Kritische discussie binnen Groen Links. Senator Leo Platvoet reageert op de plannen van Femke Halsema en Ineke van Gent.
Dank je wel, Leo.
Onder de nogal mysterieuze titel ‘Vrijheid eerlijk delen’ hebben de GroenLink Tweedekamerleden Ineke van Gent en Femke Halsema vrijzinnige voorstellen voor sociale politiek gelanceerd. Titel en toonzetting doen vermoeden dat dit discussiestuk het tweede bedrijf is in een politieke triller die GroenLinks moet omvormen van een min of meer traditionele, linkse partij met socialistische en radicaal-christelijke wortels tot een links-libertaire partij.
In het eerste bedrijf, het boek Vrijheid als ideaal, wordt de basis daarvoor gelegd. Dat boek is al van vele kanten becommentarieerd. De rode draad, die Femke Halsema in het slothoofdstuk probeert uit te rollen, moet leiden naar ‘een vrije en geïndividualiseerde samenleving’, met weinig politiek moralisme en veel praktisch idealisme.
In ‘Vrijheid eerlijk delen’ wordt gepoogd dit ideaalbeeld handen en voeten te geven. Het vertrekpunt daarbij is een aardige parafrase op een oude krakersleuze: deze verzorgingsstaat is niet de onze. Immers vanaf ‘Bestek ‘81’ –zoals het kabinet Van Agt/Wiegel zijn gereedschapskist noemde- heeft een reeks van kabinetten getracht de verzorgingsstaat te verbouwen. Minima werden op achterstand gezet, WW en WAO aangetast, de privatisering in de sociale zekerheid deed zijn intrede, het Paarse belastingplan vergrootte de inkomensverschillen. Tegen al deze ingrepen en stelselwijzigingen heeft GroenLinks zich verzet – en kwam vaak met goed uitgewerkte, maar politiek kansloze alternatieven. Het klakkeloos verdedigen van de verzorgingsstaat, die wij nu na 25 jaar neoliberaal sleutelen hebben, is perspectiefloos. Terecht dat Halsema en Van Gent dan ook met elan voorstellen doen die de huidige verzorgingsstaat op de schop moeten nemen. Sommige klinken vertrouwd in de oren, zoals hogere belastingschijf voor inkomens boven de 100.000 euro en een ander regime van loonbelasting en sociale lasten in de onderkant van het loongebouw, zodat mensen met lage inkomens er fors op vooruit gaan. Andere zijn nieuw en zeker het overwegen waard, zoals het zwaarder belasten van rijke bejaarden. Maar er zitten ook zeer discutabele, zo niet slechte voorstellen in, zoals de verkorting van duur van de WW.
Maar mijn kritiek gaat verder dan voorstellen die niet zouden deugen. Die richt zich op de eenzijdige oriëntatie die wordt gekozen in de kritiek op de huidige verzorgingsstaat en de voorstellen om tot verandering te komen. In de discussienota bestaat de neiging om de ‘behoudende’ verzorgingsstaat, die witte mannen tussen de 55 en 64 jaar bevoordeelt, de schuld van alles te geven. Daardoor hebben jongeren, migranten, vrouwen en deeltijders minder kansen. Maar de verzorgingsstaat zoals wij die nu kennen is een product van economische en politieke verhoudingen. Veel te lang –tot op de dag van vandaag- is het Nederlandse bedrijfsleven te makkelijk weggekomen. Oudere werknemers die via de WAO konden afvloeien, geen adequaat doorstromingsbeleid voor vrouwen en migranten, geen wettelijke regelingen voor drastische arbeidstijdverkorting –en dus geen herverdeling van werk. Om over een laagdrempelige kinderopvang maar te zwijgen. Als het bedrijfsleven wettelijk was gedwongen zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen, had de Nederlandse verzorgingstaat een beduidend humaner gezicht gehad.
Voor de financiering van de modernisering van de verzorgingsstaat vinden Halsema en Van Gent dat rechtse taboes moeten worden doorbroken. Zoals de hypotheekrenteaftrek en de overmatige pensioensopbouw. Terecht. Maar waarom wordt een forse verhoging van de vennootschapsbelasting niet genoemd? Wellicht over het hoofd gezien. Of is het een gevolg van de verheerlijking van het ondernemerschap, immers mensen ‘kunnen makkelijker voor zich zelf beginnen of samen met anderen zaken ontwikkelen: van rapmuziek tot open source software, van ontwikkelingsproject tot goedkope antimalaria middelen’. Dat is heel mooi, maar er bestaat ook nog een ander type ondernemerschap in deze wereld: de grootmachten, die ook in Nederland vaste voet aan de grond hebben (Philips, Shell, ABN/AMRO, Unilever enz) en met hun particuliere investeringsbeslissingen niet alleen het economische klimaat, maar ook het leven van vele mensen rechtstreeks beïnvloeden. De jaarlijkse winsten van deze grote spelers zijn hoger dan het begrotingsbudget van menig arm derde wereldland. Het gebrek aan voorstellen om deze sector te vermaatschappelijken is een groot gemis. Ook zij vormen een nauwelijks te onderschatten ‘schaduwmacht’. Democratisering is daarop een antwoord. Bijvoorbeeld door de bevoegdheden van ondernemingsraden drastisch uit te breiden en zo vormen van medezeggenschap te introduceren. Maar daar pleit de nota niet voor. Wel wordt de individualisering in de arbeidsverhoudingen verder verfijnd door het voorstel om alle werknemers via een referendum te laten beslissen over een behaald CAO-onderhandelingsresultaat. Dat lijkt aardig, maar ondergraaft de positie van vakbonden, die voor collectieve –en professionele- belangenbehartiging afhankelijk zijn van een forse achterban, die contributie betaalt.
Flexibilisering en individualisering zijn woorden die vaak in de voorstellen voorkomen. Het zijn begrippen die kleven aan emancipatie: moderne burgers die zich soepel aanpassen aan veranderende omstandigheden, assertief zijn en makkelijk hun weg vinden in een wereld waar men van alle markten thuis moet zijn. Maar dat geldt lang niet voor iedereen. Velen kunnen dat niet. Ten onrechte wordt er in de voorstellen van uit gegaan dat er genoeg werk voor handen is: wie werkloos wordt kan binnen één jaar werk vinden, een ‘beperkte groep’ daargelaten. De werkelijkheid is echter een andere.
Een linkse sociale politiek kan niet om die werkelijkheid heen redeneren.
Emancipatie is niet alleen individuele opgave, maar heeft ook een collectieve inbedding nodig, waarin solidariteit een sleutelbegrip is. Niet alleen de vrijheid moet eerlijk worden gedeeld. Ook de arbeid, het bezit, het inkomen en de economische macht. In het derde bedrijf, het verkiezingsprogramma dat GroenLinks in 2006 zal vaststellen, komt dat hopelijk tot uitdrukking. Dan is de flirt met het links-liberalisme een kortstondige gebleken, zoals het elke flirt betaamt.
Leo Platvoet
Eerste Kamerlid GroenLinks
“Maar er zitten ook zeer discutabele, zo niet slechte voorstellen in, zoals de verkorting van duur van de WW.”
Dit zeggen is een ding, maar leg het eens uit? In het voorstel wordt hier toch een werkgarantie tegenover gezet?
Participatie in plaast van apathie vond ik juist een van de sterke punten uit het programma.
Te vrezen valt dat Leo Platvoet te optimistisch is over deze “flirt” van Groen Links met het liberalisme, en dat het wel degelijk om een politieke koerswijziging zal gaan. In dat geval zal GL uiteenvallen, verwacht ik. De “vrije en geïndividualiseerde samenleving” pakt onvermijdelijk uit ten voordele van degenen die de sociaal-economische machtsposities en hoogste inkomens hebben. Dat heeft niets meer met linkse politiek te maken.
Het is volkomen onjuist de huidige sociaal-economische machtsverhoudingen buiten schot te laten. Voor de financiering van inderdaad broodnodige wijzigingen in het sociale bestel ligt het voor de hand te kijken naar de tarieven in de vennootschapsbelasting en de hoogste schijven in de inkomensbelasting. De laatste jaren zijn steeds ingrepen gedaan ten voordele van de bedrijfswinsten/aandeelhouders en de hoogste inkomensgroepen .
Onbegrijpelijk dat GL zozeer zijn wortels dreigt te verloochenen en daardoor ten onder te gaan. Een troost mag zijn, dat velen dan de weg naar een consequent linkse politiek, zoals de SP die voorstaat, wel zullen terugvinden.
Het was voorspelbaar, maar toch jammer, dat de top van G.L. deze omzwaai ging maken. Zo sociaal voelend is G.L. niet meer. Hun opstelling t.a.v. de EU-grondwet gaf dat ook al heel duidelijk aan. Net als de PvdA ontstaat er een opsplitsing binnen GL – kun je op wachten. Het gaat G.L. nu om macht! en zo niet linksom, dan maar rechtsom.
Groet,
Amita
Ik vind het op zijn minst dubbelzinnig als GroenLinks beweert dat ze niet wil uitgaat van de ‘plicht tot werken’, maar van het ‘recht op werken’. Een recht is iets waar je al dan niet gebruik van MAG maken, een plicht iets waar je gebruik van MOET maken.
Als ik dan lees, dat iedereen die geen werk heeft geacht wordt binnen een jaar werk te hebben, dan begin ik me onbehaaglijk te voelen als ze dat een recht noemen.
Fjord
Fjord, dat ben ik helemaal met je eens. Mij doemen beelden van Animal Farm op. Toen Napoleon de macht overnam van Snowball werden de regels die de dieren hadden vastgesteld plotseling anders uitgelegd.
In elk geval ben ik blij dat ik niet bij Groen Links zit, ik zou niet weten hoe ik deze koerswijziging zou moeten verdedigen. Ook blij dat Platvoet van zijn hart geen moordkuil maakt en gewoon kritisch durft te zijn. Kunnen andere politici nog eens wat van leren!
Goed dat er wordt nagedacht over onze zogenaamde vrijheid en dat de traditionele links-rechtse denkpatronen worden doorbroken.
De grootmachten Philips en ABN AMRO, die Leo noemt, zijn wel van oorsprong Nederlandse bedrijven!
Hoe staat het eigenlijk met de Wet Harrewijn ?
ik ben het totaal niet eens met verhoging van de NV belasting. Het is tegenwoordig voor de grote industriele/multinationale bedrijven zoals Shell, Unilever etc absoluut niet moeilijk om zich ergens anders te vestigen en dat zullen ze dan ook zeker doen als de belasting omhoog gaat. Dit is een zeer naief standpunt want liever ongeveer 30% van een heleboel geld dan 40% van niks.
Verder is het verhogen van de belastingen voor top inkomens bijna nog dommer. Alle rijke mensen zullen langzaam verhuizen en je stimuleert niemand om goed zijn best te doen (want wie wil er nu 3/4 van zijn inkomen inleveren??????). Door de uitstroom van rijke mensen zullen de belastinginkomsten alleen maar omlaag gaan van Nederland. Deze column is echt uit een zeer naief standpunt geschreven en als dit soort partijen als GL in het kabinet komen, dan zal Nederland nog heel wat rampspoed te wachten staan en niet alleen voor de rijke, maar voornamelijk de armen.