Vanmiddag gaat Anneke Jos Mouthaan, 75, met ‘pensioen’ als politieke activiste. Dat wil zeggen, ze neemt afscheid als oprichtster en bestuurslid van SIVMO, (Steuncomité Israelische Vredesbeweging en Mensenrechten Organisaties) en van EAJG, Een Ander Joods Geluid.

(Anneke als ‘moslima’ naar Prinsjesdag)


(Zie Anneke Jos Mouthaan)

Anneke in aktie

Dit is wat ik voor die gelegenheid schreef in De Brug.

JURKJES VERKOPEN

Die lange man die zich over die kleine vrouw heenbuigt om haar het lintje op te spelden, dat beeld. Burgemeester Job Cohen. En Anneke Jos Mouthaan. Terwijl hij daar mee bezig is vraagt ze: zeg, waarom bij jij eigenlijk nog geen lid van een Ander Joods Geluid? Anneke ten voeten uit.
Tot ze op de stoep van de Mozes en Aaronkerk stond, en daar verbaasd vroeg, wat doe jij hier, Hajo, en jij, Hedy, had ze nog niet door waarom de kinderen haar meegesleept hadden – voor een verrassing. Een lintje van de koningin. Zwakjes protesteerde ze nog een beetje: maar ik ben republikein!

Een ander beeld. Jaren terug. Silwan, een Palestijnse buitenwijk van Jeruzalem. Anneke en ik waren naar een grote conferentie in het sjieke Ambassador Hotel. Toen hoorden we dat er weer een paar kolonisten bezig waren een Palestijnse familie uit hun huis te gooien en het huis te bezetten. Wij er heen, natuurlijk, met een klein groepje mensen, want het zou een onderdraaglijk contrast zijn geweest als wij netjes op die conferentie bleven, waar we het hadden over de schendingen van de mensenrechten van de Palestijnen, terwijl het een eindje verderop echt gebeurde. Daar stonden we te wachten tot het leger versterking aan liet rukken. Ik keek ondertussen naar de soldaten en stillen die er al waren, allemaal klant van diezelfde fabriek van louche zonnebrillen en werd een beetje zenuwachtig. We waren geen Palestijnen maar Israëli’s en buitenlanders, dus ze zouden deze keer wel niet gaan schieten, maar de soldaten die er al waren, en die ons maanden om te vertrekken keken niet vriendelijk. Opeens nam Anneke het voortouw. Sit down, riep ze als een geoefend activiste, en ja hoor, iedereen deed wat ze zei. Ze was geheel in haar element, vergat dat ze al een dame op leeftijd was. En toen het leger kwam hadden die er hun handen vol aan om al die activisten weg te slepen. Dat ging inderdaad niet zachtaardig. Een jonge man werd vastgehouden terwijl een derde soldaat tegen zijn nieren schopte, een andere werd over de scherpe stenen weggesleept aan zijn handboeien. Ik had de beslissing al genomen om op te staan en naar de kant te gaan, ik wilde me niet laten slaan en me ook niet laten arresteren – ik moest nog naar Gaza. Gelukkig stond Anneke ook op. Stoffig en de meesten ook geschaafd en gescheurd zongen we voor de CNN camera’s nog even We shall overcome. Naast me had Anneke al weer spijt. Ik had moeten blijven zitten, zei ze, ik had me weg moeten laten slepen. Idioot, zei ik, had ik dat aan moeten zien, dat ze jou over de grond hadden gesleurd?
Soms vergat ze echt dat ze geen twintig meer was.

Gewoon een kwestie van jurkjes verkopen, zei ze vaak. Eenmaal uit de textiel, uit een huwelijk en in het activisme was er geen houden meer aan. Achter het ene onrecht gloorde al het volgende, waar ook dringend wat aan gedaan moest worden. Sommige mensen waren niet altijd van haar stijl gediend. Ze had namelijk verschrikkelijk gelijk. Mij heeft ze ook nog een tijdje geprobeerd over te halen tot het vegetarisme. Ik heb daar veel respect voor. Ik vind het heel mooi om geen vlees te eten. Nou dan, je geeft het zelf toe, zei ze, waarom doe je dat dan niet. Ze had verschrikkelijk gelijk en bergreep maar niet waarom dat niet hielp. Het duurde een tijdje voordat ze het opgaf. De joden die ze tegenkwam kregen dezelfde behandeling als Job Cohen: waarom ben je nog niet lid? Banden met familie, banden met Israël, wil niet politiek, geen enkel argument om niet lid te worden was in haar ogen geldig. Je moest stevig in je schoenen staan om niet minstens met een abonnement op De Brug naar huis te gaan. Ik ben wel eens blij geweest dat ik niet joods was. Want gelukkig kon ze me voor een aantal klussen niet gebruiken. Hoopvol riep ze nog een keer, die ene oma van jou, met die joodse naam, moet je dat niet een keer uitzoeken?

Vakantie in de Gambia. Komt Anneke er achter dat de mensen die ons ’s avonds moeten amuseren bijna niets betaald krijgen. Anneke met de pet rond. Toeristen die daar niets in wilden doen. We hebben al betaald, zeiden ze. Maar niet voor deze mensen, zei Anneke boos. Dat is onze schuld niet, zeiden ze. Anneke de hele avond verontwaardigd. Het waren nog Duitsers ook al konden ze dat niet helpen. Anneke’s idee van vakantie.

Nu ja, we hebben ook vaak in Zandvoort aan het eind van de middag met een visje en een glaasje vredig naar de zee zitten kijken, of rondgedobberd in de sauna. Gelukkige uren, al kwam het gesprek wel weer gauw op hoe erg het was met de wereld en wat we daar nog meer aan moesten doen. We konden het toch niet laten. Anneke’s eeuwige twijfel: hebben we het wel goed gedaan? Wat hebben we nou eigenlijk bereikt? De puinhoop in Palestina en Israël toch nog even erg. Zelfs Uri, wat heeft hij uiteindelijk voor elkaar gekregen? Gush Shalom is als voorheen een splintergroepje. De grote vredesbeweging heeft hij niet meegrekregen. Israël een hopeloze bende. Nederland ook steeds erger. Neem de vluchtelingen, de illegalen, de uitgeprocedeerden. Kun je nou niet éven gewoon tevreden zijn over wat je allemaal voor elkaar hebt gekregen, zei ik wel eens – luister: dank zij jou en het Sivmo kent Nederland de Israëli’s die de werkelijke oppositie vormen. Dankzij jou en het EAJG is het in Nederland geheel doorgedrongen dat niet alle joden kritiekloos achter Israël staan, iedereen heeft er over gehoord, je kunt Ronny nog steeds horen tandenknarsen, het NIW heeft maandenlang volgestaan met reacties waarom Een Ander Joods Geluid helemaal niets voorstelt. Al zouden jullie nu niets meer doen, dan was het nog goed geweest. Je zag haar aarzelen, of ze niet even achterover mocht gaan zitten, maar lang duurde dat niet. Op de lauweren rusten is niet Anneke’s stijl. Zolang de wereld is wat die is en er nog jurkjes verkocht moeten worden.