Pas op de plaats.

Het was even pauze op het islam voor beginners front. We gaan weer verder.
Maar voor de volgende aflevering wil ik twee dingen doen: een korte samenvatting van het voorafgaande, en nog eens een formulering van wat ik met dit mini-cursusje wil doen (en wat dus niet).

Eerst het laatste.

Ik ben geen moslim. Ik leef wel in een wereld samen met veel moslims. In de Gazastrook, waar ik werk, en hier in Nederland. Ik heb moslimvrienden en moslimcollega’s. Ik wil graag meer weten waar de islam over gaat, gewoon, uit belangstelling, maar ook omdat er juist de laatste tijd veel oordelen de wereld in worden gestuurd, door politici, intellectuelen, opiniemakers en andere mensen, in kranten, op de tv, op websites, waarvan ik meteen kan zien dat ze niet kloppen, bijvoorbeeld omdat daarin alle moslims over één kam worden geschoren, of dat één stroming zoals het fundamentalisme gelijkgeschakeld wordt met de gehele islam, of omdat er een ‘botsing van culturen’ wordt verondersteld die ik niet zie en niet meemaak – althans niet in de vorm van alle westerlingen zijn verlicht en democratisch en voor gelijke rechten tussen vrouwen en mannen, en alle moslims zijn achterlijk, ondemocratisch en voor ongelijkheid tussen de seksen. Op mijn water, vanuit mijn ervaring en met mijn gezonde verstand weet ik dus dat veel van de beweringen niet kloppen, maar dat betekent nog niet dat ik altijd de argumenten en de kennis paraat heb om daar tegenin te gaan. Dus ben ik aan het studeren – en met veel plezier, kan ik wel zeggen, want ik kom een hele wereld binnen met veel moois en soms wat lelijks, en vind dat erg inspirerend.

Die studie, het lezen van boeken, de inzichten die ik door moslims aangereikt krijg wilde ik met de lezers van dit weblog delen, gewoon, omdat ik denk dat er wel meer mensen zijn die meer willen weten. Ik ben dus zelf geen moslim en ook geen islamdeskundige. Ik pretendeer niet het laatste woord te hebben. Ik laat de bijdragen ook altijd vergezeld gaan van bronvermelding, zodat geïnteresseerden zelf verder kunnen lezen.

Zoals wel te verwachten roept mijn minicursusje veel reacties op, zoals altijd wanneer ergens de term islam valt. Het lijkt wel onmogelijk om je daar rustig in te mogen verdiepen, althans, als je daar tegelijkertijd wat van laat zien en mensen uitnodigt om mee te studeren. Aan de ene kant natuurlijk de reacties van de anti-moslim en anti-migranten kant (dat dat voortdurend door elkaar heen speelt is een probleem op zich) die vinden dat ik veel te positief ben – en dan komt de rij ja maar weer. Aan de andere kant, maar minder, soms wantrouwen van de moslimkant – waar bemoei ik me mee. Weet ik wel waar ik het over heb? En dan komen er reacties van mensen die een eigen agenda hebben al maken ze niet altijd duidelijk waar die uit bestaat, en die mij en de mensen die reageren tot verantwoording willen roepen – tot welke richting/wetsschool/opvatting bekent eenieder zich.

Het is niet eenvoudig om niet in discussies terecht te komen waar ik helemaal niet in wil, en waarvan ik vind dat die maar elders plaats moeten vinden.
In de eerste plaats begeef ik mij niet in enige richtingenstrijd binnen de moslimgemeenschappen zelf. Dat is mijn taak niet, dat is mijn plaats als niet-moslim ook niet. Maar natuurlijk ben ik wel subjectief, ik voel me bijvoorbeeld, door mijn eigen verleden, verwant met de vrouwen (en mannen) binnen de islam die opkomen voor gelijke rechten – die ze volgens de koran al hebben maar waar het in de praktijk niet altijd mee meevalt. Ik ben ook erg geïnteresseerd in denkers die bezig zijn om de vraag te stellen wat de islam betekent voor moslims in Europa, zoals Tariq Ramadan en die een helder antwoord kunnen geven op de vraag die steeds gesteld wordt: in hoeverre zijn islamitische waarden te verenigen met die van een westerse democratie. Dus zonder dat ik mij zou bekennen tot een bepaalde stroming of richting, wat ik als niet-moslim ook helemaal niet hoef of wil, heb ik natuurlijk wel mijn eigen belangstelling en subjectieve voorkeuren. Ik ben zoekende en onderzoekende en breng daarvan verslag uit. Mensen hoeven het dus helemaal niet met mijn voorkeuren eens te zijn, uiteraard. Het is daarbij interessant om meningen uit te wisselen, op aanvullende literatuur te wijzen, maar dit weblog is niet geschikt voor een harde richtingenstrijd en wie heeft er nu gelijk. Ik wil mogelijke discussie dus aan een aantal voorwaarden verbinden die het gesprek open houden in plaats van het vast te zetten. Ik kom daar nog op.

Eerst een korte inhoud van het voorafgaande.

In Islam voor beginners (0) leg ik mijn motivatie uit om met de serie te beginnen. Dat gaf al meteen een hele rij interessante en zeer diverse reacties.
In Islam voor beginners (1) introduceer ik het boekje van Herman Beck, Islam in hoofdlijnen, die opmerkt dat de beelden die moslims van zichzelf hebben vaak anders zijn dan de beelden die niet-moslims over hen hebben, en probeert te verklaren waarom dat is. Beck bekent zich ondubbelzinnig tot de erkenning van religieus pluralisme.
In Islam voor beginners (2) heb ik het over de wortels van de negatieve beeldvorming over moslims in Nederland, over het feit dat de meeste Nederlandse moslims hier van oorsprong terecht zijn gekomen als gevolg van kolonialisme en door arbeidsmigratie, en sluit ik aan bij Beck die de negatieve beeldvorming al heel ver terug legt in onze vaderlandse geschiedenis.
In Islam voor beginners (3) heb ik het over de kern van de islam die alle moslims met elkaar delen, de centrale betekenis van de koran, en de vijf zuilen. Ik introduceer daar Tariq Ramadan en Abdulwahid van Bommel.
In Islam voor beginners (4) sluit ik me aan bij de onderscheiding in stromingen zoals Tariq Ramadan die beschrijft – op basis van de houding die ingenomen wordt tegenover de koran en wat dat betekent voor de houding die in Europa wonende moslims hebben tegenover deze samenleving.
In Islam voor beginners (5) een ‘gastdocent’, Abdulwahid van Bommel, die antwoord geeft op een veelgestelde vraag: hoeveel ruimte is er voor moslims om de koran te interpreteren. Dat is tegelijk een verhandeling over de vraag wat voor een soort boek de koran eigenlijk is en wat tafsier – exegese- inhoudt en wat idjtihad, de zelfstandige tekstinterpretatie.
In Islam voor beginners (6) een vervolg, over de leerscholen, over Soefisme en Soennisme, waarvan sommige deelnemers dachten dat die elkaar per definitie uitsluiten. Van Bommel pleit voor diversiteit, en de ruimte voor eenieder om zich te laten inspireren zonder zich meteen vast te laten leggen.
Tot zover.

Daartussendoor spelen een aantal andere bijdragen een rol.
Ceylan Pektas-Weber stuurde een interview in dat voor Zijwind werd gemaakt. Ceylan in Zijwind, waarin we haar persoonlijke visie lezen op islam en emancipatie.
Dan is er Mohamed Ajouaou, Is er een Hollandse islam?
En Mohammed Boukhari, Integratie komt recht uit de koran.Ik schreef een paar kritische stukken over Nahed Selim, de schrijfster van De vrouwen van de profeet, vooral naar aanleiding van haar krantenartikelen waarin ze een scherpe scheiding suggereert tussen de ‘liberale’ moslims en de ‘orthodoxe’ die ik vooral onnodig polariserend vond. Lees Nahed Selim (1) en Nahed Selim (2) Ceylan reageerde nog in Nahed Selim (3).
En dan is er nog het verslag van een bijeenkomst in de Balie met drie belangrijke buitenlandse vrouwen, waaronder Amina Wadud, de schrijfster van De koran en de vrouw, over islam en feminisme.

Wat ik in ieder geval nog wil doen:
1. Het introduceren van een aantal kernbegrippen die we veel tegenkomen en die voor niet-moslims niet duidelijk zijn, of misverstanden op kunnen leveren, zoals de ahadith (de overleveringen) en de sharia.
2. Ik wil het nog hebben over islam en democratie en de heikele vraag of de sharia verenigbaar is met westerse waarden.
3. Er komt nog een aflevering over emancipatie en islam, waarin ik vooral zal verwijzen naar de literatuur over koran en vrouwen.
4. Er komt nog een aflevering over islam en fundamentalisme.

En tussendoor blijven de bijeenkomsten doorgaan, zullen er artikelen geschreven worden, zal ik op discussies wijzen of daar verslag van uitbrengen, komen er boeken uit.

Een aantal opmerkingen, voordat ik de serie voortzet.

Het cursusje is in de eerste plaats bedoeld voor niet-moslims die niet uit eigen ervaring weten waar de islam over gaat. Ik ben altijd erg blij met de bijdragen van moslims zelf die iets aan willen vullen, of op andere bronnen willen wijzen. Maar waar ik niet in terecht wil komen, omdat ik daar niet competent in ben, omdat het daarvoor hier niet de plaats is, is in een onderlinge richtingenstrijd.

Ik plaats echt geen bijdragen meer in de ja maar sfeer die opnieuw migratie en islam door elkaar halen, alle moslims over een kam scheren, of die de hoofddoeken discussie of mag- je- weigeren- om- een- hand- te- geven- discussie weer opnieuw willen beginnen, zonder daar een wezenlijke nieuwe visie aan toe te voegen.

Ik juich het toe als mensen die de bijdragen volgen reageren, maar ik wil een ding vermijden, en dat zijn commentaren in de sfeer waarin een ander vragen worden gesteld die geen ander doel lijken te hebben dan hen ter verantwoording te roepen. We spelen hier geen rechtbankje, en ieder is vrij om wel of niet te reageren. Ook ik, trouwens. Wat helpt, en wat het gesprek openhoudt in plaats van het dicht te gooien, is als mensen zichzelf laten zien, laten weten vanuit welke ervaringen wordt gesproken, en dat daarmee ook duidelijk wordt dat vragen gesteld worden uit belangstelling, om samen verder te kunnen denken, en niet om iemand vast te zetten, uit te sluiten of te veroordelen. Dat we van mening kunnen verschillen en verschillende posities innemen staat buiten kijf. Neem een voorbeeld aan de drie vrouwen in de islam en feminisme discussie, die verschillende meningen hadden maar de discussie open hielden door duidelijk te maken vanuit welke achtergrond, inzichten en ervaringen ze tot een bepaalde stellingname kwamen. Amina Wadud die zei, ik als zwarte moslimvrouw in de VS noem me geen feministe, maar ik ben wel pro-geloof en pro-gelijke rechten. Fatima Sadiqi die zei: ik als Marokkaanse heb niet de behoefte me moslimfeministe te noemen want in een islamitisch land is moslimzijn cultuur, vanzelfprekend. En Marokkaanse vrouwen zijn al zolang bezig met gelijke rechten, dat hoeft geen feminisme te heten. En Ziba Mir-Hosseini die zei: ik als Iraanse, met mijn ervaring in de Iraanse revolutie noem me nadrukkelijk wel moslimfeministe, omdat ik me naar twee kanten duidelijk wil poneren: naar de moslimkant in Iran waar nog veel voor vrouwenrechten gevochten moet worden, en naar de westerse vrouwenbeweging die denkt dat alle moslims achterlijk zijn. Drie posities die naast elkaar kunnen bestaan en elkaar kunnen inspireren tot verder denken – omdat elke positie helder wordt vanuit de achtergrond en de keuzes die elke vrouw persoonlijk maakt.
Zo wil ik het graag.