Fadoua Bouali heeft een moedig boek geschreven. Moedig, omdat het heel kritisch is naar haar eigen achterban, de Marokkaanse Nederlanders. En moedig ook omdat het een heel persoonlijk boek is en ze zichzelf kwetsbaar opstelt. Ze kritiseert niet alleen, ze blijft zelf verbonden met de mensen die ze aanspreekt. En het is duidelijk dat haar kritiek juist uit die verbondenheid voortkomt.
Ik ken inmiddels veel Marokkaanse migranten, ik heb ook Fadoua geinterviewd en vond dat een bijzondere ervaring. Migranten die hier in Nederland voor zichzelf uit elkaar moeten halen wat hoort bij hun religie en wat hoort bij de traditionele gewoontes die ze meenamen uit hun land van herkomst, en beslissen wat ze houden willen en wat in aanmerking komt voor verandering. Bouali heeft dat grondig en gewetensvol gedaan, en komt tot heldere conclusies: veel van wat autochtonen zien als ‘de islam’, en veel van wat moslim migranten ook zien als horend bij de islam is dat helemaal niet. Zoals de dubbele seksuele moraal, waar ze zich wild aan ergert: de koran schrijft kuisheid voor voor beide seksen. Dus het is het een of het ander: als mannen mogen experimenteren met seks voor het huwelijk, dan is het onislamitisch en oneerlijk om vrouwen die niet als maagd het huwelijk ingaan daarop af te rekenen.
(Fadoua tijdens de herdenking van Kerwin. ze kijkt nogal streng, maar dat had vooral met de gebeurtenis te maken)
De islam kent om te beginnen helemaal geen maagedlijkheidscultus, de islam schrijft wel voor dat de man noch de vrouw geslachtgemeenschap mag hebben voor het huwelijk. De barbaarse gebruiken die in bijvoorbeeld de Marokaanse gemeenschap gebruikelijk zijnj, zoals de traditie dat vrouwen tijdens de huwelijksnacht voor een bloedbad moeten zorgen om te bewijzen dat ze maagd zijn, hebben geen islamitische oorsprong. Eerwraak is binnen de islam een van de grootste zonden. De profeet heeft tijdens zijn afscheidspreek juist nadrukkelijk gezegd dat bloedwraak een gruweldaad is – in de tijd voor de opkomst van de islam was het een normaal gebruik onder Arabieren.
Het boek heet Bevrijd door Allah, met als noodzakelijk aanvullende ondertitel: Waarom een moslimvrouw haar mannen niet hoeft te gehoorzamen. Het staat vol met prachtige verhalen die zonder veel sociologie en psychologie heel inleefbaar maken wat migratie eigenlijk betekent. Daar horen en hier horen, daar niet meer helemaal horen maar hier ook niet altijd.
Bouali vertelt een prachtig verhaal over een bezoek aan haar grootouders in Marokko, oma Aisja en opa Moh.
Opa is een zogenaamde Marokkaanse moslim; hij volgt de islam naar Marokkaanse traditie. Dat houdt in dat de islambeleving bestaat uit een paar islamitische regels die verdronken zijn in een saus van Marokkaans bijgeloof en niet-islamitische roten, die vaak puur uit onwetendheid blijven voortbestaan.
Liefdevol en met humor beschrijft ze hoe opa en oma zich zorgen maken over hun al niet meer zo piepjonge kleindochter die nog steeds niet aan de man is, en hoe hopeloos het is om uit te leggen dat je geen man wilt die ‘een goede partij’ is, maar een die dezelfde spirituele taal spreek. Tot in de taxi naar het vliegveld probeert opa het, de taxicheuffeur is nog niet getrouwd, die dan? Bouali neemt het ze niet kwalijk. Zo is hun wereld nu eenmaal. Wie ze het wel kwalijk neemt zijn de jonge mannen die al in Nederland wonen en op vakantie terug gaan naar Marokko, en er daar een sport van maken om meisjes te versieren. Die zijn weerloos, als de jonge man doet of hij verliefd is en haar mee wil nemen naar Nederland, waarmee ze denken de kunnen ontkomen aan de verstikking en de armoede. Na de zomer blijven vele meiden achter, zwanger en in de steek gelaten. Wat er mis is, is niet de islam, zegt ze, maar juist het gebrek daaraan.
Een ander aangrijpend verhaal gaat over de spanningen in gezinnen door de migratie. Bouali heeft het zelf meegemaakt. Een vader die al in Nederland werkte, en dacht genoeg te kunnen verdienen om terug te komen. Toen dat niet lukte kwam het hele gezin over naar Nederland. Daar werden vrouw en kindern pas geconfronteerd met de werkelijkheid, de ‘geslaagde’ mannen hadden in Marokko niets verteld over het zware, vuile werk dat ze deden, en hoe slecht ze gehuisvest waren. De zoons waren niet meer gewend aan de autoriteit van een vader, terwijl de vader juist zijn gezag wil herstellen. De leefregels die de kinderen van huis uit meekrijgen botsen met de leefregels in de nieuwe wereld. En Bouali zit om zich heen de jongeren mislukken die dat niet aankunnen.
Haar ouders scheidden. Haar moeder werd depressief en krabbelde maar langzaam weer overeind. Zoals zoveel andere Marokkaanse vrouwen had ze gedacht dat het de wil van Allah was dat ze zich ondergeschikt maakte aan haar man. Fadoua zelf verloor de geliefde vader die haar voorlas uit de koran, en moest nu zelf op zoek naar God, terwijl ze haar moeder ondersteunde. Ook die werd uiteindelijk zelfstandiger, en ging naar de moskee om Arabisch te leren om zelf de soera’s te kunnen lezen. Maar waarom, om te beginnen, zou een vrouw verplicht zijn om haar man te gehoorzamen als die zelf niet een goed islamitisch leven leidt? En waar staat trouwens dat vrouwen aan een man gehoorzaam moeten zijn?
Wanneer de Marokkanen zouden terugkeren naar de basiswaarden van de islam, waardigheid, integriteit, liefde, toewijding, zouden heel veel problemen opgelost kunnen worden.
Het boek van Bouali is een waagstuk. Het kan zijn dat er Marokkaanse Nederlanders boos op haar worden omdat ze worden bekritiseerd, en omdat ze ‘de vuile was’ buitenhangt. Dat doe ik niet, zegt ze, ik zet alleen de vuilniszakken buiten. En het zal ongetwijfeld ook misbruikt worden door de tegenstanders van migranten – de mensen die er een hobby van maken om bevestiging te zoeken voor hoe erg ‘de moslims’ met ‘hun vrouwen’ omgaan. Die twee gevaren heeft Fadoua er niet van weerhouden om een boek te schrijven dat ze nodig vond. Ik hoop dat aan beide zijden de meeste mensen onder de indruk zullen zijn van de integriteit en de eerlijkheid van Fadoua, en dat dat de doorslag zal geven. Dat er binnen de Marokkaanse gemeenschappen meer discussie komt, en dat de autochtonen hun oordeel even opschorten en onderkennen dat het vooral de migranten zelf zijn die orde op zaken moeten stellen – dit boek is er een belangrijke aanzet toe.
En mooi en ontroerend geschreven.
Absoluut lezen.
Zoals ik al eerder schreef: dit boek zal ik zeker gaan lezen. Inderdaad moedig dat de schrijfster op basis van eigen ervaringen en onderzoek de werkelijke verhoudingen blootlegt. Het is een kwestie van zorgvuldig “uitpellen”: welke dingen zijn toe te schrijven aan de Islam als religie, welke aan de al langer bestaande culturele tradities, welke aan de overgeleverde seksuele moraal, welke aan de migratiesituatie?, enz. Alleen op basis een gewetensvol, zorgvuldig en onbevooroordeeld onderzoek kunnen aangrijpingspunten worden gevonden voor goede ontwikelingen in de toekomst. Fadoua Bouali heeft hieraan naar mijn verwachting een waardevolle bijdrage geleverd.
Is het een duur boek, Anja? Ik zit nl met een bijstandje en sta momenteel helaas rood door dommigheid van mijzelf. Dus veel kan ik er niet aan uitgeven.
DE islam bestaat niet. Dus dit is ook maar een interpratie als ik het goed begrijp? Zou iedere (zgn.) moslim het met haar eens zijn?
De islam bestaat wel. Die is gebaseerd op de vijf zuilen, de koran en de soenna. De moslim bestaat niet. Er zijn stromingen en verschillende manieren om de koran te lezen en te interpreteren, mede afhankelijk van verschillende tijden en contexten. En nee, niet elke moslim zal het met Fadoua Bouali eens zijn, maar ze heeft een sterk punt, waar ze zich houdt aan de tekst van de koran en er andere moslims mee confronteert die zich daar niet aan houden zoals over de dubbele seksuele moraal. Over interpretaties heb ik al uitvoerig geschreven in mijn cursusje Islam voor beginners.
JPB: ik vind dat een rare vraag. Als iemand een boek schrijft over Nederlanders hoeft toch ook niet heel Nederland het eens te zijn met de dingen die er in staan? DE Nederlander bestaat ook niet. Als we zo gaan beginnen kunnen er geen boeken meer geschreven worden. Tenzij de hele wereld besluit een eenheidsworst te worden en er een gelijke mening op na te houden natuurlijk, maar dan zouden boeken overbodig zijn…
Als Marokkaan kan ik Fadoua Bouali alleen maar toe juichen. Er is wel een grote MAAR! Het politieke en sociaal klimaat waar we nu op dit moment in Nederland zijn beland zal haar boek in een totaal andere context plaatsen dan waarschijnlijk zij heeft beoogd. Het zal helaas voor niets anders dan als voer dienen voor de fantoom van extreem-rechts en de neo-liberalen. Het is een eeuwige dilemma tussen het kiezen voor wijsheid of moed?
Ik kan me wel iets voorstellen bij wat je zegt, Mounim. Ik heb het er ook met Fadoua over gehad, dat haar boek misbruikt kan worden door de anti-islam en anti-migranten lui. Aan de andere kant kun je hun ook niet laten bepalen dat je je mond houdt. Je kunt nu eenmaal met een boek niet beslissen voor wie het bedoeld is en wie het lezen mag. Maar ik denk dat dit boek nog veel meer gelezen zal worden door mensen die begrijpen wat ze zeggen wil, dat het nou juist niet tegen de islam is. Dat het laat zien dat je moslim kunt zijn en niet onkritisch naar je eigen gemeenschap. Ik vind dat sterk. Ik hou kontakt met Fadoua, ik ben ook nieuwsgierig hoe de reacties zullen zijn.
De islam bestaat, zeker, maar dat is misschien alleen een boek, de koran! Of de soenna er bij hoort is al een stroming. Zelfs wat er aan teksten – in fysische zin – in de koran staat, is al een stromingskwestie. Sommige beweren dat “duivelse verzen” zijn weggelaten.
Nog steker, zelfs de aard van de koranische openbaring wordt door sommige moslims ter discussie gesteld. Of die wel direct van Allah kwam, of het wel letterlijk zijn woorden zijn!
Je haalt van alles door elkaar, Johan. Ga te rade bij de mensen die er echt wat van weten, lees bijvoorbeeld Tariq Ramadan. Daar lees je ook wat de kern is van de islam die alle moslims aanhouden, en over de verschillende stromingen aan de hand van de positie die de koran inneemt. Het is echt niet aan jou om ons uit te leggen waar de islam over gaat.
Beste Lydia,
Het boek kost 14.95, heb het zaterdag gekocht en ook in een klein uurtje uitgelezen. Had hem trouwens al besteld bij een andere boekhandel waar hij al weer uitverkocht was. Heb besloten om die voor mijn zusje die donderdag 16 jaar word kado te geven. Hoop dat ze er wat van leert en opsteekt, vooral de bubertijd waar zij nu in zit, is het moelijk om Nederlandse van geboorte en Marokkaanse van komaf, in een gescheiden gezinssituatie (Waar je als Marokkaanse vrouw, bijna altijd de schuld krijgt van een scheiding).
In mijn eigen omgeving heb ik vaak het verzoek gehad om een boek te schrijven, maar ja wat Fadoua ook zegt is dat je je zelf kwetsbaar opsteld en daar altijd mensen zullen zijn die daar misbruik van kunnen maken. Het idee sluimert al een tijdje in mijn hoofd( weet niet eens of ik het taaltechnisch wel zou kunnen)
Anja ik zal later reageren op de inhoud van het boek, moet nu weer snel weg. Maar kom er zeker op terug, vele dingen waren herkenbaar, ben het ook wel met vele zaken met haar eens. En heb ook wel wat vraag tekens.
Ik ben Maimunah van der Heide, Nederlandse moslima en oprichtster van Stichting Vangnet.Fadoua heeft mij persoonlijk haar boek in handen gegeven, ik denk omdat zij zichzelf in mij herkent en ik heb alleen nog maar de eerste 20 bladzijden gelezen en herken “de wereld waarin wij leven en de strijd die wij daarin voeren.”Islam is een prachtige levenswijze die nog steeds door vele moslims evenals niet-moslims niet begrepen wordt.De geur ruiken is niet gelijk aan de smaak proeven.
Er zijn veel mooie punten in dit boekje verwerkt waardoor degenen die hiervoor open staan “de smaak te pakken kunnen krijgen.”
…ik wou dat er nog meer waren die de schorpioen in hun handen nemen…..
Fadoua , was mijn collega in de VU en een kei van een meid, altijd jammer gevonden dat ze wegging naar de concurrent. . Ze schreef altijd al geweldige stukken in de krant en ik ben beretrots op haar. Fadoua, zet hem op meid en ga zo door, ik ga je boek zeker kopen en lezen. Kom je een keer langs op de recovery om het te promoten. Je excollega Ina (Alias Fien)
De İslam bestaat wel degelijk. İk woon in Turkije en ben al vanaf 1976 moslim. Het is goed dat er openlijk over de İslam wordt gesproken. Hier in Turkije is de islam ook vermengd met de turkse cultuur. Het is be
langrijk dat de mensen, die verstand hebben van de İslam (zoals Tariq Ramadan) hierover lezingen geven enz. De İslam is voor het hele mensdom . Daardoor zijn er vele soorten moslims. İk raad iedereen te lezen over de İslam en erover te denken. Dus nooit komen met vooroordelen. Het boek van Fadoua heb ik niet gelezen.
İk vind het goed, dat zij spreekt over de fouten, die begaan worden door de zogenaamde moslims. Zoals al gezegd is
de İslam bestaat degelijk, maar de mensen zijn ontwetend….
İemand uit de reactie had het boek van Tariq Ramadan in een uur(!!) uitgelezen. Het is geen leesboek! dat bestaat dus niet.
İk ben al jaren moslim en weet nog niet veel…..Je leert tot je graf toe…..Neem dat van mij aan.
Het boek van Tariq Ramadan heet: WESTERSE MOSLİMS EN DE TOEKOMST VAN DE İSLAM. Het is een studieboek….
Beste Hasene,
Als je de moeite nam om goed de reacties te lezen, dan heb ik het boek van Fadoua in een uurtje uitgelezen, het boek van Tariq
Ramadan heb ik ook gelezen, en ben al weer opnieuw begonnen. En kan je zeggen dat dat inderdaad niet in een uurtje kan. En dat dat ook zijn bedoeling niet zal zijn geweest. Het boek van Fadoua Bouali leest heel makkelijk, er staan ook een aantal artikelen in, die ik al kende. En vele dingen die zij beschrijft zijn behoorlijk herkenbaar, dus was het niet moelijk om te lezen. Verder deel ik de mening van Anja, dat het een moedig is van Fadoua om haar ervaringen, mening en een groot aantal problemen binnen de Marokkaanse gemeenschap bloot te leggen.
Ben gister het bestelde exemplaar voor mijn zusje gaan ophalen en degene die mij hielp was er ook in begonnen. Zij zij letterlijk”Nu heb ik een beter beeld, als er weer eens iets in de krant staat”, zet wel tot denken vindt je niet?
Beste Amal,
Je hebt gelijk, ik heb het verkeerd begrepen! Jij had het boek van Fadoua in een uur gelezen. Het spijt me voor het verkeerd begrijpen!
Het boek van Tariq Ramadan is niet gemakkelijk. Als men nog maar een beginner is, wat het begrijpen van de islam betreft,
kan ik dit boek niet aanraden.
Men zou dan eerst wat makkelijker lectuur moeten lezen.
İk kan helaas niet aanraden. İk ben in Turkije moslim geworden en heb veel uit de praktijk geleerd. Wel veel gelezen in het engels.
Het gaat er ook om hoeveel je al weet, met wie je omgaat enz.
Lees boeken, die geschreven zijn door gestudeerde moslims (of de vertalingen). Dat maakt veel uit. Kennis geeft macht…..
Vele Moslims van geboorte leven de İslam niet bewust. Het schijnt dat de laatste generatie het anders gaat doen. na alle gebeurtenissen in de wereld, is er geen keus…
Tariq Ramadan schrijft in zijn boek:To be an European Muslim,
“Muslim community(in the west) should evolve a new pattern of İslamic life and culture in the context of the Western society…
They should live as full participants and not as pseudo- citizins. They have to develop a new mode of life, in consonance
with the values and norms of İslam in the context of local conditions, and not transplanted from their countries of origin”..
İk ben zelf optimistisch over de toekomst. Zolang de moslims op de paden van de İslam blijven, hoeven ze niet bevreesd te zijn.
İmmers wordt alles gadeslagen door Allah, de Alleswetende, aan Wie de hele wereld toebehoord…
Leve de İslam!
Fadoua, ik respecteer je moed, mag ik je een hart onder de riem steken met de volgende uitspraak van Cioran?
‘De ‘BRON’ van een schrijver is dat waarvoor hij zich schaamt: wie die niet in zichzelf ontdekt, of wie hem verheimelijkt, is gedoemd plagiator of criticus te worden’
Beste Lydia,
Als je geen geld heb om het boek te kopen, dan krijg je het van mij.
Beste Anja Meulenbelt, kunt u ons hierbij helpen? of ben ik de zoveelste die haar dit aanbied?
Alvast bedankt voor uw hulp
ik heb het boek van Fadoua Bouali toevallig ontleent uit de bibliotheek (was mijn eerste bezoek aan bib. en eerste ervaring met een boek te lezen en meteen raak!) ik vind het persoonlijk een prachtig boek, heel erg spannend om te lezen. Ik heb me enorm verheugd en genoten om dit boek te lezen, vooral omdat ik mezelf er veel in kon terugvinden doordat ik zelf een belgische van marokkaanse afkomst ben en door ervaringen in mijn jeugd waardoor mijn marokkaanse cultuur en geloof (zoals de mensen het je opdringen) spijtig niet meer een groot deel maakt in mijn leven nu. Ik heb door mijn rijke verleden en ervaringen ook zeer graag zelf een boek willen schrijven maar ik zou het echt nooit zo kunnen als fatima bouali, ik heb daar het lef niet voor denk ik in de eerste plaats en ik zou niet weten hoe te beginnen. Het doet me echt een grote genoegen om een boek te lezen van een marokkaanse schrijfster met ongeveer dezelfde achtergrond als die van mij. ik kan me er echt in terugvinden en ook word ik er aleen beter van dit te lezen omdat het mij een gevoel geeft dat ik niet uitzonderlijk ben en dat er nog mensen zijn met dezelfde mening en visie als mezelf dus ik word er aleen maar beter van dit boek te lezen. dank je wel fadoua, ik bewonder je talent en je zelfzekerheid enorm. voor mij ben je een echte vrouw die weet wat ze wil!! doe zo voort 🙂
kan er mij nog iemand soort gelijke boeken aanmoedigen aub.
ik wist echt niet dat een boek lezen zo spannend was!
Misschien word je nog wel eens een schrijfster, Ouarda! Ik ken Fadoua, en die is gewoon begonnen, eerst met kleine stukjes. Net als ik, ik heb er ook niet voor geleerd, ik ben lang geleden in de vrouwenbeweging gewoon begonnen met stukjes van wat ik zag en dacht. Probeer het eens! Mag je naar me opsturen, dan plaats ik ze niet maar dan wil ik je wel wat tips geven – maar eerst moet jij wat schrijven, doe je dat?
Ik vind het ook heel belangrijk dat mensen met een dubbele achtergrond hun eigen verhalen schrijven, voor herkenning van anderen, en heel leerzaam voor die met maar een enkele achtergrond.
Ik zal je complimenten boven doorgeven aan Faouda.
Hoi Anja bedankt voor je reactie. je kent Fadoua persoonlijk, wat leuk. Ze is ongetwijfeld een wijze vrouw en aangename persoon in omgang. OW Nu dringt het tot me door dat u Anja bent de mevrouw van de weblog dus. Ik denk zelfs aangezien je foto, dat ik je op tv heb gezien, (ik denk nl3 ofzo) waar je een intervieuw hebt gegeven met Fadoua Bouali als ik me niet vergis. Ik kijk wel eens graag naar zo’n reportage met of over allochtonen. ik vind het zeer knap van Nederlandse regering dat ze deze mensen veel kansen geven bij jullie en ook eens hun zegje laten doen wat bij ons in België opvallend weinig te zien is op tv, een gezond debat met in het middelpunt allochtonen. ik vind bij ons in België dat de meeste allochtonen zelfs iedere keer door het slijk worden gehaald in de media om het cru te zeggen. Er word weinig positiefs gezegd over een vreemdeling in ons land maar goed waar had ik het over, dus ja ik apprecieer het enorm dat u mij wil helpen mevr. Anja en vooral dat u begrip toont voor mijn situatie vind ik zelfs ingrijpend!! Inderdaad ik zou een heel spannend en dik boek over mijn levensverhaal kunnen schrijven en wat ik daaruit heb geleerd, aleen heb ik er nooit bij stilgestaan om het werkelijk te doen. ik ben van aard al zoiezo geen boekenlezer en schrijven doe ik al helemaal niet graag (dat merkt u aan mijn schrijffouten waarschijnlijk) maar ik denk wel dat ik met mijn levenservaringen die ik heb meegemaakt wat in mijn ogen hier in belgië zeer uitzonderlijk is voor een marokkaanse, denk ik wel dat ik veel kan vertellen aan mensen die de weg kwijt zijn en opzoek zijn naar een totaal nieuw leven en daar ook in geslaagd zijn bijvoorbeeld en zoveel meer. Ik ben eigelijk wel heel blij dat ik serieus genomen word door u mevr. Anja en dat u in mij gelooft vooral daarom wil ik zeker deze kans grijpen om mijn verhaal proberen voor te leggen aan een schrijfster die mij graag hierbij wil helpen. Ik ben er klaar voor om te schrijven, hoe zal ik je mijn verhaal bezorgen via email of? laat het maar weten. En bedankt om de complimentjes door te geven aan fadoua zeg haar nog eens extra van mij, dat ze heel goed heeft gedaan en zeker een goede boodschap heeft doorgegeven aan mij toch allesinds. Buiten zoveel dingen dat ik heb geleerd uit haar boek, heb ik zelfs dankzij Fadoua geleerd om een boek te lezen en niet gelijk na 2blz dicht te klappen!! ik zal blijven lezen en hopelijk zelf ook schrijven 🙂 bent u zelf ook een schrijfster mevrouw Anja? zo ja, welke boek van u raad u mij zeker aan om te lezen. Met vriendelijke groeten, warda
aub wat voor zielige reacties die sommige geven over Fadoua haar boek. Het boek heeft duidelijk niets te maken met het beledigen van de islam, wat ik vind daarentegen Hirsi Ali wel heeft gedaan met haar zogenaamde bijdrage aan de moslimvrouwen. Fadoua heeft het vooral gericht over de verkeerde interpretatie van sommige mensen met name de gelijkenissen tussen de rol van de vrouw en de man binnen de moslimgemeenschap gebaseerd op haar eigen familie, dus waarom zou de moslimgemeenschap in godsnaam zich aangevallen voelen het is een persoonlijk boek waar je veel uit kan leren!!
de bovenste reactie van mij was voor mounim, sory als ik wat fel heb gereageerd, ik heb je tekst beter gelezen en begrijp nu pas dat je er persoonlijk niets verkeerd mee bedoeld. maar ik ben zo iemand die altijd iets probeer te beschermen dat nauw aan mijn hart ligt, als het in gevaar tracht te komen vandaar mijn felle reactie maar bedoel het eigelijk zo niet.