Hij zegt het zelf, het onaangenaamste boek dat hij ooit heeft geschreven. Andrew Wheatcrow croft in het Parool over zijn in het Nederlands vertaalde boek Ongelovigen, het conflict tussen het christendom en de islam. Zijn stelling: de wederzijdse haat tussen christenen en moslims heeft een lange voorgeschiedenis, vol wreedheid, die, dat wil hij wel benadrukken, wederzijds was. Maar ook stelt hij dat er van periodes van vreedzaam samenleven sprake is geweest.

Vraag van de interviewer: biedt de islam wel ruimte voor samenleven met niet-islamieten?

Als er sprake is van een islamitische staat dan gelden daar beperkingen voor anderen, dat kan niemand ontkennen. Je als moslim bekeren tot een ander geloof is verboden en kan in het uiterste geval leiden tot de doodstraf. Tegelijkertijd leven bijvoorbeeld in de Golf-staten hele gemeenschappen van buitenlanders, christenen, hindoes en boeddhisten. De idee dat die om het leven gebracht moet worden, zoals in feite iedere niet-moslim, omdat ze de islam afwijzen is nieuw en wardt alleen gepredikt door een kleine, radicale minderheid. Zeker worden we met die groepen geconfronteerd, maar kijk naar de websites van sommige evangelische groepen en je ontmoet dezelfde geestesgesteldheid, dezelfde vijandschap.

Uit de geschiedenis blijkt dat samenleven mogelijk is als groepen elkaar hun eigen geloof gunnen. De hamvraag voor onze tijd is, denk ik: is het mogelijk om als een fatsoenlijke, godvrezende moslim te leven in een westerse samenleving? En het antwoord is: ja, dat is mogelijk. Miljoenen moslims doen het elke dag.

Waarom vindt dan de gewelddadige variant van het moslimfundamentalisme weerklank onder de jonge moslims in het Westen?

Omdat zij denken dat het niet mogelijk is. Zij geloven dat alleen een islamitische samenleving een islamitisch leven mogelijk is en daarvoor grijpen ze terug op de geschiedenis. En wie de totstandkoming van die islamitische samenleving in de weg staat, verzet zich tegen de wilo van de profeet en kan dus worden vermoord.
Het begint ermee dat je besluit dat jouw interpretatie van de werkelijkheid en van het geloof de enige juiste is, en dat iedereen die moet volgen. Wie daarvan afwijkt roept het oordeel over zich af: zo worden ketters gestraft. Dat is deels een religieuze kwestei, en deels een sociaal mechanisme, waarmee groepen zichzelf in stand houden in een vreemde omgeving. Maar die manier van denken is niet onomkeerbaar.

Nee, die manier van denken is er niet altijd geweest. De geschiedenis is niet een lange reeks van verschrikkingen; er zijn ook periodes en locaties geweest van vreedzaam samenleven. Maar net als in de journalistiek raakt in de geschiedschrijving het goede nieuws wel eens bedolven onder het slechte.

Het hele vocabulaire van islamitisch martelaarschap is nieuw. Natuurlijk, als iemand sneuvelde in een veldslag gold hij als een martelaar, maar het idee om zelfmoord te plegen en daarmee een martelaar te worden overschrijdt alle grenzen, ook die van de islam.

Maar als we niet uitkijken, beginnen zelfs wij het nog te geloven, door de termen die we hanteren: alsof we worden overvallen door het kwaad zelf, en niet door mensen van vlees en bloed.

Is het niet verleidelijk tegen moslims te zeggen: sorry, sommigen onder u zijn zo gevaarlijk, we kunnen maar beter helemaal afscheid nemen?

De geschiedenis is vol daarvan, met de joden als de belangrijkste slachtoffers. Het kan, het is gebeurd: verbanning, etnische zuivering, enzovoorts. Maar het heeft de samenleving die dat deed nooit de oplossing gebracht die men er van verwachtte. Ik pleit er niet voor de dreiging van het islamitische extremisme te bagatelliseren, maar ik zoek in de geschiedenis liever naar aanknopingspunten die leiden tot samenleven zonder geweld, dan naar drastische oplossingen die onszelf schaden.

Parool, 30 juli o5