en degenen die op hem reageerden dat ‘allochtoon’ een stigmatiserend rotwoord is dat een hele groep mensen aan de andere kant van de lijn zet, als toch een beetje minder Nederlands dan de Nederlanders. Ik hoor ook de verhalen van kinderen die thuis komen met de vraag: ben ik een allochtoon, wat is dat? Wat moet je dan zeggen?
Maar. Nu heb ik een probleem dat ik wel wil voorleggen. Want ook ik heb af en toe woorden nodig om iets duidelijk te maken over de scheidslijnen die in deze samenleving worden getrokken, juist omdat ik er tegen ben. Om verschillen op te heffen moet je ze wel eerst kunnen benoemen. Het is wel waar dat woorden een realiteit kunnen scheppen (‘wij’ versus ‘zij’) maar het is omgekeerd niet altijd zo dat die realiteit vanzelf verdwijnt als je de woorden maar laat verdwijnen.
Zo wil ik iets kunnen zeggen in de trant van – ik gebruik de woorden nog maar even – het probleem van integratie (trouwens ook een woord dat ik niet meer graag gebruik) ligt niet alleen aan de kant van de allochtonen maar juist ook aan de kant van de autochtonen. Het zijn de autochtonen die niet onderkennen dat ze uitsluiten en discrimineren.
Met welke woorden moet ik dat zeggen als ik die woorden niet wil zeggen?
Het probleem is niet nieuw. In de jaren zeventig en tachtig, met de antiracisme beweging en met de heftige discussies binnen de vrouwenbeweging waarbij de zwarte vrouwen de witte vrouwen (terecht) verweten namens hen te spreken en voor hen te bepalen hoe emancipatie er uit moest zien zochten we ook naar woorden. Ik ga er van uit dat de groepen die het doelwit kunnen zijn van racisme of uitsluiting zelf mogen bepalen hoe ze gedefinieerd willen worden. Zo hebben Sitni en Roma ons laten weten niet langer met het denigrerende woord zigeuners te willen worden betiteld. Soms kiest een groep een geuzennaam. In de homobeweging waar men een erge hekel had aan het verzachtende woord homofiel – alsof het opeens helemaal niet meer om seks ging – werd de naam flikkers in ere hersteld. De Rooie Flikkers. De meeste Nederlanders van Surinaamse en Antilliaanse afkomst kozen voor zwart. Lekker duidelijk. Hoewel daar weer hele groepen, Marokkanen, Chinezen, zich niet echt prettig bij voelden, ook niet toen we besloten dat ‘zwart’ niet de aanduiding was van een kleur, maar van een politieke aanduiding: iedereen die het doelwit kon zijn van racisme. Het woord ‘wit’ werd dan gebruikt voor wat nu autochtoon wordt genoemd, als benaming voor de dominante groep. Want ook wit gaat niet echt over kleur – wie we wit noemen zijn in feite faalroze. Nog correcter werd het toen er gekozen wordt voor de benaming zwarte, migranten en vluchtelingenvrouwen, kortaf zmv-vrouwen. Ik heb het eerlijk gezegd nooit uit mijn hoofd kunnen leren.
Dus wat doen we nu? Ik sprak er met Behnam over, en die zei: zeg dan maar etnische minderheden, ook al is dat ook niet zo mooi. Dat kan, hoewel ik daar ook niet gelukkig van wordt. Etnisch zijn we allemaal, ook de witten, en minderheid, daarmee suggereer je ook al bij voorbaat de marginale positie – ook al is die ten dele realiteit. Ceylan vertelde het me dat veel jongeren niet meer als allochtoon wensen te worden aangeduid, maar als Marokkaanse Nederlander, of Turkse Nederlander. Dat vind ik een mooie oplossing, behalve dat ik wel met een mond vol verschillende etniciteiten zit wanneer ik de gehele groep wil aanduiden, inclusief de Iraanse Nederlanders en de Somalische Nederlanders en de.. noem maar op. Soms kan ik het af met de betiteling Nederlandse moslims. Dan nemen we Ceylan mee die moslim is maar etnisch wit, en nu evengoed een doelwit is van racisme. Maar om de autochtonen dan aan te duiden als niet-moslims – dat zit ook niet helemaal lekker. ‘Nederlanders’ voldoet natuurlijk niet, want het grootste deel van de mensen die doelwit kunnen zijn van racisme zijn ook Nederlanders.
Nou, dat is dus mijn probleem. Soms denk ik: het hangt maar van de contekst af of je een woord wel of niet kunt gebruiken, zonder dat het discriminerend is of mensen in een hokje plaatst. Maar ja, wie bepaalt dat? Gaan we vergunningen uitdelen voor wie het woord allochtoon nog mag gebruiken, Verdonk niet, ik wel?
Meer suggesties?
Het is inderdaad zo dat steeds meer jonge allochtone mensen ervoor kiezen om zich niet als allochtoon te benoemen, maar als Turkse Nederlander, Maorkkaanse Nederlander. Let op, oorspronkelijke etniciteit wordt als bijvoegelijk naamwoord gebruikt en het Nederlander zijn als zelfstandig naamwoord. Dit is uiteraard integratie ten top en antwoord op de vraag van politici: “Kies je voor het Nederlanderschap?” Verder is het overduidelijk aan de naam en/of huidskleur te zien dat diegene oorspronkelijk ergens anders vandaan komt. Ik heb zelf lange tijd gehad dat ik vond dat het niemand iets aan ging waar ik oospronkelijk vandaan kwam. Maar toch wou iedereen het weten, de kassajuf, de docent op school, de buurtvrouw, etc. Super irritant vond ik dat (ik ben toch gewoon Nederlander) maar door jezelf direct te presenteren als Palestijnse Nederlander, ben je ook direct af van de vraag waar je oorspronkelijk vandaan komt. Een goede oplossing dus en bovendien, ook heel belangrijk voor (ik noem het ook weer even) allochtonen, je verloochent zo ook je afkomst niet.
Ik woon sinds 20 jaar in de Amsterdamse Baarsjes. Mijn kinderen gaan regelmatig naar het ‘Marokkaanse’ belhuis annex internetcafe op de hoek van de straat om te kunnen internetten met een snellere verbinding dan thuis. Afgelopen week werd mijn jongste zoon, die donker haar heeft en een vrij donkere huid, aangesproken door een man die hem vroeg of hij Marokkaan was. Zijn antwoord was: nee, en toen vroeg de man of hij moslim was. “Nee, zei mijn zoon, ik ben Nederlander.” Vervolgens bleek hij deel uit te maken van een weddenschap want de man gaf een ander 5 euro.
En afgelopen zondag werden ze in het zwembad aangesproken met: kut-nederlander…een hele mooie geuzennaam!
Ik hield veel van Nederland en nog meer van Amsterdam. Het is erg pijnlijk dat niet meer te voelen.
hmm ik snap het dilemma Anja, ik loop daar zelf ook al een hele tijd mee. Om over de zaken te praten moet je het toch een naam geven. Als je in de dikke van Dale duikt dan valt me gelijk de omschrijving van het woord Nederlander op:
Ne·der·lan·der (de ~ (m.), ~s)
1 staatsburger van Nederland => Hollander, kaaskop
Ok een staatsburger van Nederland is dus per definitie een kaaskop? 😕 Geitenkaaskop, schapenkaaskop en koeienkaaskop…..
Toen je vroeg om andere bewoordingen voor Allochtoon en Autochtoon dacht ik zelf aan: multicultureel medelander of multicultureel Nederlander.
mul·ti·cul·tu·reel (bn.)
1 uit elementen van verschillende culturen bestaand
me·de·lan·der (de ~ (m.), ~s)
1 iem. van een andere nationaliteit die samen met de autochtonen een land bewoont => allochtoon
Alleen vind ik dan in de omschrijving van het woord medelander weer het woord allochtoon en autochtoon terug. Het lijkt erop dat er een nieuw woord moet worden uitgevonden hoewel ik multicultureel Nederlander of medelander wel vriendelijker vind klinken. Of is dit omdat ik niet tegen het probleem aanloop uitgemaakt te worden voor allochtoon? Tegen mij zegt niemand eigenlijk ooit autochtoon maar gewoon Nederlander. En voor mij zijn alle mensen hier in Nederland met een andere culturele achtergrond Mede Nederlanders. Ik vind dat eigenlijk wel een goeie benaming Medenederlander het geeft aan dat iemand wel “anders” is maar ook Nederlander is. Of zit ik nu helemaal verkeerd? Is niet simpel dit als koeienkaaskop te beredeneren…. Nog andere kaassoorten met een idee? 🙂
Het gebruik van het containerbegrip “allochtoon” is in de meeste situaties contra-productief. Zoek voor elke specifieke situatie naar de juiste begrippen om iets aan te geven. Vaak werkt het indelen van mensen in groepen sowieso niet.
Voor “integreren” gebruiken we in de rotterdamse raad nu de metafoor met “ritsen” want dat vraagt een actieve inzet, zowel van degene die binnenkomt als van de al aanwezigen die ruimte moeten maken voor de nieuwkomer.
Het is goed dat je dit nu aan de orde stelt. Óp 26 maart was het ook een issue op Standpunt.nl en toen schreef ik er op mijn weblog ( http://theocornelissen.sp.nl/weblog/index.php?p=176 )dit over:
“Nu op Standpunt.nl over de afschaffing van het woord “allochtoon” door de gemeente Den Haag. Eindelijk!
Laten we ook in Rotterdam iedereen gewoon aanspreken als “Rotterdammer”. Ik pleit er al jaren voor! Sommigen worden na 40 jaar hier nog steeds uitgescholden als “allochtoon”. Want het voelt allang als een scheldwoord. Jongeren die hier geboren en getogen zijn, worden niet als Rotterdammer aangesproken maar als “allochtoon”, omdat een van hun ouders uit het buitenland komt. En nog kansarm ook.
Mijn kinderen, die een brabantse vader en een franse moeder hebben en brabantse en vietnamese grootouders, vallen weer niet onder het Rotterdamse begrip “allochtoon”. Want ze zijn niet “niet-westers” genoeg en dus niet voldoende “kansarm”.
Hulde voor Den Haag!”
Zelf gebruik ik nu het meer neutrale woord “migranten” vaker. Maar meestal doet de afkomst er zo weinig toe dat we het gewoon over de mensen kunnen hebben in hun situatie. Dus gewoon “huurder” zonder turks/marokkaans/hollands, en gewoon “politieagent” zonder ethnische toevoeging. Bij bakkers en eethuizen is het wel weer handig om toevoegingen als “chinees” en “koerdisch” te gebruiken.
Ik begrijp het probleem dat Anja aankaart heel goed. Ook ik heb daar vaak mee te maken gehad. Hoe duid je deze groepen mensen aan. In Delft hou ik het op Delftenaren van buitenlandse afkomst. En als ik allochtoon en autochtoon niet kan mijden, voeg ik een zinnetjes, tussen twee komma’s, toe om mijn afschuw over deze toon-woorden uit te spreken. Nogal omslachtig, ik weet het.
En minderheid is ook niet de meest gelukkige term, want je suggereert impliciet dat er ook een meerderheid is. Maar het verwijst ook naar de rechten van de minderheden in een beschaafd land. Dat is nog altijd één van de belangrijke peilers van de democratie. En het is een minderheid van deze samenleving en niet een buitenstaander. In Nederland zijn op dit moment de belangen van een religieuze minderheid in het gedrang gkomen.
met groet,
Wat denk je van het al veel eerder geopperde- ik weet niet meer door wie – “medelanders”, of klinkt dat te idealistisch?
Ineke
Integratie is in mijn ogen steeds meer een containerbegrip geworden, waar we alles in kunnen dumpen wat we niet zo wenselijk vinden. Spreekt iemand onvoldoende Nederlands, dan zeggen we dat niet, maar we zeggen ‘hij/zij is onvoldoende geintegreerd’. Participeert een (groep) vrouw(en) onvoldoende op de arbeidsmarkt, dan zeggen we ‘zij zijn onvoldoende geintegreerd’. Geven jongeren overlast in een buurt, dan zeggen we ‘ze zullen nooit integreren …’ enz. Niet alleen is dit versluierende taal, het maakt ook dat wij voortdurend het gevoel hebben dat we met een gigantisch, massief en onveranderlijk probleem te maken hebben. Het kan ook naar de verkeerde oplossingen leiden. Minister Verdonk wil een verplichte inburgeringscursus, en zij lijkt te suggereren dat bovengenoemde problemen en vele anderen daarna als sneeuw voor de zon zullen verdwijnen. Wie houdt zij voor de gek?
Terwijl concreet zeggen wat je bedoelt wel meer confronterend is, brengt de helderheid ons vaak sneller bij een juiste oplossing(srichting).
De uitleg die Imad geeft aan de term ‘Palestijnse Nederlander'(bv), is ook de uitleg die ik krijg. En ik blijf mijn voorstel om te praten over ‘Marokkaanse Nederlanders’, ‘Turkse Nederlanders’ enz. ook nog steeds toetsen. Gisteren vroeg ik aan een meisje dat oorspronkelijk uit Tunesie kwam, aan welke term zij de voorkeur gaf: ‘Nederlander, Tunesische Nederlander of Tunesier’. Zij koos zonder aarzelen voor Tunesische Nederlander.
En ik heb ook niet zo’n moeite om dan Nederlanders, Nederlanders te noemen. Omdat deze termen zo geen waardeoordeel bevatten, maar een weergave van de werkelijkheid of de door betrokkenen zelf ervaren werkelijkheid.
Een erg interessante discussie is dit, en behoorlijk essentieel.
Lastig probleem. valt volgens mij ook niet 1 2 3 op te lossen. misschien moet er wat tijd overheen gaan voor dat de “buitenlander-angst” die bij veel autochtonen, (nog zo’n rotwoord), leeft vanzelf verdwijnt? d.w.z. dat zowel de allochtoon als de autochtoon misschien wel een beetje aan elkaar moeten wennen, en dat daar dus meer tijd overheen gaat als men in eerste instatie zou verwachten. Ik sprak laatst een jongen van surinaamse afkomst die pienter opmerkte dat nederlanders niet zo bang moeten zijn om discrimerend over te komen op iemand met een ander kleurtje of cultuurtje. gewoon zeggen wat je te zeggen hebt (met dezelfde mate van respect die je zelf ook zou verwachten uiteraard) en niet in je schulp kruipen omdat de allochtoon zich misschien beledigd zou kunnen voelen. “We kunnen best wat hebben” waren zijn woorden. iedereen is een individu, en individuen reageren nu eenmall niet altijd hetzelfde.
Mijn verloofde heeft de Maleise nationaliteit, (chinese origine), en ik heb gemerkt dat er vaak Nederlanders zijn die niet zo goed weten hoe ze op haar moeten reageren, ik heb wel eens het idee dat men bang is om haar per ongeluk te beledigen of te schofferen, en daarom het gesprek met haar voorzichtig aanpakt of zelfs maar helemaal uit de weg gaat. (ook een beetje typisch hollands denk ik..) dat waren my 2 cents…
groetjes en succes met je site!
(als ik het goed heb, heb ik nog bij je zoon Niels in de klas gezeten in Graft -de rijp, zo niet, dan heb ik de verkeerde Anja 🙂 )
Ome Ko denkt:
“rita’s” voor de trotse autochtonen
“mo’s” voor de trotse islamisten
“nederlanders” voor de rest
“verdonken” voor integreren
En dan blijft automatisch “verdonkeremaning” over voor integratie.
Ik zat ook al de hele dag op de ome-ko-toer: nieuwe woorden verzinnen. Maar met tegenzin, want ik heb helemaal geen zin om er speciale woorden voor te verzinnen. Ik voel het meeste voor Theo’s oplossing.
Wat door mijn hersens werd gedeleet:
– er gewoon ‘o’ achter zetten, net als bij positivo:
Marco, Turco, Chino, Indo, Surino, Palestino, Molukko, Americano, Soedano, Somalio, Bosnio, Blanco
– nieuwe samenstelling:
alto-lander en auto-lander (klinkt meteen als oud-hollander)
– inkorten:
lochtoon en tochtoon (mwa)
– Nu er zoveel Nederlanders zeggen te willen emigreren kun je ook nog denken aan import en export (sorry, flauw)
Allemaal niks, dus.
Ik heb ooit wel eens ergens de suggestie gelezen van ‘eigenheimers’ en ‘anderheimers’, maar ik moet even nazoeken of ik me dat niet verbeeld heb.
Als er dan echt per se een woord voor moet komen houd ik het voorlopig op Bintjes en Bontjes.
Gevonden!
Ewoud Sanders (NRC 6 september 2002)
Allochtoon en anderheimer (reacties)
De afgelopen twee weken ging de rubriek WoordHoek over de woorden allochtoon, gastarbeider en anderheimer. Enkele reacties van lezers. ,, Er speelt méér dan alleen het verslijten van de goodwill die een nieuwe benaming in het begin heeft.”
In de eerste plaats waren er voorstellen voor nieuwe woorden voor allochtoon. ‘Het probleem met het woord allochtoon’, aldus een lezer, ‘is mij zeer bekend. Ik werk op een ROC (Regionaal Opleidings Centrum) waar op de afdeling Educatie veel lessen Nederlands als tweede taal (voor ‘buitenlanders’) gegeven worden. Inderdaad, ook het woord buitenlander is al besmet. In ons foldermateriaal gebruiken wij daarom het woord anderstaligen. Wij gebruiken het al een paar jaar en het bevalt ons uitstekend.’
Iemand anders scheef buitenlandse Nederlander te gebruiker en dan was er nog het voorstel om allochtonen voortaan anderlanders te noemen.
Maar er waren ook lezers die het helemaal niet nodig vonden om allochtoon te vervangen – iets dat ik overigens ook niet had voorgesteld. ‘Allochtoon is een goed woord, het verzinnen van een andere term maakt de problematiek rond het onderwerp niet minder’, schreef iemand. En een lezer die tekende met ‘je allochtone medelander’ schreef: ‘Jij mag mij best allochtoon noemen, ik ben daar trots op. Wanneer het wordt gebruikt als groepsaanduiding en wanneer die groep zodanig wordt gestigmatiseerd dat ze geen gelijke kansen krijgt in de maatschappij (we betalen natuurlijk evenveel belasting – ik heb nog nooit over allochtone belasting gehoord) dan hebben we een probleem. Ik vind dat we nu een probleem hebben.’ Er lezer uit Amstelveen kwam met een geleerde verhandeling over de herkomst van het woord allochtoon. Omdat ik die helemaal buiten beschouwing had gelaten – het ging er mij om dat allochtoon een negatieve lading lijkt te krijgen – neem ik die uitleg hier over.
Zoals bekend is allochtoon geen klassiek Grieks woord, autochtoon wel. Dat speelt een rol in de Griekse vertaling van het Hebreeuwse Oude Testament, de Septuagint (LXX), die enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling ontstond en die veelal als citatenbron voor het Nieuwe Testament diende. In de LXX komt autochtoon wel voor, allochtoon uiteraard niet. Dat heeft ook actuele betekenis en wel als volgt.
Onlangs wees een Engels-Joodse rabbi er op dat Israël in de behandeling van de Palestijnen zich niets gelegen laat liggen aan het gebod niet alleen de naaste (= de landgenoot), maar ook de vreemdeling lief te hebben (= als gelijke te behandelen), zoals dat o.a. staat in Leviticus 19: 33-34: ‘En wanneer een vreemdeling bij u in uw land vertoeft, zult gij hem niet onderdrukken. Als een onder u geboren Israëliet zal u de vreemdeling gelden, die bij u vertoeft; gij zult hem liefhebben als uzelf, want gij zijt vreemdeling geweest in het land Egypte: Ik ben de Eeuwige’. Interessant is dat de LXX ‘een onder u geboren Israëliet’ weergeeft met ‘autochtoon’ en ‘vreemdeling’ met ‘proselutos’, dat oorspronkelijk ‘nieuw aangekomen’ betekent en pas later een technicus terminus werd voor een tot het Jodendom bekeerde buitenlander en dan in vertalingen wordt weergegeven met ‘proseliet’.
Dat zou ook voor ons betekenis kunnen hebben. Het onderscheid tussen autochtoon en allochtoon is kunstmatig en versterkt het toch al sluimerende onbehagen over ‘al die vreemdelingen in ons land’. Mensen die wij allochtoon noemen zijn ‘nieuw aangekomen’. Ze verblijven bij ons en behoren behandeld te worden als waren ze autochtoon (‘in het land geboren’). Voor zover mogelijk met gelijke rechten en plichten, niet gediscrimineerd, maar ook niet extra vertroeteld. Op den duur worden ze dan vanzelf proselutoi in de tweede betekenis van het woord: mensen die zich hier zo thuis voelen dat ze zich Nederlander noemen en zich niet meer als allochtoon voelen behandeld. Politiek ziet hier natuurlijk heel wat aan vast, maar een belangrijke politieke koerswijziging redt het niet zonder een voorafgaande mentale omslag.
Tot zover de lezer uit Amstelveen. En dan was er nog een uitvoerige reactie van een demograaf die schrijft over de problemen die statistici hebben met de term allochtoon.
‘Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt het woord allochtoon voor wie zelf in het buitenland geboren is, of waarvan één of twee ouders in het buitenland geboren zijn. In die zin is de koningin en ook prins Willem-Alexander en zijn toekomstige kroost allochtoon. Zolang de Oranjes bruiden en bruidegommen uit het buitenland blijven importeren, zal dat niet veranderen. Dit geeft wel aan hoe breed het begrip allochtoon op die manier is. Daar is menigeen niet gelukkig mee en zo zijn er twee ontsnappingsroutes ontwikkeld: eerste en tweede generatie respectievelijk westers/niet-westers. Met een beetje pech heeft een allochtoon drie verschillende geboortelanden voor zich zelf, vader en moeder. Hoe tel je deze persoon dan in een landengroep? Het eigen geboorteland wordt dan gekozen en als dat Nederland is, kiest men voor het geboorteland van de moeder.
De Surinamers worden dan nog steeds niet goed beschreven, want eigenlijk moet je daaronder een aantal cultuurgroepen onderscheiden. Dat gebeurt niet. Het blijft allemaal een lastige zaak. In een bevolkingsmodel voor allochtonen moet je er bijvoorbeeld rekening mee houden dat de kinderen van tweede-generatieallochtonen niet meer tot de allochtone bevolking gerekend worden, tenzij bruid of bruidegom ‘vers’ uit het buitenland geïmporteerd is. In Rotterdam heeft men enige tijd geëxperimenteerd met ‘etnische’ inwoners (lees: allochtonen), maar de simpele vraag of het Zeeuws Meisje dan niet-etnisch is, brengt onmiddellijk aan het licht dat deze term onbruikbaar is. Hooguit zou je kunnen invoeren ‘etniciteit’, maar dat lijkt een schaamlap voor het in Nederland sinds 1945 niet meer acceptabele ‘ras’.
Er is verder veel verwarring over de asielzoekers. Jan en alleman wordt op straat voor asielzoeker versleten, maar dat slaat nergens op. Omdat asielaanvragen zo ongeveer het enige kattenluikje is waarlangs je Nederland nog binnen komt, bestaat de groep in feite uit echte asielzoekers en een berg mensen die volgens de beste liberale principes voor zich zelf en het gezin op deze wereld betere economische mogelijkheden zoeken en daar nogal wat voor riskeren.
Voor het tellen maakt het niet uit: allemaal door hetzelfde kattenluikje en daar word je geteld. Als het supertrage IND dan na jaren puzzelen een oordeel velt, mag je blijven of niet. In het eerste geval wordt je allochtoon en in het tweede illegaal, tenzij je echt het land verlaat. Niet alle illegalen zijn ex-asielzoekers, want er komen er ook met bosjes binnen die niet de moeite nemen door het kattenluikje te kruipen.
De asielzoekers worden ondergebracht in asielzoekerscentra (AZC). Ze zouden binnen een half jaar uitslag moeten krijgen, maar daar komt zelden iets van terecht. In dat eerste half jaar zijn deze mensen als het goed is niet ingeschreven in de bevolking van de gemeente waar hun AZC staat. Na dat half jaar hebben de gemeenten een sterke neiging om asielzoekers wél in te schrijven: tikt aan voor de uitkering van het gemeentefonds, maar het is niet de bedoeling. Dat zijn dus asielzoekers die ook als allochtoon tellen. Het CBS heeft vorig jaar met veel moeite een schatting van het aantal ‘illegalen’ gemaakt. Het CBS kwam uit op 46.500 – 115.600.
Moraal van het verhaal? Er speelt méér dan alleen het verslijten van de goodwill die een nieuwe benaming in het begin heeft (zie de klassieke reeks benamingen voor tuberculose). Er is ook zo iets als het veranderen van het benoemde object en in dit speciale geval ook de (on)mogelijkheid om statistiek te bedrijven.’
Tot zover de demograaf en tot zover een keuze uit reacties op het woord allochtoon. Ook op het woord anderheimer (een fopwoord in de Grote Van Dale dat nergens is aangetroffen maar dat volgens het woordenboek een schertswoord zou zijn voor ‘allochtoon’), kwamen verschillende reacties. Ik had geschreven dat anderheimer ook op internet niet te vinden was. Ik had er bij willen zetten ‘niet in de gezochte betekenis’, maar dat is een toevoeging die je moet toelichten en daarvoor ontbrak de ruimte (in de krant). En dus wezen verschillende lezers erop dat anderheimer wel degelijk één op internet te vinden is, en wel op pagina met een tekst uit 1823 van Jacob van Lennep. Die tekst van Van Lennep is 2000 bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen in het boekje Lopen met Van Lennep. Dagboek van zijn voetreis door Nederland.
Het dagboek is in 2000 heruitgegeven door uitgeverij Waanders in Zwolle onder de titel Jacob van Lennep, Lopen met Van Lennep. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. De zomer van 1823. En hier slaat de ironie toe: ingeleid en bewerkt door Geert Mak en Marita Mathijsen. Van Lennep schreef in 1823: ‘Ras waren zij bij ons: de oude heer hompelde de trappen op en verhaalde ons onder eene flesch wijn hoe de badgasten aan Kleeman eene contrepartij gegeven hadden: hoe de generaal en chef der lammen (Idsinga) zoo gesalueerd geweest was dat hij rechtop liep, met zijne krukken rondsloeg en daar de podagra hem uit de beenen in de onderbuik geslagen was, vierentwintig uren met de maag vol Anderheimer gelegen had als een zieltogende: hoe Kleeman sprakeloos naar Benthem gewandeld was.’
Tja, de maag vol Anderheimer – het zou om een kaasje kunnen gaan, of om een poeder tegen jicht, maar het lijkt me duidelijk dat Van Lennep het hier niet schertsend over ‘allochtonen’ heeft. Vooralsnog blijft het dus een raadsel waarom de Grote Van Dale in 1999 besloot om anderheimer als neologisme op te nemen.
—-
p.s. 1
voor mensen die er taalkundig nog meer over willen weten:
http://www.onzetaal.nl/zoek/zoekalles.php?zoekstring=allochtoon
p.s. 2
overigens noem ik asielzoekers al jaren hardnekkig asielverzoekers, want dat zijn het gewoon.
Door hen asielzoekers te noemen geef je eigenlijk aan dat ze hier niets te zoeken hebben.
Door hen asielverzoekers te noemen, geef je aan dat wij soms bijzonder onbeleefd omspringen met mensen die ons gewoon een verzoek doen.
Ik vind ‘medelander’ een hele mooie, ‘Rotterdammer'(of ‘Amsterdammer’) ook wel, maar door het feit alleen al dat ik achter voorbeeld 1 zonder aarzelen het voorbeeld van een stad noem waarvan ‘wij'(inwoners van Rotterdam) stilzwijgend geacht worden in een zekere animositeit te leven – vooral tot uitdrukking komend bij onze volkssport nummer 1, voetbal, geeft al aan dat het toch niet helemaal voldoet: krijg je die (oeroude!)tegenstellingen weer tussen rivaliserende steden en dorpen.
Voor een heldere discussie is denk ik Turkse, Iranese, Pakistaanse enz. Nederlanders het handigst. En er zullen dan, denk ik, altijd mensen uit die groep blijven die denken ‘met deze titel bedoelen ze mij niet’. Dat zij zo. Bevestigt de noodzaak van zo genuanceerd mogelijk het debat blijven voeren.
@Imad: Dat vragen van mensen waar je vandaan komt is niet per se vervelend bedoeld (‘Ik moet je in een hokje kunnen plaatsen’, al schijnt dat wel een beetje een universeel menselijk trekje te zijn). Maar het is ook een beetje vissen naar iemands achtergrond. En het zoeken naar gespreksonderwerpen, wat toch, hoe oppervlakkig misschien ook in het begin, zoeken naar verbondenheid is.
En je gebruikt mensen ook als informatiebron:’hoe is het in dat land waar je vandaan komt?’Heb je er familie wonen? Heb je contact met ze? Hoe leeft je familie? Waar wonen ze? Hoe zit dat land in elkaar echt in elkaar (dat kan wel eens anders zijn dan in een krantenartikel te lezen is) enz. Al geef ik direct toe dat het voor een tof gesprek handig is als al die vragen niet allemaal tegelijk in de halve minuut na de eerste ontmoeting aan de orde komen 😉
Ik zit weer met verbazing naar de nieuwste ontwikkelingen over “inburgeren” te kijken. Een of andere adviesraad heeft besloten dat alleen ‘allochtonen” te laten inburgeren, discriminatie is. Met allochtonen bedoelt men dus de marokkanen en Turken, andere buitenlanders dus niet, o ja surinamers en weet ik veel. maar om het niet op discriminatie te laten lijken, moeten nu ook nederlanders die minder dan 8 jaar Nederlands onderwijs hebben gevolgd, een inburgeringcursus doen.Maar deze mesen spreken toch goed nederlands? waar zijn ze toch in godsnaam mee bezig. Ik zat met mijn dochter naar Nova te kijken, waar het onderwerp van gesprek was. Mijn beide dochters hebben beiden minder dan 8 jaar nederlands onderwijs gevolgd, maar spreken en lezen vloeiend nederlands. schrijven iets minder, er worden schrijffouten gemaakt met sch of g en dat soort dingen. maar een cursusje nederlandse grammatica zou al heel veel helpen. vroeg mijn ene dochter of, als ze b.v. in nederland wil gaan studeren, ze nu ook deze inburgeringscursus moet gaan doen. Wat ik begrijp volgens de wet wel. Ik kijk naar die meiden van me, de een blond,(in het buitenland geboren) de ander wat donkerder(in nederland geboren). Ze kennen de hele koran uit hun hoofd, maar ook de bijbel hebben ze weet van. kennen leidjes van Andre Hazes (zet ik wel eens op in nostalgische buien van heimwee). Zijn dol op stroopwafels, en unox worst. Dat zijn altijd de dingen die de nederlandse bezoekers van ze mee moeten nemen. Ik snap dat men deze zijsprong maakt om toch die inburgeringscursus door te laten
gaan. want verdonk zal en moet haar zin krijgen.
Ik denk dan, hou er toch mee op. Open mogelijkheden voor diegenen die de nederlandse taal beter willen kennen. Laat de oudere generatie ‘allochtonen” met rust, die hebben genoeg aan de nederlandse maatschappij aaangedragen, en de jongeren die in nederland geboren zijn, zitten sowieso toch al in het onderwijssysteem. Open goeie cursussen voor de nieuwkomers, want die spreken inderdaad geen nederlands. Maar dan alle nieuwkomers, ook de ‘westerse” nieuwkomers.
het is nu gewoon chaos. En het zal alleen maar een grotere chaos worden. Ik vind het allemaal zo lachwekkend.
Na lang nadenken ben ik er ook niet echt uitgekomen. “Autochtoon” betekent oorspronkelijk: “Van deze (zelfde) bodem/aarde”, en “allochtoon” naar analogie daarvan dus “van andere bodem/aarde”. Kan dus niet in letterlijke zin, want blanke Engelsen, Duitsers enz. worden gewoonlijk niet “allochtoon” genoemd, en hier geboren Marokkanen en Turken weer wél. Deze termen hebben veel connototies gekregen (ethnisch, sociaal enz.), en zijn daardoor politiek zeer beladen. Het gebruik van de termen “Marokkaanse Nederlander”, “Turkse Nederlander” enz. vind ik tot nog toe de beste oplossing. Tenminste, voor zover het bijvoeglijk naamwoord enige zinvolle extra aanduiding geeft in een verhaal of discussie.
@ Trees (13):
Ik ben het helemaal met je eens. Jouw verhaal toont weer eens aan hoe absurd de plannen van de minister van “integratie” zijn. (Ik kan maar niet nalaten de aanhalingstekens te plaatsen). Goede taallessen voor wie die echt nodig hebben, OK. Maar niet die geforceerde “inburgeringscursussen”, waarvoor ook nog eens veel betaald moet worden!
Waarom zou je andere woorden willen verzinnen dan allochtoon en autochtoon?
Stel dat een arts andere woorden gaat verzinnen om een ziekte te benoemen als hij een patient doorstuurt naar een specialist: die weet dan helemaal niet meer wat hij/zij met de patient moet beginnen, zonder copmpleet nieuw onderzoek…
De woorden zijn niet kwetsend, mensen die ze verkeerd gebruiken zijn kwetsend, en die “moeten worden doorgestuurd naar de specialist”.
Hoi Gauke, ik vind jouw opmerking wel erg kort door de bocht, en de vergelijkking die je maakt nog korter. Zoals ik het begrijp vergelijk jij de woorden allochtoon en autochtoon met een ziekte. Die vergelijking gaat toch helemaal mank. wat er fout is aan deze termen is dat men mensen op grond van uiterlijk (donker/wit) of economische omstandigheden(arme landen/rijke landen) in groepen plaatst en aan de hand daarvan ze allerlei negatieve karaktertrekken etc. toeschrijft. En dat is fout, het zijn beladen woorden geworden. En ze dekken de lading ook niet meer.je heb niet een soort allochtoon of autochtoon. even in herhaling vallen, een meisje geboren in nederland, maar ouders marokkaans, 30 jaar geleden naar nederland gekomen. het meisje spreekt vloeiend nederlands, maar ze is donker en heeft misschien ook wel een hoofddoekje op. Volgens de nu geldende termen is zij een allochtoon, ook al spreekt ze vloeiend nederlands. Een westerse buitenlander , amerikaan ofzo wordt volgens de geldende termen geen
allochtoon genoemd, ook al spreekt hij/zij geen woord nederlands. kan je mij uitleggen waarom niet?
Ik vind het sowieso verkeerd om termen voor verschillende groepen te hanteren. mensen met een nederlands paspoort zijn gewoon nederlanders, en misschien moeten nederlanders eens aan accepteren dat er andere nederlanders zijn die misschien een beetje anders denken dan de doorsnee. En trouwens ,wat is in godsnaam die hollandse cultuur. Sinterklaas? oke, maar voor mij is het geen probleem als iemand daar niet aan meedoet, dat is toch geen bedreiging voor nederland?
Zo zijn er meer dingen, en ik pieker me suf om een omschrijving te bedenken van ‘de hollandse cultuur”. Ik voel me, wonend in het buitenland, soms erg hollands. wat zijn de dingen waardoor ik me hollands voel. De dingen die mijn ouders mij geleerd hebben, nederlandse muziek, waar ik af en toe zin in heb. maardat is pas een behoefte die ik heb sinds ik in het buitenland woon, ik vond er eigenlijk geen moer aan, maar dit is vanuit een emotioneel gevoel, heimwee soms, nostalgie.Wat maakt mij nog meer nederlands, de taal, inderdaad, en verder? ik zou het niet weten. Mijn jeugd, etc. meer niet.
nee, afschaffen die termen. Want ze slaan nergens op.
…en waarom moeten we dan andere woorden verzinnen…? Dan krijg je toch weer WIJ/ZIJ…?!
@ Jessi (17):
Als je Trees goed leest, begrijp je dat het er juist om gaat niet WIJ/ZIJ te creëren of in stand te houden, maar tot WIJ (Nederlanders) te komen.
Daarbij komt nog, dat de termen “autochtoon” en “allochtoon”, zoals uitvoerig uiteengezet, buitengewoon onscherp zijn, een andere lading dekken dan aan de buitenkant lijkt, enz.
Trees, je begrijpt verkeerd dat ik autochtoon en alloctoon vergelijk met een ziekte. Met het voorbeeld van de arts wil ik laten zien dat je terminilogie moet gebruiken die bij iedereen, of tenminste bij je vakgenoten, bekend zijn om te weten waar je het over hebt. (Deze artsen-metafoor was er voor mij een, die bij veel mensen het duidelijkste beeld zou oproepen.) Wat volgens mij in de discussies steeds misgaat, is dat iedereen vergeet dat “gelijkwaardig” niet hetzelfde is “gelijk”, en probeert verschillen onder de mat te vegen. Als je de verschillen niet kunt benoemen, kun je de problemen niet oplossen zonder respect voor de verschillen. Simpel toch?
Jammer alleen dat er zoveel in een anderssoortig simplistisch kader wordt gepropt.
Trouwens, welke terminilogie je ook kiest, er zijn altijd figuren die er mee aan de haal gaan om de discussie te laten afzakken naar hun eigen niveau met een laag IQ en laag EQ. Waarom laten wij ons steeds weer beroven van onze taal, van onze woorden om een zinnige discussie te kunnen voeren? Eerst is een nieuw woord de modieuze, vriendelijk bedoelde aanduiding van een bevolkingsgroep. Vervolgens kapen een stel angsthazen en xenofoben dat woord. Wij laten dat gebeuren en gaan zelf op zoek naar een nieuw woord, zodat we nooit aan het oplossen van de werkelijke problemen toekomen. Heeft dat gespuis mooi z’n zin gekregen! Jaja, taal is een levend iets, compleet met aftakelingsprocessen.
autochtoon en allochtoon leidt tot hokjesindeling. dat willen we niet. we zeggen ook niet van burgemeester cohen dat hij jood is. we weten het wel maar hij is gewoon nederlander. hij is houder van een nederlands paspoort. dat maakt hem tot nederlander.
iedere houder van een nederlands paspoort is per definitie nederlander en heeft gelijke rechten. zelfs als hij of zij geen woord nederlands spreekt en voor mijn part zo zwart is als de nacht. dat doet niet ter zake.
het gebruik van woorden als allochtoon en autochtoon leidt alleen maar tot discriminatie. en daar hebben we al genoeg van in nederland. het beste is om de woorden alochtoon en autochtoon niet meer te gebruiken. er hoeven geen vervangende woorden voor te komen.
iemand heeft de nederlandse nationaliteit of hij heeft die niet. punt. en buiten een enkele bevoegde instantie heeft niemand het recht om daar vragen over te stellen. punt.
@Ad: En daar zijn we weer precies aanbeland bij het punt waar het om gaat: wat was er eerder, de kip of het ei?
In dit geval is de discriminatie er eerst, dan pas verkleuren de woorden. Verschillen zijn er en blijven er: dat is de realiteit. Proberen de verschillen te ontkennen is struisvogelpolitiek. Discriminatie ontstaat op het raakvlak waar de goedwillenden proberen verschillen te egaliseren, en xenofoben de verschillen aanscherpen. Iedereen weet dat Job Cohen Joods bloed heeft en dat is prima en respectabel. Daar mag hij wat mij betreft ook trots op zijn, zoals ik trots ben op mijn Friese stamboom, mijn Groninger geboortegrond, mijn levenslange Drentse inwonerschap, en de (bekende) buitenlandse injecties in de wortels van mijn stamboom. Zo mag iemand met een Marokkaanse, Turkse of Palestijnse afkomst daar ook trots op zijn. Die verschillen bestaan altijd en zijn soms relevant, maar meestal niet. We zijn we allemaal Nederlander, maar met onze eigen achtergrond. Discriminatie begint waar we elkaars eigenheid niet gunnen: uit arrogantie of angst of domheid. Juist de angst bij welwillenden om de verschillen te benoemen kan tot discriminatoire effecten leiden!
@Ad: aanvulling:
Het hebben van een bepaald paspoort is een formele zaak. Het hebben van een bepaalde achtergrond is een emotionele zaak. Dat gaat veel dieper en is in tegenstelling tot het formele een wezenlijk onderdeel van je persoonlijkheid.
Ik vind dat het woord allochtoon normaal is. Ik bedoel iemand van turkse afkomst word toch ook een turk genoemd net zoals een iemand die uit nederland een nederlander genoemd word. Ik vind dit gewoon gewoon zinloos gelul. Als ik naar een ander land verhuis en als ze me daar allochtoon noemen dan moeten zij dat weten, het zal mij een worst wezen. Pas als je iemand gaat uitschelden, omdat hij van een andere afkomst is dan is het anders wat, want dat is racistisch en dat hoort niet, maar om het woord allochtoon uit te gaan zitten melken vind ik gewoon in 1 woord zinloos, ga dan woorden aanpakken als klotemoslim of een ander grof woord, maar ga niet dom lullen over allochtoon, want wij zijn toch autochtonen? in 1 zin samen gevat: pak de noodzakelijke dingen aan en ga zitten mekkeren over kleine dingen, die niet relevant zijn.