Na de waterscheiding, waarmee de mensheid verdeeld lijkt te zijn in moslimbashers, die zichzelf graag islamcritici noemen, versus de moslimknuffelaars, die zichzelf liever zien als voorstanders van een multi-etnische en multireligieuze niet-gepolariseerde samenleving, is elke nieuwe naam die zich in het slagveld begeeft meteen prooi – hoort ze bij ons kamp of bij dat andere? Irshad Manji, Canadese, lesbische moslim met wortels in Iran, schrijfster van het uitdagende The Trouble with Islam, werd onmiddelijk geclaimd door het andere kamp.
Daar waren twee redenen voor, de ene is dat ze uiterst kritisch is over wat er aan misstanden ten aanzien van vrouwen en helemaal ten aanzien van lesbo’s en homo’s plaats vind in islamitische landen, maar ook in de moslimgemeenschappen in het Westen. De tweede is dat ze openlijk lobbyde om Hirsi Ali genomineerd te krijgen als een van de honderd invloedrijkste mensen die in Time werden genoemd. Dat is er een van ons, dachten de moslimbashers, pardon, de islamcritici. Maar ik ben eigenwijs, en bekijk dat graag zelf. Behalve dat ik het boek al had gelezen. Ik vond het geestig, intelligent, af en toe met wilde overdrijvingen, maar omdat ze zo geestig is past dat prima en komt het geen moment dogmatisch over, wat wel het geval geweest was als ze een dorre, theoretische verhandeling had geschreven. Manji is echt een kind van het Amerikaanse feminisme, in de manier waarop ze het persoonlijke politiek maakt, en al haar stellingen onderbouwt met uit het leven, haar eigen leven gegrepen voorbeelden. Wel dacht ik toen ik het las, wacht even, dit is maar een mogelijk verhaal, en ik ken inmiddels te veel vrouwen die heel andere ervaringen hebben dan zij, en even geldig. Maar een ding zat me nog niet lekker, en dat was de titel. Is het probleem echt de islam zelf, is dat wat ze zeggen wil? Zondag kreeg ik de gelegenheid om met mijn eigen ogen en oren waar te nemen.
Irshad Manji bespeelt de zaal als een volleerde media ster, en ik bedoel dat als een compliment. Ze houdt haar betoog spannend, heeft een eindeloze reeks persoonlijke anecdotes die ze makkelijk inbrengt, en is in het echt net zo geestig als in haar boek. Ze had het over de gevaren van cultureel relativisme (ik kom daar nog eens op terug), wat wil zeggen dat niet-moslims zo veel respect kunnen hebben voor het andere van een andere cultuur, dat ze de moslimvrouwen die opkomen voor hun eigen rechten niet durven ondersteunen uit angst om voor racist uitgemaakt te worden.
Misschien, dacht ik meteen. Ik ben niet bang om voor racist uitgemaakt te worden. Wel besef ik heel goed dat we op dit moment in een klimaat leven waarin elke kritiek op wat zich afspeeelt binnen moslimgemeenschappen ogenblikkelijk geconfisceerd wordt door het kamp dat bewijsmateriaal verzamelt tegen alles wat islam is, en dat maakt wel dat ik, net als veel moslims zelf, erg nadenk in welke kring, in welke context, ik wat zeg en hoe ik het zeg. Tja, het zou kunnen dat ik daar te voorzichtig in ben, dat is iets om over na te denken.
We moeten volstrekt outspoken zijn over de rechten van vrouwen, zegt Manji, en ja, daar ben ik het mee eens. Alleen, denk ik meteen, ook daarvoor zijn er methoden en methoden, en ik ondersteun daarbij graag de vrouwen die dat op hun eigen manier willen doen binnen de moslimgemeenschappen. Er kunnen heel goede redenen zijn omdat zorgvuldig aan te pakken, en niet meteen iedereen tegen je in het harnas te jagen, of je buiten de gemeenschap te plaatsen door je zo te gedragen dat je alleen nog maar gezien wordt als een westerse feministe en niet langer als een moslim. Zoals dat ook toen gold, in de Tweede Golf, er waren vrouwen die luidkeels zeiden wat ze vonden – daar was ik een van, en vrouwen die het vriendelijker aanpakten, ook al omdat ze te maken hadden met dubbele loyaliteiten. Omdat ze rekening wilden houden met hun ouders, bijvoorbeeld, die als migrant hierheen waren gekomen en zich kapot hadden gewerkt. En achteraf gezien is het altijd heel goed geweest dat die verschillende stategieen naast elkaar konden bestaan. Dat onderwerp komt nog terug in de worshop van Eutopia, het is een thema van Halleh Gorashi.
Eerwraak, honorkillings, de bedreigingen die met name moslimvrouwen treffen, daar mogen we onze ogen niet voor sluiten, zegt Manji. Absoluut mee eens. Maar, en nu komt de hamvraag, betekenen de misstanden en de bedreigingen van vrouwen dat er iets inherent mis is met de islam? vraagt Manji zich hardop af.
Manji geeft nog geen antwoord, ze laat ons daar even in een cliffhanger zitten, alsof ze bezig is om een spannende soap op te bouwen, en vertelt over haar madrasa, haar koranschool, waar ze al vroeg haar kont tegen de krib gooide en zich niet geliefd maakte. Wat haar als vrouw verteld werd beviel haar helemaal niet. Tenslotte, zei ze, was de eerste vrouw van Mohammed een zelfstandige, rijke vrouw, she was his boss!
En dan, shit, is het tijd om naar mijn eigen workshop te gaan en vraag ik Famile naast me om goed te onthouden hoe ze de hamvraag uiteindelijk gaat beantwoorden.
Als ik terugkom, anderhalf uur later, staat Manji weer midden op de vloer met de microfoon in haar hand, inmiddels zijn drie andere vrouwen aangeschoven waaronder Nawal al Sadaawi en is het thema internationale solidariteit. Ik hoor haar zeggen dat solidariteit veel meer gebaseerd zou moeten zijn op waar we elkaar in vinden, en waar we gezamenlijk voor zijn, dan een schijnsolidariteit gebaseerd op wat en wie we haten. Ook al weer mee eens.
Isrhad Manji groeide op in een gezin met een autoritaire en gewelddadige vader, en een moeder die daar niet tegen op kon. Eens vluchtte ze het dak op toen haar vader haar achterna zat met een mes, naar hij zei om haar oor af te snijden. Dat oor heeft ze nog, door haar verzet. ‘Ik dank Allah elke ochtend dat ik geboren ben in een samenleving waar ik de vrijheid heb gekregen om mijn eigen weg te gaan en te vluchten. Je kunt wel zeggen dat mijn vader me , nee niet geinspireerd heeft, maar me heeft opgejut, incited‘.
Maar hoe heeft ze nou die vraag beantwoord, vraag ik zachtjes aan Famile. Ligt dat volgens haar aan de islam of niet?
Niet, zegt Famile. Al dat gedoe over eer, wat zo gevaarlijk is voor vrouwen, is een kwestie van de Arabische, patriarchale cultuur. Het is een cultuur waarin mannen vrouwen zien als hun eigendom. Tegen die cultuur moeten we ons te weer stellen. We moeten solidair zijn met de vrouwen die tegen die cultuur in opstand komen, en tegen de mannen die denken dat ze de islam kunnen misbruiken om vrouwen op hun plaats te houden. Maar nee, de islam is een geloof, het is niet inherent onderdrukkend, het ligt niet aan de islam. Behalve dat moslims wel de plicht hebben om verantwoordelijkheid te nemen voor wat er in naam van de islam misdreven wordt.
Haleluja. Daar kan ik in mee. je kunt er nog over van mening verschillen of ‘de Arabische patriarchale cultuur’ niet net zo goed een stereotype gaat worden als ‘de islam’, tenslotte zijn daarbinnen ook hele grote verschillen, en kun je moeilijk gaan beweren dat alle Arabische mannen hetzelfde zijn. Je kunt er ook nog over kibbelen wie je bereikt met de provocerende manier waarop Irshad Manji te werk gaat, en wat je daar mee bereikt, maar er is geen twijfel aan dat ze hoort binnen het spectrum van de vrouwen die binnen de islam voor de rechten van vrouwen op willen komen. Ze is tien keer zo intelligent als Hirsi Ali, zegt een vrouw in de discussie onder elkaar na afloop. En het belangrijkste is dat ze zich niet buiten de islam plaatst, en niet van buitenaf gaat roepen dat wij allemaal achterlijk zijn, zegt een ander. Het belangrijkste is dat ze een zorgvuldig onderscheid maakt tussen cultuur en geloof, precies wat Hirsi Ali niet doet, waardoor zij in het kamp terecht is gekomen dat door moslims alleen maar gezien wordt als anti-islam. En waardoor ze de moslimvrouwen als achterban helemaal kwijt is geraakt.
De vraag is nog, maar daar was geen tijd meer voor, of de titel van haar boek dan niet erg misleidend is, al kun je je voorstellen dat het commercieel geen handige zet zou zijn om dat boek ‘het probleem met de patriarchale cultuur in moslimgemeenschappen’ te noemen. Ik had haar graag willen vragen of ze die titel bewust heeft gekozen, en of ze daar nu anders over denkt dan toen. Daar was geen tijd meer voor. Maar ik was erg tevreden dat ik me niet heb laten leiden door de oordelen van anderen en zelf ben gaan luisteren.
Anja, je schrijft dat Manji uit Iran komt, maar spreekt later over de Arabische patriarchale cultuur waarin zij is opgegroeid, maar dat moet Iraanse of Perzische cultuur zijn. Voor ons klinkt dit misschien heel onbenullig, maar een gemiddelde ‘Pers’ stelt dat NIET op prijs.
Wat betreft in het kamp van moslimbashers of moslimknuffelaars zitten, je kunt tijdens het knuffelen best wat kritiek uiten. Als mensen niet doorhebben dat jij, of all people, geen moslimbasher bent, dan zijn je tijd ook niet waard.
Ik heb gemerkt dat ik prima mijn kritiek kan uiten op bepaalde aspecten van de Islam of verwante culturen, omdat mensen in mijn omgeving doorhebben dat ik ze respecteer en waardeer, ook al ben ik het soms niet met ze eens. Ik denk dat eenieder die in de media optreedt met respect en waardering richting datgene wat ze bekritiseren, meer gehoor krijgt van de doelgroep. Doe je het met veel geblaat, beledigende en generaliserende termen, dan krijg je meer aandacht van de media. Ik kan me daarom best voorstellen dat mensen even chargeren om de aandacht te krijgen, om vervolgens in de spotlight hun genuanceerde verhaal te kunnen doen.
Vrouwen als Irshad Manji behoren tot diegenen die niet alleen moslims, maar ook de samenleving als geheel verder brengen. Ayaan Hirsi Ali helpt in de eerste plaats zichzelf.
Een belangrijk onderscheid: doel en middel/methode. Als het doel werkelijke emancipatie van vrouwen of b.v. homoseksuelen is, dan kan het middel soms confronterende actie zijn, maar moet het soms redelijke discussie, intensieve communicatie, e.d. zijn, al naar gelang de concrete omstandigheden. In het tweede geval zal de weg langer zijn, maar vaak wel effectiever. Als een wild stromende rivier moet worden overgestoken om verder te komen, kan het zinvoller zijn gedurende een langere tijd een brug te bouwen, dan te proberen in kortere tijd in een klein bootje de overkant te halen…..
Irshad Manji is inderdaad een mediaperformer.
En ik vind het vreemd dat ze een jaar later nog steeds het zelfde verhaal verkoopt.
Ik vind dat ze wel achterloopt, mensen zijn allang niet meer bang om voor racist uitgemaakt te worden als ze de misstanden binnen de islamitische cultuur bespreken.Integendeel men is flink door geschoten. Ook steunt zij de bezetting van Irak omdat ze het als mogelijkheid ziet voor het westen om de Iraakse vrouwen te ‘emanciperen’.
En die ankedote over de madrassa komt mij ook mijn keel uit.
Hoe vaak ik niet de klas uit werd gestuurd omdat ik niet alles wat de meester vertelde voor zoete koek slikte.
Gewoon hier in Nederland Rotjeknor.
En dat ze lobbyde voor AHA zegt me meer dan genoeg.
Heeft ze met moslims gesproken hier in Nederland over wat de gevolgen zijn van de islamhetze?
Ik denk het niet. Ze ziet de emancipatie van moslimvrouwen als een taak en verantwoordelijkheid van het westen.
Zo vertelde ze dat westerse vrouwen geld moeten schenken om scholen te bouwen voor vrouwen in Irak om ze te helpen emanciperen en onafhankelijk worden.Irak die voor de embargo het hoogst percentage hoog opgeleide vrouwen heeft in het Midden-Oosten.
AHA ontneemt moslimvrouwen hun stem.
IM geeft het aan het westen.
Dank je de koekoek
Met die grote grijns kan ze de zaal bespelen als geen ander maar toen ik haar rechtstreeks vragen stelde had ze geen enkel zinnig antwoord: Buy my book’
Yeah right!
Wouter, dat van Iran moet ik nog even opzoeken, ik meende het me te herinneren. En inderdaad, dat is niet hetzelfde als Arabisch, goed dat je dat nog even zegt.
Hoi Saida,
IK kan jou kritiek begrijpen als t waar is dat ze de oorlog in irak steunde. Wat ik kan waarderen in islamitische vrouwen die openlijk kritiek uiten op de Islam, is dat ze ‘hun mond open doen’ , het begin van emancipatie. Wat ik dan jammer vind is dat ze als speelkaart gebruikt kunnen worden door anderen die hun eigen agenda’ s hebben (islambashers), het is dan de verantwoordelijkheid van deze vrouwen om niet iedereen die achter ze aanloopt als vrienden te zien……………sommigen zijn de verkeerde vrienden
p.s ik herken in de foto’s dat er ook koninklijke vrouwen aanwezig waren. Was het nou Rwanda-burundi?
Geboren in Uganda, van Pakistaanse afkomst, lees ik overal, op haar derde naar Canada verhuisd. Dus niet Arabisch, ook geen Pers, tenzij je heeeeel ver teruggaat. 🙂 Eigenlijk zouden we moeten spreken van de Pakistaans-Ugandees-Canadese patriarchale samenleving waarin ze is opgegroeid. Bekt ook lekker moet ik zeggen. 😉
Oh, en Saida, ik ben ook regelmatig voor mijn mening mijn ‘madrasah’ uitgestuurd, en ik kan me zo voorstellen de meeste mensen op dit weblog. Dat scheidt het kaf van het koren zullen we maar denken. 😉
Er is natuurlijk van alles mis met de behandeling van homosexuele mannen en lesbische vrouwen in veel landen, waaronder ook islamitische. Het is ook slecht gesteld met de emancipatie van vrouwen en vrouwenrechten in veel landen, ook islamitische.
De vraag is: hoe helpt men mensen die onderdrukt en gediscrimeerd worden? Het lijkt mij dat men ze niet helpt door een hetze tegen hun geloof te voeren, hun cultuur “achterlijk” te noemen of ze, zoals Ayaan Hirsi Ali, hun het “ontbreken van nieuwsgierigheid” te verwijten.
Maar het gaat de moslimbashers helemaal niet om mensen helpen of maatschappelijke verandering te steunen, het gaat hun om hun vijandbeeld te bevestigen. Daarom wordt elk kritiek, die binnen de moslimgemeenschap geuit wordt en binnen hun vijandbeeld past, aangegrepen om te zeggen: “zie je wel: ze zeggen zelf dat ze zo zijn.”
Dat het de moslimbashers ook niet werkelijk om mensenrechten gaat (zoals ze vaak beweren) ziet men ook in het feit dat de positie van vrouwen en homosexuelen in India en hindoestaanse gemeenschappen (waar trouwens ook “honour killings” voorkomen) hun niet schijnt te interesseren.
Ook zou men denken dat als mensenrechten voor de moslimbashers zo belangrijk zijn, zij zich onmiddelijk voor de Palestijnse zaak zouden inzetten, zij zich tegen de westerse steun aan de wrede dictaturen in het midden-oosten zouden keren en maatregelen zouden willen nemen om de discriminatie op de Nederlandse arbeidsmarkt te beeindigen.
Anja, zoals jij haar beschrijft vind ik het vreemd dat Irshad Manji voor een van de grootste moslimbashers, namelijk Ayaan Hirsi Ali, zou lobbyen. Maar misschien komt dat door het feit dat Noord Amerikanen minder bekend zijn met haar eigenaardige standpunten.
Chalres, ik vind dat niet zo raar. Als ik een buitenlandse feministe was geweest, dan zou ik ook onder de indruk kunnen zijn van Hirsi Ali’s biografie, haar optreden, de lef om te zeggen wat ze wil, waaronder dat ze zegt voor moslimvrouwen op te komen. Maar wat een buitenlandse mist is wat ik wel heb: ik volg Hirsi Ali als parlementarier en weet dat ze uiteindelijk heel weinig waar maakt in het werkelijk opkomen voor moslimvrouwen, ik heb veel contacten met groepen migrantenvrouwen die in haar helemaal niet een koploper of een medestander van hun emancipatie zien, en ik heb haar uitingen in de media gevolgd. Ik neem ook waar dat haar volgelingen en vrienden vooral bestaan uit degenen die graag tekeer gaan tegen de islam als bron van al het kwaad, en dat je op zijn minst moet constateren dat ze zich daar niet tegen verzet. Dat is informatie die je als buitenlandse niet zomaar hebt, al had Manji misschien de moeite moeten nemen, als feministe, om minstens contact op te nemen met de vrouwengroepen hier om eens te vragen of die ook zo idolaat zijn van Hirsi Ali. Dat zou misschien hebben gescheeld.
Ja, Salima, dat was een prinses. Ik heb haar verhaal gemist, maar ze heeft een boek geschreven dat ik wel wil gaan lezen. Ik zit hier in de fractiekamer van de EK, en kan nu even niet haar naam opzoeken.
Hoi Salima,
Irshad Manji loopt minstens tien jaar achter met haar kritiek.
Onder het mom van respect voor anderen culturen werden heel veel mistanden in het westen gedoogd.Zoals uithuwelijking, meisjes thuis houden en zelfs vrouwenbesnijdenis.
Ook werd toen alle kritiek in de kiem gesmoord en werd je voor racist uitgemaakt.
Maar dat is allang niet meer zo. Nu mag je niet eens meer iets positiefs noemen van een ander cultuur. Iedereen moet zich aanpassen en de islam is achterlijk.
En dan komt mevrouw vertellen: Houd je niet in. Het westen heeft moslims niks gedaan u bent geen racist.
Ze ziet het als de taak van het westen om de moslim her optevoeden en de moslims te emanciperen.
The good oldfashion whitemansburden.
Drie keer raden wat voor soort publiek hier van smult?
Waarom spreekt ze moslims niet zelf aan?
Waarom gaat ze niet in discussie met moslimvrouwen?
Wouter
Zullen wij ook een boek schrijven?
Saida: 😉
Anja , wat vind jij van dat laatste gedeelte van het boek van Manji, waar ze erg proIsrael wordt. Daar knapte ik ernstig op af toen ik het las. Met de rest kon ik nog wel wat maar met dat stuk helemaal niets.
Groeten Fien
Even over de prinses, voorzover ik me kan herinneren komt zij inderdaad uit Burundi, zij heeft op zeer jonge leeftijd het land verlaten (1964) nadat haar vader was omgekomen na een aanslag op zijn leven.
Zij is in Parijs terechtgekomen en is later fotomodel geworden. Zij draagt de titel van eerste ‘ zwarte ‘ fotomodel. Ze zag trouwens zeer mooi uit, heel koninklijk, voorzover dat bestaat.
Iets wat ze zei is mij erg bij gebleven, I am the princes of Katamari and something good should happen to me. Dat bleef ze herhalen terwijl ze op het vliegveld van Parijs stond, zonder geld, papieren of iemand die haar kon helpen.
Zij zet zich nu voor kinderen zonder ouders.
Wat betreft Manji, tuurlijk mensen uit Noord-Amerika weten hoe zij het publiek moeten bespelen maar in haar betoog merkte je dat zij respect had voor Islam, moslims of whatever. Dat is iets wat AHA mist, zij is arrogantie zelve, ik weet het beter en ik zal je het gaan vertellen.
Manji heeft op mij een intelligente indruk gemaakt. Maar haar boek zal ik gaan lezen en misschien dat ik daarna een betere mening kan vormen over haar.
Famile Arslan
Hoi Fien, ik moet bekennen dat ik haar boek niet helemaal uit had gelezen. Ik hoorde net ook van iemand anders over haar Israel/Palestina standpunt, en dat lijkt me dan weer een tegenvaller. Maar zal het alsnog lezen en kom er op terug.
Je hebt gelijk, Fien. Een ernstige afknapper. Met al die ouwe troep die al zo vaak is weerlegd, van het is hun eigen schuld want de Arabieren zijn de oorlog zelf begonnen tot het is hun eigen schuld want ze hebben het verdelingsplan niet geaccepteerd tot het is de schuld van de Arabieren tot ..nou ja het bekende rijtje oubollige flauwekul dat Israel verdedigers altijd gebruikt om de verantwoordelijkheid aan de andere kant te schuiven. Niets over de bezetting, de muur, de schendingen van mensenrechten, de schendingen van de conventies van Geneve, de behandeling van Palestijnse burgers van Israel als tweederangs – toen ik in de VS was tijdens 11/9 was ik geschokt door de vergaande onwetendheid van Amerikanen – met ongeveer hetzelfde opleidingsniveau als ik, over de Palestijnen. Ik vind het ook wel schokkend dat Manji die op andere terreinen als het gaat om onrecht zo ver haar nek uitsteekt en echt behoorlijk intelligent is op dit terrein zo blind en dom is. Heel erg jammer.
Van Canada een paar opmerkingen over Irshad Manji. Zij was geboren in Uganda en is van Zuid-Oosters Aziaats herkomst. Toen ze zes jaar oud was emigreerde haar familie naar Canada waar ze woonden in Vancouver. Meer over Irshad kan men vinden op haar website: “http://www.muslim-refusenik.com/”.
Irshad is afgestudeerd van de University of British Columbia, waar zij de Governor General’s Medal heeft ontvangen als de beste graduaat in 1990.
Haar boek over Islam heeft the titel “The Trouble with Islam Today”. Het belangrijkste woord is “Today”. In andere worden, het boek daalt over sommige van de interpretaties van Islam ‘vandaag”, welke zij gelooft niet correct the zijn. Dat is de reden voor haar interest in “ijtihad”, de islamische traditie van onafhankelijk denken.
Zij woont nu in Toronto en is een zeer bekende personaliteit in Canada. Zij is de producent van het populaire televisie programma “Big Ideas” op het televisie kanaal TVO in Ontario.
In haar commentaar Saida Agourram vraagt waarom Irshad niet met moslims and moslimas spreekt. Dat doet ze wel, Saida. Zelfs op moslim televisie programmas. Voordat je dat vraagt, moet je toch eerst uitvinden wat Irshad toch wel doet in Canada!
Misschien is het wel interessant even naar de statistiek van moslims in Canada te kijken. Er zijn nu ongeveer 700,000 moslims in Canada, of ongeveer twee procent van the totale bevolking. Toronto, de grootste stad in Canada met een bevolking van bijna vier miljoen, is nu beschouwd als de meest multiculturele stad in de wereld.
John
Tjeetje John
Ze was ook hier in Nederland bij de NMO die heel ’toevallig’ de live discussie met haar waar ze alle vragen met een grote grijns omzeilde maar je zag wel een intervieuw met haar.
Lekker hoor een podium zonder weerwoord.
In de zaal zaten trouwens maar een handvol moslima’s de rest autochtone vrouwelijke 50plussers. Die waren trouwens ook kritisch maar je zag er niks van terug bij de NMO.
Ze is gewoon een goede mediaperformer.
Ik vroeg haar bijv: Denk je dat het westen zit te wachten op een democratische stabiele MO?
Ze hing een verhaal over schending van mensenrechten door Arabieren en Moslims.Next!
Dat was geen antwoord.
En je vraagt mij waarom ik niet uitzoek wat ze in Canada doet terwijl ik het hier over Nederland had.
Waarom vraag je Irshad niet om eerst uit te zoeken hoe het in Nederland zit voordat ze gaat lobbyen voor AHA?
Ik heb sterke twijfels bij de integriteit van Manji. Haar boek is met veel poeha in de markt gezet, maar heeft ze net zoveel kennis van de Koran en principes van het islamitisch recht als bijv. Hassan, Wadud en Mernissi? Daarvoor zou ik het natuurlijk moeten lezen, maar voorlopig heb ik andere prioriteiten. Hopelijk kunnen Anja, Famile en anderen die wel de moeite hebben genomen hier nog wat over zeggen. Je kunt niet zomaar roepen dat de islam verkeerd wordt uigelegd zonder op basis van een degelijke studie van de bronnen aan te tonen wat er verkeerd is. Van haar website en de interviews die ik heb gezien wordt ik niet wijzer. Strijd voor de rechten van homo’s en lesbo’s is nodig, maar als ze zich openlijk als lesbo wil presenteren zal ze toch moeten aantonen dat dit niet in strijd is met de leer. Doet ze dat niet, dan vervreemdt ze zich net zo van haar ‘achterban’ als Hirsi Ali.
Dat is de vraag, Hendrik Jan, want ook in islamitische kringen komt er meer openheid over lesbisch of homo zijn, heel langzaam, dat wel, maar toch – ik ken in ieder geval minstens drie vrouwen die lesbisch en moslim zijn, en minstens twee, met hoofddoek, behoorlijk in de leer, die niet van plan zijn om hun lesbische vriendinnen te verloochenen. We gaan toch ook niet meer terug naar de slavernij alleen omdat de koran dat niet expliciet afkeurt? Dus het kan best zijn dat veel moslims om die redenen niets van Manji moeten hebben, maar er zijn er ook die er van uitgaan dat zij hoort binnen de reeks van moslima’s die moslim blijven maar wel vinden dat er van binnen uit meer ruimte moet komen. Wat niet weg neemt dat ze op mij niet de indruk heeft gemaakt dat ze een diepgaande studie heeft gemaakt van de bronnen, zoals de vrouwen die jij noemt wel.
Naar mijn weten wordt lesbisch zijn niet door de Koran verboden. Homofilie ook niet, echter wel ‘het benaderen van een man op de manier die God verordend heeft voor de verschillende geslachten’ . Het verhaal van Lot speelt hier een essentiele rol in.
Wat mij echter opvalt is dat er door de imams afwijzend gesproken wordt over homosexualiteit, terwijl dit net zo verboden is als onechtelijke sexualiteit, waar naar mijn inzien een groot taboe onder is in de islamitische gemeenschap. Vooral bijmannen met een islamitische achtergrond is het heel normaal dat er onechtelijke sexualiteit beoefend wordt, iets dat de Islam uitdrukkelijk verbied. Als dezelfde jongens homos gaan uitschelden of vrouwen met vriendjes als hoer zien dan vind ik dit de huichelarij ten top.
http://www.groene.nl/2004/0424/mf_manji.html
‘Toch ben ik nooit bang. Als ik zal worden vermoord, dan dient dat uitsluitend mijn zaak. Het bevestigt mijn boodschap dat de islam niet kan omgaan met zelfkritiek.»
(De zakken post die ze dagelijks ontvangt, waarvan het meeste zeer positief is, bevestigen voor haar de schreeuw om verandering. Ook maakt ze mee dat na afloop van een lezing gesluierde vrouwen haar stiekem in het oor fluisteren: «Ga alsjeblieft door met je strijd.» Of mannen die zeggen: «Manji, je bent rolmodel voor mijn dochters.»
In Amerika en Canada staat Manji’s boek al wekenlang boven aan de bestsellerslijsten, het is inmiddels in tientallen landen vertaald en leidt overal tot een fel debat over de vraag hoe de islam van binnenuit hervormd kan worden. Haar oproep tot zelfreflectie wordt gehoord tot in Indonesië en de Arabische wereld. Ze kan daar (nog) geen uitgevers vinden die het aandurven haar boek te vertalen, maar immigranten in het Westen sturen de inhoud naar familieleden in het moederland.)
Kan iemand mij uitleggen wat ze bedoeld?
Haar boodschap is dus dat de Islam niet tegen zelfkritiek kan en vervolgens heeft mevrouw voor wereldwijde discussie gezorgd in de islamitische wereld.
Het zal wel aan mij liggen maar volgens mij spreekt ze zichzelf erg tegen.
Zo lees ik tal van artikelen over ‘kritische moslims”. Het wordt dan als uniek en verassend gebracht.
Terwijl ik denk als het de zoveelste is het dus niet meer uniek.
Maar kritische moslims blijven uniek en ongewoon, dat scoort nou eenmaal.
En die grap van de media ben ik ondertussen wel zat.
Met moslims kan je blijven scoren. Is het niet door ze als monsters af te schilderen tot iedereen het erover eens het dat ze niet deugen. Komt er een verassing! Een kritische moslim!
Ps haar sexuele voorkeur interesseert mij niet en ga ik ook niet over discussieren.
Hieronder wat citatien uit een interview dat Dirk Verhofstadt van de rechtse internetsite Liberales met Irsjad Manji had, en mijn commentaar daarop. Als dit een correcte samenvatting is van wat ze in haar boek naar voren brengt, dan hoef ik het gelukkig niet meer te lezen.
Het interview staat op: http://www.liberales.be/cgi-bin/showframe.pl?interview&manji
“Het probleem van de islam vandaag is het feit dat moslims de heilige teksten letterlijk interpreteren. … Zelfs heel wat gematigde moslims zeggen dat de Koran het meest heilige boek is. … Het is niet alleen een superioriteitsgevoel maar ook een gevaarlijke houding, want het verhindert dat moslims mistoestanden die gebeuren onder de vlag van de islam, bekampen. Moslims moeten niet kritisch denken maar gewoon geloven. We zijn nooit in staat geweest om onszelf vragen te stellen bij de Koran.”
Is het wel zo dat een meerderheid de Korantekst letterlijk neemt? Ik denk het niet, zelfs de Saudische scherpslijpers maken gebruik van interpretaties. Waarom zou het erg zijn dat de Koran voor een moslim het meest heilige boek is? Christenen beschouwen het Nieuwe Testament toch als het meest heilige boek en Joden de Thora? Als dat niet zo was, zouden religies uitwisselbaar zijn. Manji bedoelt waarschijnlijk dat zij de Koran niet als openbaring beschouwt, maar als het werk van Mohammed, zoals veel kritici van Mohammad tijdens zijn leven beweerden en westerse ‘islamkenners’ over het algemeen aannemen. Voor een belijdend moslim is dit natuurlijk een onacceptabele aanname. Wat bedoelt ze met “vragen stellen bij de Koran”? Moslimgeleerden hebben zich voortdurend vragen gesteld over de interpretatie van de Koran, soms meer, soms minder, en dat zal zo blijven. Het zou soms wat kritischer mogen, maar ik vind het te stellig om te beweren dat moslims zich in het geheel niet afvragen wat de Koran nu eigenlijk te zeggen heeft. Als Manji bedoelt dat we delen van de Koran zouden moeten schrappen (wat ik tussen de regels door proef), dan heeft ze voor mij afgedaan.
“Als vrouwen hun eigen middelen hebben, zullen ze zelf de Koran kunnen lezen. Dan zullen ze verzen ontdekken in de Koran waarover de imams hen nooit iets verteld hebben. Zo zegt de Koran dat vrouwen het recht hebben om over de voorwaarden van hun huwelijk te onderhandelen. Maar aan vrouwen werd over deze verzen nooit verteld. Dit zou hen toelaten de teksten van de Koran zelf te interpreteren.”
In grote delen van de Arabische wereld heerst inderdaad analfabetisme, vooral onder vrouwen. Maar het is opmerkelijk dat Iran het land met het hoogste percentage hoger opgeleide vrouwen is ter wereld, en dat onder een ‘repressief’ regime! Manji schetst een beeld van een samenleving waarin het vrouwen niet is toegestaan zelf de Koran te lezen. Dat is echt volslagen onzin, maar voldoet wel aan de verwachtingen van witte westerse manlijke islamkritici. In de meeste islamitische landen zijn vrouwen wel degelijk in staat de Koran te lezen en bestaan vrouwelijke islamgroepen. In Indonesië zijn vrouwen zeer betrokken bij het islamdiscours. Een nicht van mijn vrouw is rechter in de islamitische familierechtbank, en zij is echt geen uitzondering.
“Ik ben niet echt religieus maar ik denk dat ik wel spiritueel ben. … Maar ik bid niet op de gebruikelijke manier van de moslims. Ik heb dat wel gedaan, tot ik in de twintig was, maar dan realiseerde ik mij dat dit bidden niets meer is dan een betekenisloos ritueel.”
Als Manji het rituele gebed als betekenisloos ziet, ben ik klaar met haar. Het gebed is een van de kernrituelen van de islamitische liturgie. In de Koran spreekt God de gelovigen voortdurend aan als “degenen die het gebed verrichten en de zakaat voldoen”. Ikzelf ervaar het steeds terugkerende gebed als middel tot spirituele groei. Velen zullen het inderdaad als betekenisloos ritueel uitvoeren, maar hun spirituele leven zal dan ook het karakter van het woestijnlandschap hebben. Wat kunnen belijdende moslims verwachten van iemand die zichzelf “niet echt religieus” noemt?
Ziet Manji niet net als Hirsi Ali de oplossing in secularisatie?
Nog even iets over homo’s en lesbo’s. Volgens mij is er geen verschil tussen mannelijke en vrouwelijke homoseksualiteit. Inderdaad staat het verhaal van Lot centraal in de afwijzing van moslims van homoseksualiteit. Daarnaast is er een aantal overleveringen waaruit zou blijken dat de Profeet homoseksualiteit afkeurt. Die ken ik overigens niet allemaal. Ik veracht mensen met een homoseksuele aanleg niet (voordat er misverstanden ontstaan). Ik ken er een aantal (toevallig geen moslims) en dat zijn respectabele mensen. Ik vraag mij alleen af in hoeverre een moslim(a) daarmee in de openbaarheid zoud moeten treden. Buitenechtelijke relaties zullen bij moslimmannen zeker voorkomen. Dat door de vingers zien, maar homo’s (en vrouwen) stenigen is hypocriet, temeer daar de Koran buitenechtelijke relaties expliciet verbiedt, en homoseksualiteit niet.
Over Irshad Manji ben ik enigermaten skeptisch. Prezies als AHA heeft zij verbindingen met rechtsorienteerte politische krachten in Canada. Ik denk vooral aan haar vroegere werkkontakten met Moses Znaimer en het Global TV netwerk: hij is het, die haar heeft geholpen om een Media-ster te worden.
Maar natuurlijk staat hij daar niet alleen: door Znaimer kwamen ook kontakten op beede zijden van de kanadisch-amerikanische grens testande. En vandan komen de kontakte met neocons in America en ook met conservatieven in Israel.
Ik denk aan AHA’s uitingen over de verlichting. Manji probeert ook op een andere (en cleverere) wijse verlichting te verwirklijken. Sapere aude: misschien komt onzin of ook fouten eruit, maar het vorbeeld van een mens, die probeert tussen traditie en moderniteit haar weeg te vinden heeft ook een waard.
Tegenover de stereotypen van muslima’s, die de persberichten bringen, staat Manji als individuelle mens da. Ik stem niet met haar ansichten overeen, maar voor de jonge generatie van Muslims en Muslima’s is haar proces des reflekteerens betekender dan de endgedachten, die eruitkomen. Zij kreeiert een plek, waar je over moelijke thema’s kan praten.
Overigens zou men de betekening van Manji voor het Canadese publiek niet overschatten. Muslims zijn misschien het grote thema in Nederland, maar hier in Canada spreekt men verhoudensmatig weinig over hun.
Met haar Muslima politiek staat AHA altijd in de kranten en op televisie; dartegen verdwijnt Manji onder de blikhorizonte maandenlang. Het was interessant te weten, hoeveel mensen Manji op opene straat zouden erkennen.De Americanse media (Time, Oprah) hebben meer bijgedragen, om Manji berumt te maken dan de Canadian Broadcasting Corporation.
Ik hoop dat jullie deze brief kunnen lezen: mijn Nederlandse taalkennis is beperkt en om twee uur s’morgens zoek ik ook geen woorden meer in het woordenboek na!
Linda
De islam niet, het mohammedanisme wel
De centrale, en niet beantwoorde vraag van Anja Meulenbelt in haar reactie op Irshad Manji was of het probleem nu eigenlijk zit bij de islam of bij de ‘patriarchale Arabische cultuur’. De reden voor die onduidelijkheid zit bij Irshad Manji zelf, die de islam een itjihad of kritische zin toeschrijft die nooit islamitisch was, in de orthodoxe zin van het woord, maar wel in de heterodoxe of pre-mohammedaanse vorm. Ik verduidelijk.
De islam was een vredesbeweging in de Arabische samenleving omstreeks 600, die de bedoeïenen uit de woestijn tot vrede wilde brengen door hen te laten geloven in één en dezelfde God, Allah ar-Rahim ar-Rahman, de Barmhartige Erbarmer. Die islam ging uit van de oases die primo vrouwelijk gedomineerd waren (daarom beschikte ook Mohammeds vrouw Khadidjah over het kapitaal om karavaantochten op te zetten) en secundo voortdurend belaagd werd door woestijnstammen, mannelijk gedomineerd en uit op ghazwah of razzia.
Die vredesislam mislukte omdat hij het centrale probleem niet oploste van de bedoeïenen, dat de woestijn zonder waterbronnen – gecontroleerd door de oases – niet leefbaar was. De geniale inbreng van Mohammed was dat hij die islam of vredesbeweging in haar tegendeel keerde: van een suïcidale ghazwah of plundering in Arabië – die al eeuwen aan de gang was – maakte hij een ghazwah buiten Arabië. En dit in naam van een jihad of heilige ijver voor de zaak van een God die niet langer erbarmend was voor allen, maar slechts voor zij die zich aan zijn profeet onderwierpen, de muslims.
Mohammed exporteerde dus het Arabische probleem, maar daarmee ook de woestijnlethargie en de agressieve en destructieve neigingen van de woestijnnomaden. Hij exporteerde eigenlijk een cultuur die wezenlijk manisch-depressief was, in naam van een God die hij van een universele God tot een Stamgod had gemaakt, zij het van een nieuw type stam: de muslims, die het recht van heersen kregen over de dhimmi’s of andersgelovigen, en van genocide op de kafirs (heidenen of atheïsten).
Niet iedereen in Arabië was het daarmee eens. Abu Sufyan, de leider van de machtigste clan uit Mekka, de Banu Ummaya, heeft zich tot het uiterste verzet tegen een terugkeer van de roverhoofdman Mohammed uit Medina naar Mekka. Hij moest uiteindelijk de duimen leggen en de feministische oasecultus van de Drie Godinnen al-Gharanik afzweren. Wegens zijn unieke bekwaamheden kreeg hij een functie in de ummah of gemeenschap van zijn profeet en na ongeveer dertig jaar (omstreeks 660) wist zijn feitelijk anti-mohammedaanse clan de macht te grijpen in het dan al enorm uitgebreide rijk.
Omdat dit zoveel andersgelovigen telde, voerden de Ummuyaden de Itjihad in. Die maakte het mogelijk dat christenen (veelal nestorianen of monofysieten), joden en zoroasters als dhimmi of verbondene in dienst traden van de Arabische administratie, en die van binnenuit overnamen. Hierdoor kreeg je een feitelijke herleving van het klassieke hellenisme, dat door Byzantium was onderdrukt, maar nu in het Arabisch gebeurde zonder – en dat is van wezenlijk belang – islamitisch te zijn. De Gouden Eeuw was geen islamitisch maar een laathellenistisch fenomeen.
Na ongeveer honderd jaar werden deze tolerante Ummayaden van de macht verdreven door de meer mohammedaanse Abassieden, onder andere omdat zij de bedevaart naar Mekka (Hajj) wilden vervangen door die naar Jeruzalem, waardoor de Arabische invloed in het rijk nog sterker zou afnemen. Ze werden verdreven uit Damascus, hun hoofdstad, maar wisten zich te handhaven in Cordoba, in Spanje. Daardoor leefde daar de tolerantie verder, die in mohammedaanse ogen feitelijk heidens was van karakter.
Tot ook daar, omstreeks 1100, de Ummayaden verdreven werden door orthodoxe woestijnstammen, eerst de Almoraviden uit Mauretanië, daarna de Almohaden uit Tunesië. Dit ging gepaard met een intellectuele machtsgreep in Kaïro door al-Ghazzali, die definitief een einde maakte aan de tolerantie tegen alle niet-islamitische kaders (de onverdraagzaamheid van al-Ghazzali is te vergelijken met die van zijn christelijke tijdgenoot, Bernard van Clairvaux, de ideoloog van de kruisridders).
Het gevolg was dat de dhimmi de keuze kregen: ofwel zich vooralsnog toch bekeren, ofwel monddood worden gemaakt en eventueel terechtgesteld. Degenen die de eerste keuze maakten, verloren snel hun intellectuele dynamiek, en verzopen in de mohammedaanse inertie. De tweeden leidden eeuwenlang een ondergeschikt bestaan (als kopten, maronieten, Assyrische christenen enzovoort) en gingen met gebogen hoofd door het leven. Hun wederopstanding is maar mogelijk geweest, en was van korte duur, in het Arabisch nationalisme van Gamel abd al-Nasser in Egypte en tijdens de Baath-renaissance in Syrië en Irak van Michel Aflaq.
Het probleem met de analyse van Ishad Manji nu is dat zij de Itjihad als een binnen-islamitisch fenomeen ziet, terwijl het eigenlijk een buiten-islamitisch fenomeen was. Of nog preciezer: de Itjihad was een fenomeen dat wel teruggreep naar een fusie tussen de vredesislam van voor Mohammed en de hellenistische herleving na Byzantium, maar dat haaks staat op de Koran van Mohammed. De enige uitweg voor de islam is een herbronning naar voor Mohammed, naar het tijdperk van Abu Sufyan en de eigentijdse profeet die toen door Mohammed geëlimineerd werd, Maslama of Musaylima van de Banu Hanufa uit de Yamama-woestijn.
Antwoord op de vraag: ‘Is de islam het probleem?’, wordt dus niet: ‘De islam niet, de patriarchaal Arabische maatschappij wel’. Maar: ‘De islam van voor Mohammed is het probleem niet, de islam van Mohammed wel. Omdat die profeet de vrouwelijke woestijncultuur vernietigde en de mannelijke bedoeïenencultuur verheerlijkte, met alle kwalijke gevolgen vandien tot vandaag.’
Het is een interessante visie die je presenteert, Eddy, hoewel zonder bronvermelding. En zonder dat mensen al die als feiten gepresenteerde meningen kunnen controleren.
Ik ben geen voorstander van theorieen die met een veeg een gehele cultuur als ‘manisch-depressief’ afdoen.
Wat ik veel belangrijker vind is dat de Nederlandse moslims zelf een onderscheid maken tussen islam als geloof en de vaak patriarchale gewoontes die ze hebben meegenomen uit het land van herkomst. Daar zijn ze hard mee bezig. Mijn antwoord dus: de islam is niet het probleem. Soms zijn culturele gewoontes het probleem, en het gegeven dat een deel van de migranten nog net zo patriarchaal denken als wij dat een halve generatie terug nog deden. Maar het allerbelangrijkse is dat dat daar net zo aan het veranderen is als het voor ons in Nederland is veranderd, onder invloed van de vrouwenbeweging bijvoorbeeld.
Mohammedanisme is trouwens een verkeerde term. Het is islamitisch of moslim.