Een boek dat ik zeker zal gaan lezen: Jason Burke, Al Qaeda; the true story of radical islam. Over het boek zelf kan ik dus nog niet oordelen. Maar er stond een interessant interview met de schrijver in de weekeindbijlage van het NRC.
Voor sommige mensen is het helemaal niet nodig dat we ons verdiepen in het ontstaan van extremistische stromingen als Al Qaeda. Die mensen vinden vaak dat het antwoord al gegeven is; het is de islam die het terrorisme veroorzaakt. In een a-historische en a-politieke visie die de context van de huidige wereldpolitiek buiten beschouwing laat worden de koran-citaten opgedoken die moeten aantonen dat er een rechte lijn is van Mohammed naar Bin Laden. Maar oorlogscorrespondent Jason Burke vond een dergelijke visie te simplistisch. Hij verbleef als correspondent lange tijd in Afghanistan en Irak, en het helpt ontzettend, dat blijkt, om bekend te zijn met de islamitische wereld.
Voor de vraag hoe Bin Laden er in slaagde om verschillende extremistische bewegingen binnen de islam te verenigen verwijs ik naar het boek – of naar het uitgebreide interview. Een bevestiging voor al bestaande theorievorming vind ik de opvatting van Burke dat de radicale islam weliswaar een historische, politieke, religieuze en culturele achtergrond heeft, maar dat de opkomst van Al Qaeda ook zeer beinvloed is door de conflicten van afgelopen jaren tussen Westen en de Occident. Ook de invasie in Irak heeft onder moslims veel kwaad bloed gezet, stelt Burke, en de westerse kolonisatie.
Wat me altijd verbaast, is hoe slecht men in het Westen in staat of bereid is zich te verplaatsen in mensen die zich niet in het centrum van de macht bevinden. Het is als de man die over een mooi huis beschikt, een geweldige baan heeft en ook nog eens een prachtige vrouw en die maar niet kan begrijpen waarom zijn minder geslaagde broer zich zo agressief opstelt, zich zo competetief jegens hem gedraagt.
Kunnen we ons niet voorstellen hoe het voelt om iets te willen dat je niet kunt krijgen, en als je het uiteindelijk krijgt, dan altijd in een vorm die wij westerlingen als niet volwaardig beschouwen? Bovendien, als je naar de geschiedenis van twee eeuwen westerse kolonisatie in het Midden-Oosten kijkt, heeft men daar wel degelijk reden om zich gegriefd te voelen.
Wie zijn de mensen die makkelijk te recruteren zijn? We merkten het al op: dat zijn vaak jonge mannen in kleine gesloten groepen, jongens bovendien die niet horen tot de alleramsten en kanslozen, maar juist zij die in principe wel door hebben kunnen leren.
Ik heb jongens gesproken die geprobeerd hadden zichzelf op te blazen en het werd me al snel duidelijk dat ze steeds verder van de normale wereld verwijderd waren geraakt. Islamitische radicalen zoeken in een vermeend vijandige wereld vrijwel altijd een geisoleerde ruimte op die ze volledig kunnen islamiseren, los van de rest van de wereld. Dat idee gaat terug op de hijra, de vlucht van Mohammed naar medina in 622.
Steeds weer wordt na aanslagen ontzet vastgesteld dat de daders gestudeerd hadden en niet afkomstig waren uit de armste lagen van de bevolking. Maar juist zulke mensen hebben vaak het gevoel dat hun en de hunnen onrecht wordt aangedaan, omdat ze grote aspiraties hadden, die vervolgens op een teleurstelling zijn uitgedraaid. Wanneer je helemaal niets van je leven verwacht voel je je ook niet gauw gefnuikt. Overal waar grote verwachtingen zijn, zoals in de jaren van de dekolonisatie of bijvoorbeeld in de Palestijnse gebieden tijdens het vredesproces aan het begin van de jaren negentig, volgt onmiskenbaar een heftige reactie wanneer die verwachtingen niet uitkomen.Sommige westerse critici beweren onomwonden dat het iets in de islam zelf is dat extremisme kweekt. De onwrikbare eisen die de koran aan een mens stelt moeten wel op frustratie uitlopen. Dat is onzin. De meeste moslims beseffen dat wat er hier op aarde gebeurt nooit helemaal perfect zal zijn. Jihad in zijn oorspronkelijke betekenis betekent inspanning. Je moet je uiterste best doen, maar of die inspanning ook beloond wordt, daar ga je niet over.
Mensen die dat soort dingen beweren, hebben meestal bar weinig tijd in de islamitische wereld doorgebracht. Ze beseffen niet dat het overgrote deel van de moslims gewoon een leven leidt zoals wij allemaal. Godsdienst speelt een zekere rol op cultureel, ethisch en sociaal gebied, maar het bepaalt niet hun hele leven. Wat je wel over de koran kan zeggen, is dat er mee gezwaaid kan worden wanneer je wilt laten zien dat iets of iemand onrechtvaardig, corrupt of despotisch is. Mohammed was een sociale hervormer, die zich het onrecht in zijn tijd aantrok en de islam is een geloof dat activisme aanmoedigt, tot daden aanzet.
Het fundamentalisme, zegt Burke, komt vooral op wanneer de sociaal-economische problemen moslims over het hoofd dreigen te groeien of wanneer men zich van buitenaf bedreigd voelt. Het wahabisme, de meest rigide, onverdraagzame en vrouwvijandige stroming binnen de islam is de afgelopen dertig jaar fanatiek geexporteerd vanuit Saoedi-Arabie, en dat is fel anti-westers, antisemitisch en xenofoob. Het is Bin Laden en groepen als de zijne gelukt om de fanatieke stromingen binnen de islam bij elkaar te krijgen en ze hapklaar te krijgen voor de moderne massacommunicatie. Bin laden weet de media op een briljante manier te bespelen.
Maar. Waar hij wel in is geslaagd, is om een situatie te scheppen waarin het radicalisme ongekende proporties heeft aangenomen. Waar hij niet in is geslaagd is om in het Midden-Oosten een massale oproer van de moslims tegen het Westen op te roepen.
Integendeel, gegeven de huidige omstandigheden mag je wel stellen dat er bar weinig is gebeurd. Talloze incidenten, zeker, en iedere zes maanden ergens een bom. Maar het overgrote merendeel van de moslims in de wereld is absoluut gematigd gebleven. Bin Laden heeft een revolutionaire situatie weten te scheppen, maar de revolutie is tot dusver uitgebleven. Juist de versplintering van het terrorisme laat bij iedere nieuwe aanslag opnieuiw de zinloosheid ervan zien.
Het valt inderdaad te betwijfelen of een virtueel netwerk een reele revolutie kan bewerkstelligen, of je daar geen ouderwetse, lokale grass-roots beweging voor nodig hebt. De aanslagen die nu plaatsvinden, worden in zijn naam (Bin Laden) gevoerd, maar zijn contraproductief omdat ze de schijn van een vastomlijnd doel missen. In Algerije zag je hetzelfde. Daar was een uitbarsting van terreur die de brede steun van de bevolking had, omdat het geweld gelegitimeerd kon worden door reele grieven tegen een repressief bewind. Nadat de regering de leiders van die beweging had uitgeschakeld, nam het geweld alleen maar toe, maar werd steeds uitzinniger en willekeuriger. Uiteindelijk schiep de regering ruimte door een aantal sociaal-economische hervormingen door te voeren, gematigde islamisten in het parlement toe te laten en wat gevangenen vrij te laten. Nu zijn er in Algerije een paar honderd militanten over. Ze zijn de criminaliteit ingegaan, maar wormen geen bedreiging meer voor de staat. In Noord-Ierland is hetzelfde gebeurd. Of kijk naar Afghanistan. De steun aan de Talibaan werd grotendeels veroorzaakt doordat die beweging in noodzakelijke behoeften, waaronder veiligheid voorzag. Nu steunt men de regering om dezelfde reden. Men heeft behoefte aan werk, wegen, scholen.
Burke zegt inmiddels ‘voorzichtig optimistisch’ te zijn geworden. Voorzichtig, omdat nog steeds niet volledig is uitgesloten dat de extremisten er niet in zullen slagen de grote massa gematigde moslims voor zich te winnen, zoals de nazi’s daar ook in slaagden in de vorige eeuw, met de Duitse bevolking. Maar ondertussen zijn de extremisten er nog altijd niet in geslaagd om een massale oproer te bewerkstelligen, zelfs niet na alle blunders van Amerika in Irak en alle contraproductieve maatregelen.
Het belangrijkste wapen tegen het extremisme is juist de gematigdheid van de meeste moslims. En iedere keer dat er een zelfbenoemde cultuurcriticus opstaat die roept: het zijn allemaal fanatici, allemaal zelfmoordterroristen, de islam is een gewelddadig geloof en de islamitische wereld is achterlijk, zijn we verder van huis.
Goed stuk.
Komt het boek ook in het Nederlands uit?
Kunnen we niet een of andere stichting opzetten in naam van deze man? 😉
Anja,
Goede tip. Natuurlijk staan er ook strijdlustige taal in de Koran, maar dat is iets anders dan er extremistische uitleg aan geven. Ik heb ook gelezen een artikel van Bessam Tibi, waarin hij de Jihadleer beschrijft zoals deze door de orthodoxe (niet extremistische) geestelijkheid is uitgewerkt. Ik weet niet welke invloed daarvan uitgaat. Graag lees ik daar iets over van imam van Bommel.
Hoi allemaal weer,
Ik zit op het moment in Bahrein en eindelijk internet connectie.
Het doet zo goed om de andere kant eens in het echt te bekijken, hier in het midde oosten, voor zover je bahrein daar toe mag rekenen, in plaats je te laten misleiden door de nederlandse media.
Hier in Bahrein komen de Saoudi’s een biertje drinken.
Gisteren vroeg ik er een wat hij vond van de vrouwen onderdrukking van zijn land. Hij moest lachen en vertelde me dat hij thuis nix te vertellen heeft als zijn vrouw thuis is. Hij beweerde ook dat het bij het overgrote deel van de saoudi’s zo gaat.
Kijktip: Vanavond op BBC2 om 22.00 Battle for Islam
Writer Ziauddin Sardar takes an epic journey to discover how Muslims in five different countries are trying to win back the soul of Islam from extremists.
http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/battle_for_islam/
Het verhaal van Burke plaatst het moslim-extremisme in een sociaal econimische context.Ik zet daar mijn vraagtekens achter. Ik zie bij moslim-extremisme één grootst gemene deler en dat is de Koran zelf, of dat nou in uid Thailand, Europa , Pakistan, of Amerika is. Zij die de koran de meest letterlijke interpretatie geven, bepalen het beeld, letterlijk met de hand op de koran. Denk maar aan de slotrede van Mohammed B toen hij het vonnis hoorde. Hij had het helemaal niet over armoede, alleen over zijn geloof. Dat is een bewuste keuze. Die heeft niets met economische armoede te maken. Bin Laden is schatrijk. En zowel Samir A als Mohammed B. hadden een goede schoolopleiding. Resp.atheneum en havo
@ Wouter (2):
Alles goed en wel, Wouter, maar we moeten erop letten niet Bart Jan Spruyt, die bij Edmund vertrekt, als directeur aan te nemen, als hij solliciteert!
@ Freerk (6):
Je ziet als “grootst gemene deler” bij moslim-extremisme de Koran. Nou, dat kan ik geen verrassing noemen: de Koran is immers de “grootst gemene deler” van de gehele Islam, zoals de Bijbel dat van het Christendom is!
Armoede en onderdrukking vormen wel degelijk een voedingsbron van islamitisch extremisme. Dat de uitvoerders van terroristische aanslagen nogal eens (redelijk) goed opgeleid zijn en soms in het westen zijn opgegroeid, zegt niets. Zij worden zowel gedreven door het ervaren van uitbuiting van en binnen hun landen van herkomst, als door woede en frustraties over discriminatie en minder kansen in hun eigen leven. Het is een complexe materie. Hun speciale interpretatie van de Islam is in deze situatie geen hoofdoorzaak van hun handelen, maar een ideologische rechtvaardiging daarvan.
Greasle, waarom mogen vrouwen geen auto rijden in Saoedie-Arabië? Omdat ze een gevaar op de weg zijn? En drinken zij ook biertjes in café’s? Mogen zij alleen op straat, mogen zij alleen reizen? Mogen zij de kleren aan die ze willen?
Hai Anja, Ik vind dat Jason Burke heel erg gelijk heeft. Jammer dat dit soort artikelen zo weinig in de dagbladen staan. Je moet altijd naar de oorzaken kijken, vind ik en niet altijd alle mensen over één kam scheren. Er wordt in deze wereld te veel kwaad met kwaad vergolden.
Groetjes
Marijke de Goede
Je hebt volstrekt gelijk, Marijke. Onze eigen leiders hebben het terrorisme over ons afgeroepen, met hun neokoloniale en imperialistisch-racistische buitenlandse politiek. Als ik moest toezien hoe Amerikaanse soldaten iedereen om mij heen uitmoordden en verkrachtten, allemaal voor die rotolie, dan zou ik ook waarschijnlijk terrorist worden. Ik zeg niet dat het goed is, maar ik kan het wel begrijpen.
Help me even, Christine. Welke moorden en verkrachtingen gingen er aan “11 september” vooraf? En aan de aanslag op de Keniaanse ambassade?
http://news.yahoo.com/s/usatoday/20050824/cm_usatoday/theotherjihad
Vind je dit ook geen kolonisme? Of is het heel wat anders?
gr.Eriq
het moet natuurlijk Kolonisatie of Kolonialisme zijn. En niets ertussenin 😉
Ik voeg me bij degenen die de sociaal-economische achterstand, denk aan armoede en onderdrukking, bezien als een gevolg van de denkwijze die de moslims hanteren; een denkwijze die door de koran wordt gedicteerd. De koran is dan wel degelijk het centrale thema. Pleitbezorgers van die visie zijn Ayaan Hirsi Ali (reeds in haar boekje ‘De zoontjesfabriek’ en afgelopen dinsdag 6 sep 05 wederom) en Leon de Winter.
Lijkt me een informatief boek, en inderdaad vanuit een onderbelicht perspectief. Dat komt de moslimbashers nou eenmaal niet zo goed uit.
Eerlijk gezegd heb ik stilaan het idee dat massaal geweld eerder vanuit niet-moslims met onfrisse ideeën zou kunnen komen, dan vanuit de moslims zelf. De extremisten daargelaten.
Ik zie niet in hoe de Koran de oorzaak zou kunnen zijn van sociaal-economische achterstand. De islam heeft in de eerste tien eeuwen van haar bestaan een enorme impuls aan wetenschappelijke en economische sontwikkeling gegeven. De Koran moedigt life-long-learning aan en de Arabieren waren succesvolle handelaars. Bovendien legt de Koran enorm de nadruk op sociale rechtvaardigheid, verdeling van welvaart etc. Hirsi Ali en De Winter zijn in dit verband wel de minst voor de hand liggende autoriteiten om je op te beroepen. Achterstanden in Arabische (en andere niet-westerse) landen moeten een andere oorzaak hebben. Peter en Freerk, kom eens met argumenten i.p.v. met vage verdachtmakingen!
@HJBakker
Waarom zouden Hirsi Ali en De Winter wel de minst voor de hand liggende autoriteiten zijn?? Je kan niet van iedereen verwachten dat ze precies degenen lezen die volgens jou wel autoriteit zijn. Ayaan en Leon doen hun uiterste best om zo beslagen mogelijk ten ijs te komen. Als je dat ontkent, ben je niet serieus bezig en waarschijnlijk geobsedeerd door de gedachte dat ze slechts populisten zijn. Is het niet beter om met hen serieus het debat aan te gaan, ook op je website My Submission?! Zie ze niet als vijanden, maar als medemensen die, net als jij (jullie?), hevig geïnteresseerd zijn in de hervormingsgezinde moslim.
En, idem, zie mij niet als iemand die slechts uit is op verdachtmaken. Zo creëer je niet de debatruimte die zo broodnodig is.
@ Peter (17):
Leon de Winter en Ayaan Hirsi Ali geven in elk geval geen blijk van een groot nuanceringsvermogen en subtiliteit.
Van beiden slechts één voorbeeld.
Nooit zal ik die TV-uitzending vergeten, waarin Leon de Winter maar bleef doordrammen op het punt dat de Israëliërs alleen maar “een hek” bouwden op de Westbank. Als je de foto’s ziet van die enorm hoge betonnen muur schiet je toch in de lach over zulke domheid, als het niet zo droevig was.
En Ayaan Hirsi Ali vindt de profeet Mohammed een “pedofiel”. Ach ja…..
Ik keek afgelopen dinsdag naar het programma Keuringsdienst van Waarden.
Het ging over varkensvoer en waar het vandaan kwam.
Argentinie waar indianen van hun land worden verdreven en bossen worden verwoest om plaats te maken voor sojaplanten.
Het land van de indianen worden al eeuwen bezet en er wordt nog steeds jacht op ze gemaakt. Maar je hoort niks over zelfmoordterroristen. Je hoort ook niks over geloof of over antiwesterse haatpropagande en 72 maagden. Sterker nog je hoort helemaal niks.
@ Olav Meyer
Zonder hier te willen vervallen in een welles-nietes spelletje, moet ik toch even reageren op je.
De twee voorbeelden die je geeft overtuigen mij niet van je argument dat ze groot nuanceringsvermogen en subtiliteit missen.
De aanblik van die muur heeft bij mij nooit geleid tot een ‘lach over zulke domheid, als het niet zo droevig was’. Ik heb meer zoiets van ‘dat het zover moest komen…’ en kan het de Israëliërs niet echt verwijten. Het is, denk ik, ook maar net hoe ernstig je de schendingen van de Palestijnen, richting de Israëliërs, vindt. We zullen het er vast niet over eens worden, maar kom me niet aan met het argument dat jij kan nuanceren en iemand als Leon niet.
En Ayaan Hirsi Ali heeft haar uitspraak dat Mohammed een “pedofiel” was wel degelijk beargumenteerd, en wel direct in hetzelfde stuk waarin ze die opmerking maakte. Nuanceren houdt in dat je (in dit geval jij) niet slechts meldt dat ze Mohammed een pedofiel noemde, maar tevens de argumentatie eromheen erbij vermeldt. Zoals de pot is, verwijt hij de ketel? Nee, want ik denk dat de ketel AHA bij juiste lezing heel veel nuancering aan de dag blijkt te leggen. Subtiel? Nee, dat niet. Daarin heb je gelijk. Ze zegt het allemaal niet met zoveel woorden. Ze zegt het behoorlijk rechtstreeks.
Je ziet, ik neem het behoorlijk voor haar/hen op. Eigenlijk vind ik het jammer dat we in dat stadium zijn beland. Ik merk dat er hier een groot vijanddenken heerst jegens mensen als Ayaan en Leon. En er wordt ook behoorlijk op de man en vrouw gespeeld. Jammer.