Bericht van onze Tiny die in Oost-Jeruzalem is gestationeerd als waarnemer bij de verkiezingen. uitgezonden door de Raad van Europa.

(Tiny Kox bij de premier)

Tiny heeft het daar druk, heeft met Mordechai Vanunu gesproken, met Jeff Halper (alletwee bekend van mijn weblog). Verder is het druk met officiële bezoeken, schrijft Tiny: ‘zo waren we vandaag bij de premier, wat vice-ministers, het parlement, de centrale verkiezingscommissie en de partij van Mustafa Barghouthi.
Morgen tref ik mensen van Hamas en Fatah, en nog het een en ander.
Woensdag ben ik waarnemer in Jenin.
Vandaag ook met eigen ogen de Muur gezien – wat een brutaliteit!
Ramallah heeft meer posters en spandoeken dan inwoners volgens mij, wat kunnen die gasten campagne voeren, het lijkt wel feest – helaas verpesten de Israelis voortudrend alles, wat een schande.
De Palestijnse ordetroepen omringen ons met een heus cordon, dus wij zijn een bezienswaardigheid. Er lopen hier trouwens ruim 800 internationale waarnemers rond – en de Palestijnen zeggen dat ze dat
erg fijn vinden. Zij willen graag laten zien dat ze hun best doen er iets van te maken – en dat kan je van de bezetters niet zeggen. Ik stel in elk gesprek de bezetting aan de orde en het wordt zichtbaar op
prijs gesteld als je die bij zijn naam noemt.’

Tiny’s verlag – het tweede. Het eerste staat op de SP site.

De Palestijnse parlementsverkiezingen van woensdag zijn hoe dan ook historisch te noemen. Dat zegt de Palestijnse premier Ahmed Qurei als ik hem tref in Ramallah. ‘Wij Palestijnen kiezen voor een democratische samenleving, zelfs nu we nog door een vreemde macht bezet worden. Ik ken geen ander volk die dat ooit wist op te brengen. De internationale gemeenschap heeft ons opgedragen eerst verkiezingen te houden voordat er nieuwe stappen naar onze bevrijding gezet kunnen worden. We hadden het liever andersom gehad, maar wij zijn niet de baas. Hoe dan ook, wij komen onze verplichtingen na, nu de rest van de wereld nog.’

Op mijn vraag of je wel kunt spreken van vrije en eerlijke verkiezingen terwijl overal zwaarbewapende Israëlische soldaten alles en iedereen in de gaten houden, verzucht hij dat hij niet om de werkelijkheid heen kan: ‘Ons land is bezet sinds 1967, en dat maakt het allemaal erg moeilijk. Maar we hebben geen keuze. We zijn blij met de vele internationale waarnemers die we kunnen laten zien dat iedereen kan deelnemen aan vrije en eerlijke verkiezingen, voorzover dat onder deze omstandigheden mogelijk is. Jullie kunnen ook zien hoe de bezettingstroepen optreden. In de afgelopen weken zijn er veel bijeenkomsten verboden en kandidaten gearresteerd. Vooral in Jeruzalem maken ze het bont. Het is zeker waar: verkiezingen onder zulke omstandigheden blijven altijd gemankeerde verkiezingen. Maar wij maken er het beste van.’ Over de uitslag wil premier Qurei niet speculeren. Het tekent het besef bij de regerende Fatah-partij dat de dreiging van een Hamas-overwinning nu onder ogen wordt gezien.’Als dat zo is, dan is het zo. Dat zijn de regels van het spel waaraan we ons hebben te houden.’ Qurei acht het ook mogelijk dat Fatah woensdag weliswaar de grootste partij wordt maar steun van anderen nodig heeft en een coalitieregering al moeten sluiten.

Eén coalitie zou die van Fatah met Hamas kunnen zijn. Erg enthousiast lijkt de premier daar niet over. Veel enthousiaster klonk Marwan Barghouthi, de uiterst populaire kandidaat van Fatah, wiens posters overal het straatbeeld domineren. Daarop staat hij met handboeien aan, maar met de handen zegevierend in de lucht. Barghouthi zit een levenslange gevangenisstraf uit in Israel vanwege zijn leidende rol in het Palestijnse verzet in het verleden. Tot ieders verbazing verscheen hij dit weekeinde plotseling, met toestemming van de Israelische regering, op Al Jazeira. In een spraakmakend interview riep de gevangen kandidaat de Palestijnen op te blijven strijden voor hun bevrijding en te onderzoeken of een regering van nationale eenheid, dus met Fatah en Hamas, daarbij een mogelijkheid zou zijn.

Die mogelijkheid wordt ook zeker gezien op het kantoor van Mustafa Barghouthi, naamgenoot en ver familielid van Marwan Barghouthi; maar evengoed lijsttrekker van de met Fatah concurrerende lijst Onafhankelijk Palestina. Maar voor Hamas in de regering voelt deze partij niets. Onafhankelijk Palestina noemt zich een seculiere partij, die vindt dat godsdienst niet thuishoort in de politiek. Je kunt je erdoor laten inspireren maar je moet een helder politiek programma hebben, dat los van iemands geloof aantrekkelijk kan zijn. Voor die opvatting is ruimte in de Palestijnse gebieden, zo blijkt. Peilingen dichten de nieuwe partij 7 tot 10 procent van de stemmen toe. Daarmee kan de politieke nieuwkomer op de wip komen zitten, zeker omdat Barghouthi zelf alles behalve een nieuwkomer is. Bij de presidentsverkiezingen van vorig jaar eindigde hij als tweede achter president Machmoed Abbas. De partij hoopt te profiteren van het feit dat de helft van het aantal zetels woensdag via evenredige vertegenwoordiging wordt verdeeld, de andere helft gaat via een districtenstelsel, dat de grote partijen bevoordeelt. Naast de uitslag van de verkiezingen zal ook de inbreng van Onafhankelijk Palestina in een nieuwe regering bepalen of er reden genoeg is om mee te gaan regeren of voor de oppositie te kiezen. Kernpunten van Barghouthi’s partij zijn de opbouw van democratische en doorzichtige instituties, een einde aan de corruptie en doorzetten van het principe van de rechtsstaat. En bovenal het op gang brengen van economische groei en betere sociale omstandigheden. De huidige regering besteedt teveel geld aan haar eigen overheidsapparaat en te weinig aan zaken als landbouw, industrie en gezondheidszorg. Daarom is er zoveel onvrede ontstaan.

Altijd weer Hamas. De naam komt in elk gesprek om de hoek kijken. Morgen ontmoet ik vertegenwoordigers van de partij die hoe dan ook een grote overwinning gaat boeken. Toch ziet premier Qurei de deelname van Hamas als een overwinning voor de Palestijnse democratie: ‘Tien jaar terug wilde Hamas niet meedoen, omdat ons land bezet was en niet alle Palestijnen overal kunnen stemmen. Dat is nu helaas nog net zo, maar toch heeft ook Hamas ingezien dat deelname aan de verkiezingen nodig is. Ik hoop dat daarmee een stap in de richting van een democratischer partij wordt gezet. De toekomst zal dat moeten leren.’ Die vraag stelt iedereen in en buiten Palestina zich. Premier Qurei is er niet op voorhand gerust op: ‘In enkele plaatsen waar Hamas de gemeenteraadsverkiezingen gewonnen heeft, zijn er nu regels van kracht die vrouwen minder rechten geven. Dat is een slechte ontwikkeling. Als de leiding van Hamas zegt: we kunnen vrouwen niet meer rechten geven dan ze van God gekregen hebben, dan vind ik dat een foute interpretatie en een stap terug. Daarom hoop ik dat Fatah per saldo toch goed uit de stembus zal komen.’

Naast Fatha, Hamas en Onafhankelijk Palestina is er nog een ander initiatief, de zogeheten Derde Weg, van oppositionele Fatah-leden, onder leiding van een voormalige minister van financiën en met als een van zijn topkandidaten voormalig PLO-woordvoerder Hanna Ashrawi. En dan zijn er nog een fors aantal individuele kandidtaen die een gooi naar een zetel in het parlement doen en daarbij vaak heel wat kapitaal blijken te kunnen inzetten.
Voldoende ingrediënten dus voor een felle politieke strijd, die de straten van Palestijnse steden veranderd heeft in een woud van posters en spandoeken en die ook de officiële en de commerciële Palestijnse media doet bol staan van politieke praat. Desalniettemin lijkt er brede consensus dat het er woensdag op de verkiezingsdag zelf vreedzaam aan te zal gaan. Premier Qurei vertelt dat alle militia de bereidheid uitgesproken hebben om van 26 januari een dag zonder wapens te maken. De enige die die dag bewapend zijn zullen de Palestijnse ordetroepen en politieagenten zijn, die daarom nu al gestemd hebben. Ook dat is trouwens ordentelijk verlopen, horen we bij de Centrale verkiezingscommissie, die toezicht houdt op de gang van zaken rondom de verkiezingen. Er zijn tot dusver slechts enkele kleinere klachten gemeld, zoals het afscheuren van affiches en enkele berichten over het kopen van stemmen. Berichten over buitenlandse steun voor bepaalde kandidaten zijn tot dusver niet bewezen. Zulke steun is bij Palestijnse wet verboden, maar sommige kandidaten lijken wel erg ruim in de middelen te zitten. Hoewel de wet maxima stelt aan de bedragen die lijsten en individuele kandidaten in totaal mogen uitgeven is de kans op schending van die grenzen altijd aanwezig. Dat ziet ook premier Qurei. Hij rekent erop dat de rechter na de verkiezingen dergelijke klachten zal onderzoeken. De premier noch anderen die ik spreek, denken echter dat de verkiezingen hierdoor erg sterk beïnvloed worden. Op het ministerie van Buitenlandse Zaken krijg ik als antwoord op mijn vraag of er ook vanuit Iran en Syrië pogingen tot beïnvloeding worden ondernomen, te horen dat daarover geen duidelijkheid bestaat. Het zou kunnen, maar het hoeft ook niet zo te zijn. De relaties van de Palestijnse Autoriteit met beide landen staan op een laag pitje. Het ministerie houdt ook de bewegingen van grootmachten als de Verenigde Staten en de Europese Unie in de gaten. Vanuit Washington en Brussel wordt openbaar gemeld dat deelname van Hamas aan de komende regering onbespreekbaar is. Daarmee trekken de VS en de EU één lijn met de bezettende Israëlis. Van onze Palestijnse gesprekspartners vindt niemand dat een wenselijk buitenlandse inmenging, maar er iets aan doen, dat ligt niet echt in hun macht.

De grootste problemen worden echter, ook volgens de centrale verkiezingscommissie, veroorzaakt door de Israelische bezetters. ‘Vooral in Jeruzalem maken ze het ons en de kiezers moeilijk. Daardoor is het aantal geregistreerde kiezers in Jeruzalem ver onder het Palestijnse gemiddelde. Om daar een weerwoord op te hebben is besloten dat alle stemgerechtigde kiezers uit Jeruzalem ook zonder registratie mogen stemmen.’ Dat zullen de meesten echter wel buiten Jeruzalem moeten doen, zo heeft de bezettingsmacht verordonneerd. Daarnaast belemmeren ze de vrijheid van campagnevoeren van verschillende kandidaten en het is de vraag of op de verkiezingsdag iedere kiezer wel kan komen waar hij of zij moet gaan stemmen. De vice-voorzitter van de Palestijnse Wetgevende Raad kijkt ietwat cynisch, als ik hem vraag naar de rol van de Israëlis: ‘We hadden een afspraak dat ze deze dagen terughoudender dan anders zouden zijn. Maar een half uur later hoorde ik alweer dat er kandidaten gearresteerd waren en bijeenkomsten verboden. Ik moet dus maar zien wat het woensdag wordt, wat dat betreft. Maar ze kunnen de wens van de Palestijnen om te stemmen niet breken.’ De vice-voorzitter weet dat ‘zijn’ parlement nog lang niet optimaal functioneert.’Wij zijn het enige parlement dat voortdurend via videoconferenties vergadert, omdat onze parlementsleden niet bij elkaar kunnen komen door maatregelen van de bezetters. En we hebben zelf ook een lange weg achter de rug. Iedereen weet dat wijlen president Arafat niet meteen klaarstond om zijn handtekening onder onze wetgeving te zetten, benauwd als ie was dat we teveel aan zijn positie zouden knagen. Wat dat betreft gaat het nu een stuk beter onder president Abbas. En het valt sowieso niet mee om in de Palestijnse gebieden tot samenhangende wetgeving te komen. Op ons grondgebied hebben we nog steeds te maken met restanten van Ottomaanse, Syrische, Egyptische, Jordaanse en Britse wetgeving uit het verleden; en natuurlijk met de huidige Israëlische regels, die heel veel gebieden en verbieden. In de afgelopen tijd hebben we stap voor stap proberen te bewijzen dat een parlement goed voor de Palestijnen is en dat scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht ook voor ons een noodzakelijkheid is, willen we een fatsoenlijke samenleving kunnen opbouwen. Woensdag zullen we zien hoe dat gewaardeerd wordt.’

Op de terugweg van Ramallah naar Jeruzalem duikt in het landschap overal de Muur op, waarvan de bouw, hoewel in strijd met de uitspraak van het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag, onverminderd snel doorgaat. Vandaag berichtten de kranten dat de Isaëlische regering na de verkiezingen overweegt nog sneller haar omsingeling van de Palestijnse gebieden af te ronden. Nog een teken dat vrede en vrijheid nog steeds niet op de agenda van de Israëlische politiek staan. Of dat op korte termijn zou kunnen veranderen? Premier Qurei: ‘Zeker is dat er dingen aan het veranderen zijn. Aan beide kanten zijn dominante leiders verdwenen. Arafat en Sharon laten beiden een gat achter dat door anderen gevuld zal moeten worden. Hoe, dat zal de toekomst leren.’