Ik zei het al eens eerder: zo gauw ik een artikel of een boek lees waarin gesproken wordt over ‘de islam’ of ‘de moslims’ kun je al haast voorspellen dat het mis gaat. Want de mensen die er echt wat van weten denken niet zo simplistisch. Je hoeft maar drie moslims persoonlijk goed te kennen en je weet dat het mensen zijn die onderling van elkaar verschillen.
Vanochtend een klein opiniestuk in de Volkskrant, van Nikita Shahbaz.
Scheer alle moslims niet over één kam
Harm Botje voorspelt dat moslim-immigranten er niet in zullen slagen te integreren in de Nederlandse samenleving zoals dat de Oost-Europese joodse immigranten wel is gelukt (Forum, 26 februari). Volgens hem saat de ‘structuur van de islam’ deze integratie in de weg. Volgens hem is de islam geen othodoxie maar een orthopraxie: zoals het jodendom. Daarbij gaan moslims niet in debat met de lamachtige god, maar volgen zijn gedragsregels.
Ik vraag me af hoeveel en welke moslims Botje heeft ontmoet. Als immigrant uit een islamitisch land, ben ik tot de dag van vandaag niet in staat een gemiddelde moslim te definiëren. Ik ken moslims die bidden en moslims die niet bidden. Moslims die zich aan de vijf geboden van de islam houden en moslims die zich er niks van aantrekken en zich toch moslim noemen. Moslims die wel en moslims die geen hoofddoek dragen. En tenslotte moslims die de Nederlandse Grondwet en de vrijheid als een groot goed beschouwen en moslims die daar niks van moeten hebben.
Deze diversiteit tussen de moslims en de islam zien we ook terug in islamitische landen. Er is een groot verschil tussen een islamitisch land als Saudi-Arabië waarin vrouwen geen auto mogen rijden en Iran dat meer vrouwelijke professoren telt dan Nederland. Er is een groot verschil tussen de islam in Senegal en die in Egypte.
Het valt niet te ontkennen dat de islam draait om het volgen van de juiste collectieve gedragsregels. Bovendien beschouwen moslims de koran als het woord van God. Maar niet iedere moslim volgt het pad van de sharia (islamitische gedragsregels, van God afkomstig). Kortom, er is niet een islam en er bestaat geen standaardmoslim. Iedereen kan het geloof op zijn manier interpreteren en toepassen. Als we het in Nederland over islam en moslims hebben, moet er een onderscheid gemaakt worden tussen het geloof en de cultuur van de immigranten.
We moeten dus niet constant de islam de schuld geven en alle moslims over één kam scheren. In plaats daarvan kunnen we beter de zwarte wijken en zwarte scholen opheffen.
Nikita Shahbaz
De auteur schreef Aardappeleters en Allochtonen.
Mooi stuk, ik kan er niks anders over zeggen. Het is ronduit JAMMER dat de diversiteit onder Moslims, onder mensen in het algemeen, zo vaak genegeerd wordt. In plaats van een rijk kleurenpalet zijn wij vaak enkel zwart en wit. Goed dat er ook nog stukjes geschreven worden waarin die diversiteit WEL wordt uitgelicht.
Op welke manier speelt het feit dat de Koran gezien wordt als het woord van God een rol in de manier waarop er over koranteksten gediscussieerd word?
Ik kan me voorstellen dat dee parabelen en metaforen in de bijbel zich iets makkelijker lenen voor herinterpretatie dan een letterlijk citaat van een eeuwige en tijdloze God. Ik lees graag reacties.
Christine,
In de Islamitische wereld bestaan in elk geval evenzovele uiteenlopende richtingen als bij het Christendom. Dat geldt dus ook voor de wijze van interpreteren en toepassen van de Koranteksten. In elk geval weet ik dat de teksten over vrouwen b.v. vaak worden gezien tegen de achtergrond van de tijd en samenleving waarin ze zijn ontstaan, dus zelfs in principe progressief waren. En vele moderne moslima’s zijn bezig met het interpreteren van de teksten in het licht van de HUIDIGE samenleving. Dus ik denk dat de interpretatiekwestie bij het Christendom (de Bijbel) en de Islam (de Koran) niet zo erg verschillend hoeft te zijn. Maar ik ben maar een leek, natuurlijk.
Wat mij betreft zijn Koranteksten geopenbaard in een context,je moet dus de context begrijpen om de openbaring naar de huidige tijd te kunnen halen. Als je alles letterlijk neemt, moet je als moslim een kameel nemen om je te vervoeren etc. Dat is mijn opvatting over de Koran en ik denk met mij die van vele moslims. Maar cijfers heb ik daar niet over.
Jan Breur,
Niet alleen jammer, maar ook gewoon schandalig,… en vaak ook nog eens mega pijnlijk. Ik was een keer met een (moslim) vriend in een winkel, hij mocht niet eens wat op pakken om te bekijken, terwijl ik daarin tegen gewoon rond mocht kijken, en zelfs zo wat “mee” had kunnen nemen, want op mij werd totaal niet gelet.
Ik ben geen moslim, maar ik leer veel van de ontmoetingen me moslims en de interviews die ik met Ceylan samen maak voor ons boek. Wat mij vooral opvalt is dat de meeste vrouwen die wij spreken, die zowel geëmancipeerd zijn als gelovig zijn erg beseffen dat de bedoeling van de koran, de strekking ervan, vertaald moet worden naar de huidige tijd. Zo staan er dingen in de koran (in de bijbel trouwens ook) over hoe je met slaven om moet gaan. In die tijd was de koran daarover zeer humaan. De boodschap is dus dat je rechtvaardig met mensen om moet gaan, niet dat we slavernij opnieuw goed zouden moeten vinden.
Ook de passages die nu oorlogszuchtig over kunnen komen. Die worden begrijpelijk als je meer weet van de tijd waarin de koran ontstond. Zo goed als je vooral kunt zoeken naar de passages die erg negatief zijn over ongelovigen kun je ook de aandacht vestigen op het feit dat er veel erkenning te vinden is voor de andere ‘volken van het boek’, en veel verwijzingen naar de profeten van christendom en jodendom. (Ik ken Palestijnen die Musa, Mozes, of Issa, Jezus heten)
Hoe je de koran leest is dus een keuze. En juist omdat de islam geen centraal gezag kent, zoals de paus, zijn er altijd al verschillende scholen en leeswijzen naast elkaar geweest. Waaronder de fundamentalisten die nog het meeste weg hebben van de gereformeerden of de Nederlandse kerken die zich weer eens hebben gesplitst over de vraag of de slang in het paradijs nu echt sprak of niet.
Hoe dan ook zitten mensen die nog steeds willen denken dat er maar één islam is naast de werkelijkheid. En dat zou nog niet zo erg zijn, hoogstens kortzichtig en nogal dom, wanneer dat niet tegelijk vaak gebruikt wordt om een gehele Nederlandse bevolkingsgroep in discrediet te brengen.
En met drukke gebaren verwezen de rabbijn en de imam het idee dat de slang gesproken zou hebben naar de prullenbak. ‘Hoe kan een slang nou praten? Hij heeft toch geen handen?!’
Ruben
Ik kan er niets aan doen, maar ik heb altijd de indruk gehad dat Harm Botje slechts toeschouwer is geweest in Egypte. En dan is het makkelijk generaliseren. Misschien wordt het tijd dat hij oog krijgt voor datgene wat we te danken hebben aan de islamitische wereld, in plaats van xenofobisch en eurocentrisch te keer te gaan.
@ Patrick,
Inderdaad, niet alleen jammer. Het gevolg van zwart-wit denken lijdt tot desastreuse misvattingen en misstanden. Daar moeten wij ons tegen verzetten, opdat wij niet mogen vervallen in een kleurloze wereld.
Hartstikke bedankt voor uw warme reacties en aanmoedigende opmerkingen. Ik vind dat mensen die in Nederland het debat over de integratie en de ontwikkelingen van de islam voeren, heel erg simplistisch en zwart wit denken. Zoals ik het in mijn boek toegelicht heb, ben ik van mening dat datgene dat er in de Koran staat niet per se in de praktijk hoef toegepast te worden. Zo is het ook met de Bijbel en het Oude Testament. Gelukkig niet alles wat in deze heilige boeken staat wordt letterlijk in de praktijk toegepast. E zijn gelukkig ook veel moslims die dezelfde mening met mij delen. Het is echter hoogste tijd dat we het roer om gooien en anders tegen de islam en moslims kijken in plaats van hun geloof voor de achtergebleven sociale en economische achterstand in Nederland verantwoordelijk houden.
Jammer dat je religie altijd weer voor of tegen je gebruikt wordt door zowel gelovigen als niet gelovigen, Nederlander/Marokkanen/enz. Vaak heb ik de neiging om te gillen laat mij met rust over mijn interpertatie, van mijn geloof. Ik maak zelf wel uit wat ik wel en niet mag als ik de wet maar niet overtreedt, ja toch!
Laat mensen toch zelf bepalen of ze 5 keer per dag bidden, roddelen, liegen, samen wonen, drinken, alleen wonen, wel/niet getrouwd zijn, etc, etc, etc.
Waar halen mensen het lef vandaan om zelke persoonlijk vragen te stellen aan mensen die ze amper kennen. Iemand uit Staphorts vergelijk je ook niet met een geboren en getogen Amsterdammer/Rotterdammer. Maar als ze een Marokkaan of Moslim kennen denken ze deze hele bevolkingsgroep te kennen. Pas je echter niet in hun straatje dan ben je ANDERS/VEWESTERD/MODERN, of whatever. Ze gaan eraan voorbij dat je de kans hebt gehad om onderwijs te volgen met ouders die dat belangrijk vinden en daar is niks westers aan. Als je autochtonen Nederlanders om de een of andere reden over 1 kam scheert, komt de logica om de hoek kijken, niet alle Nederlanders zijn het zelfde. Ja deh! dat geldt dus ook voor de rest van de bevolking.
Anja, ik vind je weblog zo stimulerend. Echt ik word er heel blij van.
Gisteren heb ik een heel leuk gesprek gehad met een vrouwtje in het park over de Islam. Ik was heel blij maar toen ik weer terug liep naar huis reden er vier jongens langs en ééntje die riep: ‘doe je hoofddoek toch af man’.
En ik heb zoiets van eh lekker belangrijk maar toch vind ik het vervelend.
En als ik mijn neefje van 11 een paar jaar terug hoorde praten over Turken, dan denk ik Oh My , hoe kan dit nou ooit goedkomen? Die kinderen praten hun ouders na.
Maar jij maakt het weer goed. Ik vind het jammer dat ik niet naar de stop de hetze kon komen in alkmaar. Maar ik had geen oppas helaas.
Ik hoop je toch gauw een keer te ontmoeten,
groetjes
Ik zeg helemaal niet dat moslims niet kunnen integreren. Ik zeg alleen dat “De vele en vaak spectaculaire voorbeelden van succesvolle Marokkaanse en Turkse integratie” individuele gevallen betreffen en niet het gevolg zijn van stimulatie uit die bevolkingsgroepen als zodanig. Ik zeg ook dat dat dat m.i. komt door de structuur van de shari’s, het islamitische plichtenrecht, omdat dat recht voor het overgrote deel is gebaseerd op het voorbeeld en de uitspraken van de profeet Mohammed, de soenna. Dat er in islamitische kring nauwelijks een een goede discussie bestaat over de historische waarde van de soenna en in hoeverre die soenna ook nu nog in absolute zin navolgenswaardig is, kan niemand ontkennen. Ik eindig mijn betoog in de Volkskrant met de opmerking: “Over moslimse integratie kan daarom pas goed worden gedebatteerd als diepgaand over de navolgenswaardigheid van de profeet zelf wordt nagedacht. In feite zou dat betekenen dat de islam zich omvormt van een orthopraxie (gedragsleer) in een orthodoxie (geloofsleer). Dat zie ik niet gauw gebeuren. Wie de rol van de profeet in de islam relativeert, laat van die godsdienst namelijk weinig over.” Over dat hele wezenlijke probleem vind ik in de discussie hier niets terug.
Ik vind in de discussie in Nederland trouwens ook niks terug over de belangrijke mystieke bewegingen in de islam, die dat hele probleem omzeilen door de directe verbinding tussen de gelovige en zijn schepper te benadrukken en daarom vaak op voet van oorlog staan met “fundametalistische” groepen.
Dat ik tijdens mijn 14 jaar in Egypte en de 10 jaar daarna in Algerije en Tunesie, samenwonend met Egyptische, Algerijnse en Tunesische vrienden, slechts toeschouwer bleef lijkt me overdreven. Dat ik in mijn stukken daarover in NRC-Handelsblad mij die toeschouwersrol aanmat en dat dat blijkbaar goed is overgekomen beschouw ik als een compliment. Niemand kan volledig objectief zijn, maar als correspondent dient men daar wel naar te streven.
Harm Botje
Hierbij de reactie van Ewald Vervaet auteur van het Volkskrantartikel “De grote vergisssing in het islamdebat” (van de webstek “Democratische rechtsorde vs islamitische staatsinrichting):
Geachte mevrouw Shahbaz,
Hartelijke dank voor uw deelname aan het islamdebat in de Volkskrant. Omdat ik me zeer betrokken voel bij dat debat (ik had de eer het debat te openen met een artikel op 7 februari – jammer dat u daar niet op heeft gereageerd, maar hopelijk gaat dat alsnog gebeuren) geef ik u graag m’n reacties bij uw artikel.
1. U vraagt zich af hoeveel en welke moslims Botje heeft ontmoet. Uit het feit dat hij correspondent voor NRC Handelsblad is geweest in Cairo, mogen we volgens mij opmaken dat hij er voldoende kent om iets over het onderwerp ‘integratiemogelijkheden van een orthodoxe/orthopraxe moslim in een land met een democratische rechtsorde’ te zeggen. Bovendien heb ik stellig de indruk dat hij behoorlijk goed op de hoogte is van leer en praktijk van de (orthodoxe) islam.
2. Dat u niet in staat bent een ‘gemiddelde moslim te definiëren’ vind ik weinig relevant voor het islamdebat, dat in mijn ogen draait om de vraag ‘democratische rechtsorde versus islamitische staatsinrichting’ (DRO-ISI); zie m’n reactie van 3 januari op het AIVD-rapport ‘Van dawa tot jihad’ en Forum-artikel van 7 februari. Hoewel ik uit Zeeland naar Amsterdam ben verhuisd kan ik tot op de dag van vandaag ook geen ‘gemiddelde Zeeuw’ definiëren – sommige beschouwen zich als christelijk-gereformeerd, maar andere doen dat niet; van degene die zich rooms-katholiek noemen zijn er die naar de kerk gaan op zondag en zijn er die dat niet doen; er zijn Zeeuwen die altijd gaan stemmen, er zijn er die dat soms doen en er zijn er die dat nooit doen. Ik weet echter wel dat die Zeeuwen die op de SGP stemmen een stem uitbrengen op een partij die – hoe dan ook en in welk tempo dan ook – de democratische rechtsorde zal afschaffen als zij daartoe het benodigde zetelaantal in de Tweede Kamer weet te bemachtigen. En zo is het mijns inziens ook met iemand die zich in religieus opzicht (dat u ‘moslim’ ook als een cultureel begrip wenst te hanteren, is in DRO-ISI irrelevant) als moslim beschouwt als hij naar een moskee gaat en daar eventueel een vrijdagspreek hoort van een imam (en er zijn slechts orthodoxe moskeeën en imams in de wereld, ook in Nederland) en/of een cursus op een koranschool volgt (en er zijn slechts orthodoxe koranscholen in de wereld) en/of praktische gedragsadviezen vraagt bij een schriftgeleerde (en er zij slechts orthodoxe schriftgeleerden in de wereld). En dus zijn we aangekomen bij de maatschappelijke en politieke leerstellingen van de orthodoxe islam: die werken op een (orthodoxe) moslim in als een constante kracht en het hangt van zijn persoonlijkheid en allerlei maatschappelijke factoren af in hoeverre hij ernaar handelt of niet.
3. Niemand, ook Botje niet, ontkent dat er een grote diversiteit is tussen moslims, binnen de islam en in islamitische landen. Maar overal gelden de kerndogma’s van de orthodoxe islam (leer van de ongeschapen koran, engelenleer, predestinatieleer enzovoort) en overal gelden de orthopraxe gedragsregels van de betreffende orthodoxe rechtsschool. U valt Botje dan ook bij als u stelt dat ‘het niet te ontkennen valt dat de islam draait om het volgen van de juiste collectieve gedragsregels’. En u valt mij deels bij als u schrijft: ‘Bovendien beschouwen moslims de koran als het woord van God’. Als u eraan zou toevoegen dat ze de korantekst een goddelijke aard toedichten omdat de koran als ‘woord’ een eeuwige eigenschap van God zou zijn, zouden we het helemaal met elkaar eens zijn.
4. U schrijft: ‘Iedereen kan het geloof [van de islam] op zijn manier interpreteren en toepassen’. a. Er is inderdaad geen centraal leergezag in de islam. Dat beschouw ik als een groot probleem omdat er geen of nauwelijks onderlinge controle is op allerlei uitwassen die ook u niet kunt ontkennen. b. In 1974 is er door de Wereld Liga van Moslims een verklaring aangenomen waarin de Ahmadiyya-beweging tot ketters werd verklaard; zie bijvoorbeeld http://www.alhafeez.org/rashid/rabita.html. De orthodoxe schriftgeleerden in Pakistan zijn er zelfs in geslaagd de Ahmadiyya-islam bij wet te verbieden. Geheel anders dan u stelt, kunnen moslims de islam kennelijk niet op hun eigen manier interpreteren en toepassen!
Graag zie ik uw reactie op m’n brief tegemoet. Het belang van het islamdebat en van het behoud of zelfs versterking van de democratische rechtsorde lijken me dat te rechtvaardigen.
Met vriendelijke groeten,
Ewald Vervaet.