Geen moeilijkheden op Ben Goerion, geen moeilijkheden bij Erez, ten minste, niet voor ons. De weg tussen Tel Aviv en Gaza vind ik altijd saai. Maar Leo is mee, die behoorlijk wat weet van de geschiedenis, en zijn scherpe oog ziet onderweg voortdurend de sporen van de verdwenen Arabische dorpen, kijk maar, een kleine ruine, een koepeltje dat boven dorre struiken uitsteekt, en vooral, de hagen cactussen die toen gebruikt werden als afscheiding. Na 1948, toen de staat Israel was gevestigd, werden meteen meer dan vierhonderd dorpen verwoest, om te voorkomen dat de vluchtelingen naar hun huis terug zouden keren. Grote delen van Israel zijn ‘ge-ont-arabiseerd’ – en nog steeds leeg.

Bij Erez was het leeg. Geen enkele Palestijnse arbeider. Een paar Franse mensen van Artsen zonder Grenzen die er uit wilden, wij die er in wilden. Een paar verveelde tieners die onze paspoorten bestempelden en controleerden. Het valt me op dat er in een noodtempo gebouwd wordt net aan de andere kant van de grens, grote gebouwen. Het leger vestigt zich nu net aan de buitenkant in plaats van binnenin.

De grens over. Een andere wereld. Stoffig, lawaaiig, vol, kleurige mensen, grijze huizen, geur van vis bij de zee, van afval, van de kartonnetjes in de auto die naar chemische cocos of rozen ruiken, Arabische popmuziek, habibi habibi, gedeukte toeterende auto’s, ezelskarretjes met hele families er op.

De flat met uitzicht op het vissershaventje. Fatma wacht op ons, met Fida en een nieuwe medewerkster, Maha. Slimme meid. Ze is nog stagiaire. Spreekt vloeiend Engels. Vol kritiek op de Palestijnen, die idioten die precies in de valkuil zijn getrapt en die lege synagoges zijn gaan afbranden voor het oog van de camera’s, precies wat de Israeli’s wilden. Vol kritiek op de Arabieren in het algemeen: het is onze eigen schuld als mensen slecht over ons denken.

Er is vannacht geen luchtaanval meer geweest. Het was erg, zei Fatma. Vooral voor de kinderen. Alle dochters kwamen snachts bibberend bij mij in bed. Ik niet, zegt Fida, de oudste. Overal sneuvelden ruiten van het lawaai, ook op het centrum. Maha kreeg een kapotte ruit op haar hoofd, maar gelukkig hield ze er geen snee aan over. Ze kwam net ’s ochtends langs een school nadat er weer zo’n aanval was geweest, zag hoe alle kinderen huilend naar buiten kwamen, allemaal doodsbang. Dat ze het net deden op de tijden dat de kinderen naar school gingen, dat was opzet.

Naar zee, met Khaled husband, die van Fatma, en Maha, en Khaled boss met zijn twee zoons. Shisha roken. Vind je dat nou lekker, zegt Maha. Waarom willen alle buitenlanders shisha roken? De zee ruist. Khaled wil niet meer praten over de aanvallen, hij wil geloven dat het nu beter gaat, en dat er een doorgang komt tussen Gaza en de Westoever. Wij hopen met hem mee. Aan de horizon de lichtjes van Ashkelon, in Israel. Een paar lichtjes van Israelische marineschepen op zee. Geen lichtjes van de vissersboten. Een paar dagen geleden is er nog op vissers geschoten die hun kostje wilden verdienen en te ver de zee in gingen. Daar willen we het ook niet meer over hebben. Het is nu feest.

Want gelukkig, de kolonisten zijn weg. In de juichstemming in het zuiden dat iedereen weer naar zee kon zijn er acht kinderen verdronken. Nooit leren zwemmen. Geen idee van de zee. En zo blij dat ze er eindelijk in konden. Hadden die kinderen alle bombardementen overleefd, stierven ze aan de vrijheid.