Nacht van de Schaamte in de Brakke Grond, het Vlaamse cultuurhuis in Amsterdam. Ook een beetje multiculti dus, want we kunnen wel doen alsof we dezelfde taal spreken, maar wat weten we van elkaar?


(Stef van Bellingen)

(Frank Westerman)

(Graa Boomsma)

Zes mensen achter de tafel met veel te zeggen, en maar twee en een half uur om dat in te doen. Stef van Bellingen had de expositie samengesteld. Frank Westerman, bekroond schrijver van El Negro en ik las voor, en vertelde over het gezeul met die ‘neger’ die was opgezet alsof het om een exotisch dier ging. Schrijver Graa Boomsma werd twee keer voor de rechter gedaagd – door oud-Knil soldaten en door de Nederlandse staat – omdat hij zich ‘onheus’ uitgelaten zou hebben over de Nederlandse ‘politionele acties’, zijn verhaal zet ik morgen op het weblog. Hij had het vooral over de doofpotmentaliteit in Nederland, en over de vraag in welke mate we ons koloniale verleden werkelijk hebben verwerkt.

(Sarah de Mul)

Sarah de Mul, nu verbonden aan de afdeling politicologie aan de UvA, had het onder andere over de kolonialistische trekjes van het feminisme, ze keek nog even naar mij hoe ik zou reageren. Maar eerlijk gezegd was ik het erg met haar eens. Dus hadden we in de pauze en daarna een stevig gesprek over het Nederlandse en Vlaamse feminisme, en de nieuwe beweging van de moslimvrouwen. Veel te weinig tijd. We hadden makkelijk de avond met z’n tweeën kunnen vullen.

Dit is wat ze zei:

‘In naam van een universele of globale vorm van feminisme, werpen nogal wat mensen zich vandaag op als pleitbezorgers voor de rechten van moslimvrouwen. Of anders gezegd, een Westers idee van emanicpatie wordt Moslimvrouwen de strot ingeduwd. We kunnen hierbij vaststellen dat vrouwen opnieuw symbolisch ingezet worden om een tegenstelling te benadrukken tussen een patriarchale Moslimcultuur en een emancipatorische – lees superieure of meer beschaafde – Nederlandse of Belgische cultuur. ‘Sisterhood is powerful’ luidde de feministische strijdkreet in het Westen in de jaren zeventig. We kunnen ons echter afvragen in hoeverre ‘zusterschap’ mogelijk is, gezien de verschillen tussen vrouwen onderling wat betreft cultuur, religie, klasse, leeftijd of seksualiteit. Indien een globale vorm van feminisme in wezen betekent dat een aantal geprivilegieerde Westerse vrouwen hun idee van emancipatie oplegt aan anderen wiens stem minder ver draagt, dan vervalt dit feminisme wederom in een schaamteloos beschavingsdiscours’.

We waren toen al, in de jaren zeventig, bezig met diversiteit, en het besef dat vrouwen niet allemaal gelijk en hetzelfde zijn, en dat de witte, hogeropgeleide, ingeburgerde feministes de neiging hadden om de dienst uit te maken voor de anderen. Of zusterschap ondanks diversiteit mogelijk is? Wel degelijk. Maar je moet er wat voor doen. Zoals we er nu wat aan moeten doen als we de aansluiting willen met zich emanciperende moslimvrouwen, en niet de boot willen missen zoals Opzij. En ‘inclusief’ feminisme, waarbinnen plaats is voor verschil, en dat verbonden is met de strijd tegen achterstelling, racisme en islamofobie, in plaats van het uitsluitende feminisme dat zegt jullie mogen meedoen als jullie doen wat wij zeggen, hoofddoek af, geloof weg, keer je af van je eigen gemeenschap. Nou ja, daar hadden we het over, en daar hadden we veel te weinig tijd voor. Maar dat gesprek gaat door.

(Thijs Goldschmidt)

Thijs Goldschmidt is bioloog en schrijver. Hij maakte een fascinerend boek, Wegkijken, over foto’s die bij hem een gevoel van verontwaardiging en plaatsvervangende schaamte oproepen. Foto’s waar je bijna niet naar kunt kijken. Daar wil ik ook nog wel op terugkomen, als ik dat boek heb. Spannend.

Dus werd het erna in het café, pratend onder andere met Marcia Luyten die het gesprek had geleid nog interessant en laat. Zoveel mensen die iets te zeggen hebben en zoveel themas en zo weinig tijd.