(Naeeda Aurangzeb)

Is het mogelijk om een film te maken over twee mannen die op het punt staan om een zelfmoordaanslag te plegen, zonder in politieke propaganda te schieten, en vooral de menselijke kant te laten zien? Oordeel zelf. Hany Abu Assad, in Nederland woonachtige Palestijn heeft er een film over gemaakt, Paradise Now. Ik vond het een aangrijpende en emotionerende film, en ik denk – niet alleen omdat ik er zoveel van herkende van mijn werk in de Palestijnse gebieden. Abu Assad laat de twee mannen zien, indrukwekkend gespeeld, haast zonder commentaar en zonder oordeel. Ik ga het verhaal niet vertellen. Gisteren was de voorpremiere, de film komt binnenkort in de bioscopen. Ga zien.

Ik had nog wel even in het donker willen blijven zitten met mijn emoties, maar meteen na de film was er een korte discussie tussen Frank Saddiqui, en Bero Beyer, de producent. Het verhaal van hoe het mogelijk was geweest om de film te draaien op locatie, in Nablus, midden in bezet gebied, en hoe moeilijk het was om de hoofdrolspelers, twee Palestijnen uit Israel, daarheen te krijgen – hoe ze er ook niet meer uit konden voor de film af was, terwijl de aanslagen toenamen, het is bijna een film op zich. En het zal zeker hebben bijgedragen aan de spanning die in de film zit.

Daarna een boekpresentatie, Verdreven Palestijnen, en een debat over de ‘vergeten vluchtelingen’. Boek, interviews van Naeeda Aurangzeb, Pakistaans-Nederlandse achtergrond, die maanden in de Palestijnse gebieden verbleef, de foto’s van Ronald de Hommel, onder redactie van Evert-Jan Grit kan ik ook al van harte aanbevelen. Korte inleidingen, korte verhalen, die een beeld schetsen van het grootste en langdurigste vluchtelingenprobleem dat we op dit moment in de wereld hebben.

In het panel, onder leiding van Frank Siddiqui, behalve Saeeda drie mannen die zelf horen bij de vluchtelingen en hun nazaten, en de zowel in Nederland als in Israel thuiszijnde journalist Salomon Bouwman.

(Mahmoud Issa)

(Frank Saddiqui)

Arjen Al Fassed en Radi Suudi)

Radi Suudi, in Nederland geboren Palestijn, Arjan El Fassed, Nederlander met een Palestijnse vader (die beiden in de loop van de tijd steeds “Palestijnser’ zijn geworden) en Mahmoud Issa, nu coordinator van Right of Return Coalition.

Issa heeft als Palestijnse vluchteling, nu levend als balling, na een omzwerving door zeven landen uiteindelijk onderdak gevonden in Denemarken. Hij hoorde bij de circa 25.000 vluchtelingen die naar Europa zijn gekomen na 1982, na de slachtpartij in Sabra en Shatilla, waarvoor Sharon, als toen verantwoordelijke minister, nog eens is afgezet.

De Palestijnen die in Europa politiek asyl vroegen hebben het niet makkelijk gehad. Meestal werden ze geclassificeerd als ‘statenloos’, ‘nationaliteit onduidelijk’, of ‘nationaliteit onbekend’ zoals Israel in de papieren schreef van de Palestijnen uit Gaza. Issa heeft nu een Deens paspoort, en moest nog hemel en aarde bewegen om daar niet in geschreven te krijgen dat hij van nationaliteit Israeli was. Haast geestig beschreef hij hoe hij had geprotesteerd, met zijn vluchtelingenpapieren van de UNWRA in de hand: ik ben een Palestijns vluchteling, geen Israeli. De oplossing die de funktionarissen hem wilden aanbieden was dat hij dan maar een ander geboorteland moest kiezen, want Palestina, dat bestaat niet. Ook weigerden de autoriteiten zijn geboorteplaats Lubya te vermelden, want zoals ze zeiden: Lubya bestaat niet. Dat klopt inmiddels, Lubya hoort bij de ruim vierhonderd dorpen die zijn vernietigd en van de kaart geveegd. Zelfs zijn ouders, die zijn geboren voor de staat Israel was gevestigd, toen het gebied Palestina heette, moesten er hevig voor vechten dat ze niet Israel als geboorteland in hun Deense paspoort kregen. Als compromis staat er nu: ‘Palestijns grondgebied’. Kleine, maar symbolische gevechten van Palestijnse vluchtelingen die zich als volk niet zoek willen laten maken.

Wat er moet gebeuren? Allereerst, zegt Radi Suudi: erkenning, door Israel, dat zij verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van het probleem. Dat is tot op de dag van vandaag niet gebeurd.

Eens moet er een bi-nationale staat komen, zegt Mahmoud Issa, waarin Joden en Palestijnen als gelijke burgers met elkaar leven. Te vaak wordt vergeten dat er nog steeds Joden leven in de Arabische landen en dat dat dus kan. De holocaust heeft in Europa plaats gevonden, niet in het Midden Oosten.

En Arjen Al Fassed zegt: het wordt tijd dat er niet over de vluchtelingen wordt gepraat, maar met de vluchtelingen.

Goed boek, trouwens: Verdreven Palestijnen. Heldere korte verhalen, beeldende interviews van Naeeda, sprekende foto’s. En goed dat er ook aandacht in is voor de Palestijnen die leven in ballingschap en die in de vluchtelingenkampen in Libanon, Syrie en Jordanie, vaak over het hoofd gezien. En de displaced persons in Israel zelf. Als we het over Palestijnen hebben, zien we meestal die in Gaza en de Westoever voor ons. Er zijn er nog veel meer.