Is er verschil tussen een Nederlandse islam en een Nederlandse moslim?
Lees Ahmed Marcouch
Stelt u zich eens voor: een imam die Marokkaanse jongeren toespreekt in een coffeeshop, omdat dat de enige plaats is waar die jongeren nog worden toegelaten. Of: een islam zonder vrouwen die een hoofddoek dragen. Of misschien: een moskee die slechts een geruststellend, ingeburgerd gebeier laat horen. Is dat misschien wat mensen bedoelen als ze pleiten voor een ‘Nederlandse islam’?
De aanslagen van 11 september in de VS en die van 11 maart in Spanje en de moord op Van Gogh hebben de islam een slechte reputatie bezorgd. Zeker in Nederland: terwijl Spanjaarden na de bommen in Madrid nauwelijks negatiever over moslims zijn gaan denken, is de koers van de islam op de Nederlandse meningenmarkt gekelderd. De islam wordt gezien als moeilijk verenigbaar met de Nederlandse samenleving. Vandaar het pleidooi voor een Nederlandse versie van de islam. Maar wie dat pleidooi steunt, begrijpt niets van de islam. Je gaat niet in een koffiehuis om de tafel zitten om een Nederlandse islam te ontwerpen. De islam is niet Nederlands, de islam is een religie die zich niet aan nationale grenzen stoort.
Om verder te lezen, ga naar Waterland
Goed, evenwicht betoog, Ahmed Marcouch! Helemaal mee eens.
Natuurlijk is er geen Nederlandse Islam. Er is ook geen Arabische Islam. Er is gewoon Islam. Die heb je in allerlei soorten en maten, en allerlei toepassingen.
Ik heb het genoegen een aantal streng gelovige moslims te kennen die zonder enige moeite kunnen meedraaien in de samenleving. Dus de Islam is, concludeer ik, wel degelijk te combineren met de Nederlandse cultuur. Daar is geen aparte Nederlandse Islam voor nodig.
Mag ik wijzen op het mooie artikel “Hollandse Islam” van theoloog en schrijver Mohamed Ajouaou – zie http://www.flwi.ugent.be/cie/majouaou/ajouaou8.htm ?
“Bestaat er een Hollandse islam? behoort tot de standaardvragen die de houder van een voordracht of lezing over de islam krijgt. Ook aan mij wordt deze vraag veelvuldig gesteld. Door kerkelijke groeperingen, studenten, stagiaires, journalisten en anderen die al dan niet geïnteresseerd zijn in de wereld van de islam en moslims. Vaak is deze vraag onschuldig. Men is dan nieuwsgierig en wil weten hoe een fenomeen zich in een gegeven context ontwikkelt. Maar soms voel ik duidelijk, bewust of onbewust, etnocentrische tendensen daarachter. Men verlangt naar een antwoord dat het beeld moet bevestigen dat het Hollandse, het christelijke en het westerse de norm is. De maat van alle culturen en religies, het centrale oriëntatiepunt waarnaar deze laatste moeten ‘groeien’. Dat blijkt ook uit vragen als: ‘en denkt u dat er op den duur een soort afsplitsing van de klassieke Islam zal ontstaan, die op sommige punten is aangepast aan de Nederlandse cultuur?’ (student culturele management) of: ‘en denk je niet dat moslims over vijfentwintig jaar hetzelfde zullen denken als wij nu? (collega van christelijke huize).
Om de interactie van de islam met de Nederlandse omgeving in kaart te brengen, zullen we eerst moeten aangeven wat we onder dat complexe begrip (islam) verstaan. Een poging. We maken onderscheid tussen een Islam met een hoofdletter (Traditie) en islam met een kleine letter (traditie). Het eerste is de leer, het systeem, een aantal beperkte richtlijnen vanuit religieus perspectief en tegelijkertijd universeel en dus tijd- en ruimtebestendig. Deze Islam kan naar mijn mening geen geografische/culturele attributen dragen (Hollandse, Amerikaanse, Turkse enz), wat wel het geval is bij de islam met een kleine letter. Deze islam is de uitwerking/interpretatie van de eerste in tijd en ruimte en dus, bij een normale gang van zaken, aan verandering onderhevig. Ik zeg een normale gang van zaken, want die verandering kan tegengehouden worden wanneer men, bijvoorbeeld, de islam met een kleine letter verheft tot de Islam met hoofdletter.
Mijn schoonvader, een vrome moslim die hier een aantal decennia woont, heeft altijd met klem geweigerd om de Nederlandse nationaliteit aan te vragen en gaf daar zijn (minderjarige) kinderen ook geen toestemming voor. Met zo’n, voor hem ingrijpende, stap zou hij vooral zijn kinderen dichterbij het ongeloof brengen. Toen zijn dochter en mijn huidige echtgenote gevraagd werd om de Nederlandse nationaliteit aan te vragen in verband met een baan, zweeg de vader. Werk voor zijn dochter weegt ineens zwaarder dan religieuze veronderstellingen. Nog niet zolang daarna stonden mijn echtgenote en ik bij de notaris in verband met het passeren van een koophuis. De notaris wist dat wij moslims waren en begon voorzichtig uit te legen hoe ingewikkeld het zou worden als wij onze nalatenschap (waaronder het huis) conform het Marokkaans islamitisch familierecht zouden regelen. Opgelucht reageerde hij toen wij hem meedeelden dat alles volgens de Nederlandse wetgeving vastgesteld mocht worden.
Ik kan zo nog een aantal voorbeelden noemen waaruit blijkt dat de islam (kleine letter) zich vooral uit pragmatische overwegingen aanpast aan een nieuwe context. Dat wordt vooral zichtbaar wanneer er sprake is van directe confrontatie zoals hierboven blijkt. Een groot deel van de islam met kleine letter betreft de mocamalaat, het verkeer en de interactie tussen mensen. Mocamalaat zal in een niet-islamitische omgeving zeker andere vormen krijgen. Het menselijke is aan verandering onderhevig, het goddelijke niet, denk ik. Dat ik me hier in Nederland aan de Nederlandse wet laat onderwerpen als het gaat om het erfrecht, betekent niet dat ik vind dat de Koran, waarin staat vermeld dat de vrouw twee keer krijgt toebedeeld, niet deugt. Een niet-deugend Koran is iets dat velen verwachten van een Hollandse islam.”