En een commentaar van Mohammed Benzakour op het artikel van Jessica Durlacher in de Volkskrant.

(Mohammed Benzakour)

In haar poging de beroemde feministe Nawal El Saadawi (die in De Balie was afgelopen zaterdag) zwart te maken, gaat de schrijfster Jessica Durlacher denkoefeningen verrichten (Forum, 22 maart). Ze insinueert dat het El Saadawi’s sympathie voor vrouwelijke zelfmoordenaars is, dat maakt dat moslima’s haar bewonderen, terwijl tegelijk diezelfde moslima’s zich afkeren van Hirsi Ali. Dat we maar even weten uit welk vat getapt werd daar in De Balie.
Een niet erg frisse denkoefening, doch uit de mond van Leon de Winters levensgezel verbaast dat weinig.
Laten we eerst eens nagaan of El Saadawi’s vrouwenstrijd (maar ook dat van Nobelprijswinnares Shirin Ebadi, Fatima Mernissi, Riffat Hassan) parallellen vertoont met de agenda van Hirsi Ali. We zijn dan gauw klaar. El Saadawi’s doortastendheid, haar wetenschappelijke staat van dienst, haar sociale bewogenheid, haar integriteit en nuance, het zijn kenmerken die jammerlijk ontbreken bij het eendimensionale anti-islam wapengekletter van Hirsi Ali. Daar waar Hirsi Ali opzichtig flirt met het (rechtse) establishment, heeft El Saadawi zich van meet af aan fel gekeerd tegen dat establishment en zijn met vrouwonvriendelijkheid behepte instituties. Het is niet voor niets dat haar nog altijd door autoriteiten het werken onmogelijk wordt gemaakt, dat ze regelmatig gearresteerd is en in het gevang is gezet. In Nederland is het echter niet Hirsi Ali, maar zijn het juist haar opponenten die bij de kraag worden gevat en achter tralies belanden. Toch is het Durlacher volstrekt duister dat Hirsi Ali zonder aanhang zit terwijl dezelfde emancipatiedoelgroep El Saadawi op handen draagt.
Als we dieper op El Saadawi’s werk inzoomen zien we hoe ze haarfijn aantoont hoe onderdrukking, uitbuiting en sociale druk waaraan vrouwen zijn blootgesteld, niet alleen kenmerken zijn van Arabische en andere Derde Wereldlanden, maar dat deze misstanden onlosmakelijk verbonden zijn met een specifiek politiek, economisch en cultureel systeem dat in het grootste deel van de wereld domineert. Zij heeft laten zien dat dit systeem historisch is gegroeid en daardoor geworteld is in de vezels van vrijwel iedere samenleving. Dit systeem is als een virus dat in staat om op slinkse wijze met de tijd mee te veranderen, zonder haar schadelijke (lees: onderdrukkende) kern te verliezen. Vroeger hielden we de vrouw thuis achter het aanrecht, nu mag ze weliswaar vrijelijk de straat op maar het dominante vrouwbeeld – inferioriteit – is nauwelijks veranderd. Het is om deze reden dat de zogenaamd ‘vrijgevochten vrouw’ grotendeels illusoir is. Hoeveel vrouwen worden niet gedwongen (door de man, omgeving, cultuur, media) hun zelfbeeld op te krikken door de vagina te vernauwen en de borsten te plastificeren? ‘Emancipatie’ heet dit. Nog een voorbeeld: weleens geturfd hoeveel intelligente vrouwen aan tafel zijn uitgenodigd bij Barend en van Dorp?
Terwijl wij ons in dit land zitten te verkneukelen aan het getier op profeten van 14 eeuwen terug (wat objectief beschouwd een niet erg sportieve hobby is), heeft El Saadawi met haar ‘De Gesluierde Eva’ (1980) de ogen geopend van miljoenen vrouwen wereldwijd. Ze legde een bom onder alle patriarchale en machistische structuren en bracht geestelijke orgasmen bij hen die verstoken waren van welk orgasme dan ook. Ze liet zien dat het er nauwelijks toe doet of we te maken hebben met een achterlijk feodaal systeem, of met een moderne, industriële maatschappij die wetenschappelijke en technologische vooruitgang heeft geboekt – overal en steeds spit de vrouw het onderspit.
Maar Durlacher vindt dat De Balie El Saadawi niet had mogen uitnodigen. Waarom? El Saadawi is niet zo verzot op Amerika en Israël, en ze kan – hoe walgelijk! het gedrag van zelfmoordenaars invoelen en begrijpen. Dus had De Balie haar dat ‘publieke respect’ niet mogen gunnen.
Kijk eens aan, hier wordt een nieuwe toetssteen ingevoerd voor publiek optreden: wie niet voor ons, is tegen ons. Dus censureren maar die handel. Waar heb ik deze taal eerder gehoord?
We zouden ook kunnen proberen met El Saadawi mee te denken. Want zou het misschien niet zo zijn dat haar engagement met de onderdrukten en de zwakkeren in consequentie leidt tot een afkeer van de imperialistische agenda van Amerika en Israël? Omdat beide naties bezettende mogendheden zijn, omdat beide naties een gewelddadige en neokolonialistische leest geschoeide agressiepolitiek voeren in een tijdperk van lang na het kolonialisme? En is het vreemd dat slachtoffers van deze agenda – ook zij die de zelfmoord als enige, laatste wanhoopswapen inbrengen – kunnen rekenen op El Saadawi’s begrip? Durlacher gaat dat allemaal boven de pet. En dus is hier gewoon sprake van ‘virulent anti-Amerikanisme’, ‘Israël-haat’ en ordinair terrorismeverheerlijking.
Maar wat is precies ‘terrorisme’? Waar ligt de graad van onmenselijkheid? Waar eindigt onschuld en waar begint schuld? Wie is de bron van het Kwaad? Is die bron de Amerikaanse president, die veilig vanuit het Witte Huis een illegale en op leugens gegronde agressieoorlog fabriceert waarbij in korte tijd 100.000 vrouwen en kinderen tot gehakt worden vermalen, of is dat die onmachtige Palestijnse studente die wraak zweert nadat haar land en vader van het leven zijn beroofd en zichzelf in een bus opblaast?
Intelligentie is een luxe. Oog voor proportionaliteit, het vermogen tot empathie; het zijn eigenschappen die een beschaving kenmerken en vooruit helpen. Kunstenaars en vooral schrijvers zouden daarin voorop moeten lopen. Geert Mak doet dat. Anderen lopen beschamend achter. Een van hen heet Jessica Durlacher.

Mohammed Benzakour, publicist
In mei verschijnt zijn bundel ‘Osama’s Grot’ bij uitgeverij L.J. Veen.