Onontkoombaar moeten we nu allemaal denken aan vandaag, een jaar geleden. Ik zal blij zijn als we dat weer hebben gehad, want natuurlijk is het ook meteen ruzie, wie is er wel uitgenodigd, wie niet, wie had er juist niet mogen komen, wie had er juist wel heen moeten gaan enzovoorts. Geheel in stijl.
Ik doe niet mee aan de herdenkingen. Ik was geen bewonderaar van de vermoorde man, en ben dat nadat hij was vermoord ook niet geworden. Alleen, hij had nooit vermoord mogen worden, en ik respecteer dat dat voor de mensen in zijn omgeving bijna niet te dragen is. Ik bemoei me er dus niet mee.
Ik herinner me dat ik blij was dat ik net in de fractie van de SP was toen ik het hoorde. Dat we er meteen over konden praten, shit, shit, shit, wat gaat dit betekenen, wat zullen de gevolgen zijn van zo’n extreme daad. Wat gaan we doen. Wie gaat er vanavond naar de Dam.
Ik herinner me de Dam ’s avonds, waar ik me ontzettend ongemakkelijk voelde door alle tegenstrijdige maar heftige emoties om me heen. Ik weet nog hoe ik een oud-studente van me zag, een Marokkaanse, die ik jaren niet was tegengekomen en we elkaar woordloos in de armen vielen. Ook zij had tranen in haar ogen. En ik dacht: we zullen elkaar de komende tijd goed vast moeten houden. Dat hebben we ook gedaan. Figuurlijk.
Ik herinner me ook de omzichtigheid in de dagen erna. De schrik in de ogen van een Marokkaanse man die met een kinderwagen de tram in probeerde te komen en daarbij op mijn voet trapte – dat veel te overdreven sorry, en ik veel te overdreven geeft helemaal niet hoor. Die meid met hoofddoek die in de tram zat en ik stond daar en dacht ik wil haar wel wat zeggen, dat ze er voor mij nog net zo bij hoort als ervoor, maar hoe zeg je dat tegen iemand die je niet kent, alsof ik me op wil dringen, misschien wil ze helemaal niet met mij praten en terwijl ik dat allemaal dacht zag ze me kijken, en met schrik stond ze op en zei – o, u wilt zitten, sorry hoor.
Die omzichtigheid is gelukkig over. De kloof, die er al was, is meer zichtbaar geworden. Maar ook zijn er ontzettend veel nieuwe initiatieven ontstaan van mensen die die kloof niet accepteren en doorgaan met elkaar vast te houden. Ik heb nieuwe vrienden gemaakt. Het is met alle rottigheid ook een heel waardevolle tijd gebleken, waarin mensen dwars door alle barrieres heen elkaar opzoeken, bondgenoten worden. Het blijft vreselijk dat daar een dode voor moest vallen.
Anja,
Ik herken veel in het verhaal dat jij hier vertelt. Ook ik wilde duidelijk maken dat islamitische Nederlanders wat mij betreft net zo Nederlands waren als christelijke, atheïstische, etc. Nederlanders. Ook ik voelde die kloof.
Ik was in zijn leven geen fan van Van Gogh. Nu nog steeds niet, hoewel ik hem na zijn dood wel beter ben gaan begrijpen. Ik zie hem nu ook niet meer zo als extremist.
Had hij een andere toonzetting gebruikt, dan was ik met liefde een gesprek met hem aangegaan. Ik zie nu in dat hij niet zomaar in de rondte schold. Hij had kritieken die ergens op waren gebaseerd, en hoewel hij ze disproportioneel opblies waren ze nooit geheel uit de lucht gegrepen.
Ik zal nooit zo huichelachtig zijn om te zeggen dat ik hem nu bewonder. Hij provoceerde mensen bewust, om zijn eigen imago te creëren en te onderhouden. Hij kwetste daarin ook mensen, ja, zelfs hele bevolkingsgroepen.
Echter, een moord heeft hij nooit verdiend.
In de afgelopen 2 dagen zijn er nogal wat dingen gebeurd waardoor ik me bezig heb moeten houden met de vraag: waar is het begin en het einde van het vrije woord? (Hier heb ik je over gemaild)
Natuurlijk moet je zeggen wat je mening is! Alleen dan kunnen anderen je begrijpen! Daar staat de morele verplichtingen tot luisteren tegenover. Zodoende ontstaat er een gesprek, welke de enige manier is om wederzijds begrip te kweken.
Daarin moet wel aan één belangrijke voorwaarde worden voldaan: je moet de ander beschouwen al volwaardig en gelijkwaardig tot jezelf.
Ik heb de indruk dat Theo voldeed aan die voorwaarde, maar dat hij dat omwille van zijn imago nooit zou toegeven. Dat is jammer, want op die manier is hij waarschijnlijk een heleboel interessante gesprekken misgelopen. Gesprekken die ik hem nog graag gegund had, maar waarvoor de kans daartoe op brute wijze van hem is afgenomen.
Afgelopen zondag zag ik in Buitenhof Cohen in debat met Ayaan. De één voorstander van ‘de boel bij elkaar houden’, de ander van ‘de dingen bij de naam noemen’. Om de kloof in de samenleving werkelijk te dichten, of tenminste te kunnen overbruggen, denk ik dat juist beide van essentieel belang zijn.
De moordenaar van Theo van Gogh was helemaal niet bezig met dat hij als volwaardig en gelijkwaardig wilde worden beschouwd. Hijzelf beschouwde ongelovigen niet als volwaardig!
Hij vond teksten uit een boek zo belangrijk en het naakte lichaam van een vrouw zo beladen en de combinatie onvergeefelijk. Hij vond dat een afvallige vrouw die kritiek had op Allah en de Koran gedood moest worden maar geloofde niet voldoende in Allah om erop te vertrouwen dat die het op zou lossen. Dus bracht hij om haar te bedreigen koelbloedig iemand die niet beveiligd was om het leven.
Je kunt verwijten maken aan de samenleving waar zijn ouders naar toe verhuisd waren. Hij had gewaardeerd moeten worden, ook al was hij agressief en bedreigend.
Je kunt ook denken dat het jammer is dat zijn ouders wel emigreerden maar dit niet deden omdat ze in het nieuwe land hielden van de mensen, het klimaat, het landschap, de cultuur. Ze deden dit om materieel beter te worden en verder vonden ze het nieuwe land iets waar ze niet veel mee hadden. Ze kwamen met zoveel landgenoten tegelijk dat ze in een eigen enclave woonden die wel profiteerde van de tolerantie in nederland en de opleidingen, uitkeringen, de gezondheidszorg, de huisvesting, maar het land verder niet wilden leren kennen of misschien zelfs minachtten.
Je zou ook kunnen zeggen dat Mohammed B. van Gogh vermoorde omdat hij alles niet was wat van Gogh wel was (: een Alpha mannetje was, vaardig met taal, zogenaamd onverzorgd maar ondertussen gewild bij aantrekkelijke jonge vrouwen, geliefd door zijn ouders en kind, iemand die zich kon uitten, iemand die van harte welkom was in de beste restaurants, die iets belangwekkends produceerde en daarin gewaardeerd werd, iemand die iets betekende, die gezien werd. Een vis in het water. Iemand die trots kon zijn op zichzelf). Mohammed was door zijn ouders naar een land gebracht waarin hij niet mee kon komen, hij was wel slim genoeg om een HBO opleiding te doen maar had van thuis uit het belangrijkste om te kunnen funktioneren niet meegekregen: de sociale vaardigheden, de bagage om een baan op dat nivo te kunnen hebben. Daarbij werd hem in zijn familie en buren en familie in het thuisland niets geleerd over het omgaan met zijn gevoelens, teleurstellingen en onzekerheden. Er werd hem geleerd dat vrouwen zo anders waren dat hij zich niet in hen hoefde in te leven, dat eer belangrijk was en dat het oke was om dingen met geweld op te lossen. Een nogal dreigende, opvliegende man. De nederlandse samenleving probeerde zulke mensen met een uitkering en huursubsidie rustig te houden en verder zoveel mogelijk te vermijdden. Na geweldpleging even op het politieburo maar dan snel weer naar huis.
Je zou kunnen zeggen dat als er maar nooit iemand had benoemd dat er wel erg veel van deze misfits waren, dat het geweld en de intolerantie van deze mensen een struktureel probleem was, dat als iedereen maar aardig was gebleven en vooral nog meer subsidie voor welzijnswerk en nog hogere uitkeringen had gegeven dat deze jongen zich dan sociaal was gaan gedragen. Ik denk dat dat helemaal niets had uitgemaakt:
Natuurlijk zal hij minderwaardigheidsgevoelens hebben gehad, bang zijn geweest maar hij had nooit geleerd naar zichzelf te kijken. Hij had niet geleerd sociaal te zijn en zich te verplaatsen in anderen, laat staan de eigen overtuigingen te relativeren. Hij en het reli-fascisme uit Saoedie Arabie vonden elkaar.
Zojuist vond ik eindelijk gelegenheid bij “uitzending gemist” te kijken en luisteren naar het officiele gedeelte van de middagbijeenkomst in het Arena Hotel. http://portal.omroep.nl/mplayer?nav=certiDsHEzFaZtHjIazbB
Het is een bijeenkomst ter herdenking van Theo van Gogh. Dus spreekt zijn vader, die vertelt over hoe zijn zoon met zijn filmwerk in beeld is gebleven in het jaar na zijhn dood. Maar het is veel meer dan een herdenking voor Theo. Het is een getuigenis van Job Cohen die aangeeft hoe dit het stadsbestuur raakt en welke koers hij heeft gevaren en zal varen. Het is een getuigenis van Yasmine Allas die vertelt over haar familie en haarzelf. Maar vooral is het een zaal vol intens luisterende mensen en dat is een goed ding. Om te zien dat al die verschillende mensen gewoon stil zijn en intens luisteren.
Merlijn Twaalfhoven, componist, is alle middelbare scholen afgegaan. Heeft met jongeren gepraat, over de stad, over hun leven, over hun gedachten over de gebeurtenissen. Tachtig jongeren van verschillende scholen hebben daarna besloten met hem mee te doen in de uitvoering van het muziekstuk “de stem van de stad”. En vooral dat maakte het bekijken en beluisteren van deze uitzending voor mij de moeite waard. Om die gezichten van die tientallen jongeren te zien.
Anja, jij verbond je keuze om niet mee te doen aan de herdenkingen aan de persoon van Van Gogh. Maar dat hij op zo schokkende wijze is vermoord maakt deel uit van het leven en de realiteit elk van ons. Jouw weblog getuigt daar dagelijks van. Deze bijeenkomst doet dat ook. Heel intens. En wat mij betreft geeft’ie een goed beeld van waar we nu staan. Een beeld dat gekenmerkt wordt door rust en stil bij elkaar zitten en goed luisteren. Ik ben blij dat ik het heb gezien.
Er is daarna een debat geweest, maar daar heb ik geen behoefte aan, dat terug te zien. Maar deze rust en concentratie was weldadig. Zelfs al was ik het niet met alles wat werd gezegd eens.
Wie de toespraak van Allas wil lezen:
http://www.amsterdam.nl/gemeente/volg_het_beleid/wij_amsterdammers/2november/nieuws/toespraak_yasmine