We wachten nog steeds of we Gaza weer inkunnen en doen ondertussen wat nuttigs en informatiefs, we gaan met Abu Hassan mee op een politiek tochtje, om de situatie in en rondom Jeruzalem te zien. De muur, vooral.
De feiten zijn niet nieuw voor me, want ik doe mijn huiswerk regelmatig, maar de feiten zien is toch nog heel wat anders. Het knijpt me de keel dicht, en als we twee uur later uit het busje stappen ben ik bijna in tranen.

Er wonen 33o.ooo Palestijnen in Oost-Jeruzalem. Ze hebben een speciale status, want Israel heeft Jeruzalem feitelijk geannexeerd, en afgesneden van de Westover. Dus de bewoners zijn geen Westbankers. Maar ze hebben ook geen Israelisch staatsburgerschap. Om dat te krijgen zouden ze hebben moeten accepteren dat Jeruzalem nu integraal deel uitmaakt van Israel, en dat hun land niet meer van hen is, en ook al had het ze veel voordelen opgeleverd om Israelisch staatsburgerschap te verkrijgen, dat hebben ze geweigerd. Nu hebben ze een raar soort tussenstatus. Ze wonen in Jeruzalem, de stad waar ze al vele generaties hebben gewoond, op een soort verblijfsvergunning. Ze zijn inwoners, geen staatsburgers.

Dat geeft vele moeilijkheden. Om de hoek van het hotel is een dependance van het Ministerie van Binnenlandse zaken waar de Jeruzalemieten dagelijks in de rij staat voor de verlenging van hun verblijfsvergunning of voor de aanvraag van uitreisvergunningen, geboortebewijzen, al het papierwerk dat Palewstijnen nodig hebben. Neem Abu Hassan zelf. Hij is getrouwd met een Duitse vrouw, en ze hebben twee kinderen. Zij krijgt geen verblijfsvergunning , het recht op gezinshereniging geldt niet voor Palestijnse inwoners van Jeruzalem. Ze mag verblijven op een toeristenvisum, dat elk half jaar verlengd moet worden. Dat betekent twee of drie dagen in de rij staan, want er zijn duizenden mensen die vergunningen nodig hebben en de dependance van het Ministerie in Oost Jeruzalem behandelt er maar een klein aantal per dag. Ook heeft Abu Hassan flink moeten betalen om zijn vrouw in het ziekenhuis te kunnen laten bevallen, omdat ze niet erkend is als inwoner.

(In het midden: Abu Hassan)

Voor Jeruzalemieten die trouwen met iemand van de Westoever is het nog moeilijker, want die mogen niet in Jeruzalem verblijven op een toeristenvisum. Een ‘gemengd’ echtpaar staat dus voor de keuze: illegaal verblijven in Jeruzalem, zodat de ene helft van het paar de rechten op een verblijfsvergunning (met bijkomende voordelen als een auto mogen hebben met een Jeruzalem nummerbord, gebruik mogen maken van scholen en ziekenhuis en een grotere bewegingsvrijheid – bewoners van de Westoever krijgen helemaal geen vergunning om Israel in te reizen) of ze beslissen om op de Westoever te gaan wonen en raken dan alle rechten en eigendom kwijt, of ze leven van elkaar gescheiden en bezoeken elkaar af en toe, soms illegaal. Abu Hassan zegt: dit is wat Israel wil. Die willen dat we weggaan, dat er hoogstens een paar duizend goedverdienende Palestijnen in Jeruzalem overblijven.

Abu Hassan zat al in de gevangenis toen hij dertien en een half was. Hij had nog niets gedaan. Hij kwam er die eerste keer zes maanden later uit, toen hij veertien was. Daarna haatte hij de soldaten en is wel met stenen gaan gooien. Hij heeft bij elkaar zes jaar in de gevangenis gezeten. Dat is voor een Palestijn nogal gemiddeld.

We zitten in het busje met twee goedwillende maar weinig geinformeerde Amerikanen, die telkens vragen stellen die elk verstandig mens zou stellen, maar waar gene verstandig antwoord op mogelijk is. Waarom doen de Israeli’s dat? Tja. Omdat ze zo veel mogelijk land willen hebben met zo min mogelijk Palestijnen er op, is het enige antwoord. En dat is voor aardige, welwillende, verstandige mensen nauwelijks te geloven.

We rijden over de weg die eens de Groene Lijn was, de grens tussen de bezette gebieden en Israel. Die grens is niet meer te zien. Wat je wel ziet zijn de huizen en wijken aan de ene en aan de andere kant. In Oost Jeruzalem geen kinderspeelplaatsen, kapotte trottoirs, geen vuilnisbakken of vuilophaaldienst, nauwelijks verlichting. Geen openbare telefoon, openbare toiletten. Die zijn er wel aan de andere, de joodse kant. Veel groen, dat regelmatig bewaterd wordt, en in de nieuwe nederzettingen die gebouwd zijn op Palestijns land mooie huizen, ruime parkeerplaatsen, zwembaden, nieuwe scholen, supermarkten. En dat, zegt Abu Hassan, terwijl wij evenveel belasting betalen als zij. Alleen wij krijgen er niets voor terug. En hun huizen zijn zwaar gesubsidieerd. Maar dat is toch racisme, zegt een van de Amerikanen. Inderdaad.

(De ene kant en de andere)

We bekijken in de verte Shuafat, een vluchtelingenkamp, de wijk Anata er naast. Dat daar Palestijnen wonen zie je niet alleen aan de armoede, je ziet het ook aan de zwarte plastic watercontainers op de daken. De joodse kant krijgt vijf keer zoveel water als de Palestijnse kant. Voor zover de huizen aan de Palestijnse kant zijn aangesloten op de waterleiding – een groot deel van de tijd komt er geen water uit de kraan. Tussen de mooie nieuwe joodse nederzetting waar wij staan en de Palestijnse wijken aan de overkant van het dal ligt een nieuwe weg. Daar komt de muur. Dan zijn de wijken aan de overkant omsingeld door de muur, met nog maar een ingang. Je hebt een vergunning nodig om die ingang in of uit te mogen. Veertig procent van de mensen die daar wonen zijn getrouwd met iemand van de Westoever. Straks zitten ze dus met het bekende dilemma. Ze zijn afgesneden van Jeruzalem, ze zijn afgesneden van de Westoever. Ze kunnen zich op laten sluiten of vertrekken.

In de wijk Ar Ram, nu bijna geheel afgesloten, is geen ziekenhuis en vrijwel geen scholen. Wat mensen nu doen is koste wat koste een kamer veroveren in Jeruzalem zelf, soms voor 500 dollar in de maand, om daar met het hele gezin op te wonen, om de rechten die ze nu nog hebben niet te verliezen.

De Palestijnen rondom Jeruzalem hebben vrijwel geen land meer over. Een groot deel ervan is met allerei uitvluchten in beslag genomen, als militair terrein, in het ‘algemeen belang’, om er een park van te maken. De Palestijnen die nog een lapje eigen land hebben moeten een vergunning aanvragen om daar een huis op te bouwen. Het duurt vijf a acht jaar om antwoord te krijgen op die aanvraag. Niet meer dan tien procent van de aanvragen wordt gehonoreerd. Dan kost het honderd tot honderdvijftig duizend shekel alleen voor de vergunning. (Ik geloof dat er op dit moment vijf shekel in een euro gaan) De meeste mensen kunnen dat dus niet betalen. En ze kunnen er niet op wachten. Dus bouwen ze vaak illegaal – op hun eigen land. Die huizen worden vaak weer platgebulldozerd. Dan bouwen ze opnieuw. We zagen de puinhopen van een huis dat voor de derde keer was vernietigd.

We komen bij een van die grijze stukken muur die er al staan. Ze bouwen die toch vanwege de veiligheid, om zelfmoordaanslagen tegen te gaan, zegt de Amerikaan. Kijk even, zegt Abu Hassan. Zie je de mensen aan de ene kant? Dat zijn Palestijnen. Zie je de mensen aan de andere kant? Ook Palestijnen. Kun jij mij zeggen wie hier tegen wie beschermd wordt? Wie zijn de good guys, wie de bad guys? In werkelijkheid wordt het overgrote deel van de muur gebouwd om Palestijnen van Palestijnen te scheiden. Was het de bedoeling geweest om de Israeli’s te beschermen tegen de Palestijnen, dan was de muur op de Groene Lijn gebouwd. In werkelijkheid wordt de muur twee keer zo lang als de oorspronkelijke grens, en kronkelt door Palestijns gebied. Er zijn drie redenen voor de Israeli’s om de muur zo te bouwen, en dat is niet veiligheid. De eerste reden is om de oude grens weg te vagen en er voor te zorgen dat er bij de onderhandelingen een nieuwe situatie is, met veel minder land voor de Palestijnen dan voorheen. Dat komt dus neer op meer land voor Israel met minder Palestijnen. En ten tweede houdt Israel de controle over het water. Als je een onverklaarbare kronkel ziet in de muur, dan is dat om een goede waterbron aan de kant van Israel te houden.
Maar er zijn toch minder aanslagen, zegt de Amerikaan. Dat klopt. En dat komt omdat de meeste Palestijnse verzetsgroepen hebben besloten om geen aanslagen te plegen. Kijk naar de muur. Die is niet af. Er zijn veel sluipwegen. Die houdt een man die vastbesloten is om zichzelf op te blazen niet tegen. Die muur heeft niets met veiligheid te maken, zegt Abu Hassan nog eens. Dat is wat ze jullie willen laten geloven.

En we zien het als we bij een straat komen die min of meer is afgesloten door een paar stukken betonnen muur. De mensen die van de ene naar de andere kant moeten klimmen er omheen, terwijl de soldaten gewoon toekijken. Voor een jonge man is dat geen punt. Wel voor de ouderen die soms met hun plastictassen en wandelstokken er over heen gehesen moeten worden.

We zien schoolkinderen die over een braakliggend terrein klauteren en dan met hun rugzakjes over een laag stuk van de muur klimmen. Elke dag heen en terug. Wachten tot er geen soldaten zijn en dan rennen. Wat is de zin hiervan, vraagt de Amerikaan. Daar heeft Abu Hassan geen antwoord op.

Qalandia checkpoint. Dat is alweer veranderd. Er zijn weer stukken muur bijgebouwd, er zijn nieuwe hekken, het is nog niet duidelijk hoe het er precies uit gaat zien. Wel dat het grote moeilijkheden oplevert voor de mensen uit Ramallah die hun werk hebben in Jeruzalem of omgekeerd. Het kost met een auto anderhalf uur om uit Jeruzalem naar Ramallah door het checkpoint te gaan, en drie uur in de omgekeerde richting. Iemand die met zijn auto naar het werk gaat is dus per dag vier en een half uur extra kwijt, moet ’s ochtends vroeg op, en komt ’s avonds laat thuis. De meeste mensen gaan dus per voet. Dat duurt ook lang maar niet zo lang. Aan onze kant staat een grote stoet geblutste taxi’s te wachten op de lange stoet mensen die onze kant op komen lopen.

We eindigen de toer op de Olijfberg met een adembenemend uitzicht over Jeruzalem, met de glanzende gouden koepel van de Rotskoepel naast het plein van de Klaagmuur. Goed dat je ons dit mooie uitzicht als laatste laat zien, zeg ik. Maar zijn verhaal is nog niet afgelopen. Zie je dat gebouw daar? Midden in de Arabische wijk? Dat is bezet door kolonisten. Daarnaast is nu een Israelisch politiegebouw. Ook in Oost Jeruzalem zelf verliezen we steeds meer gebouwen en grond en woningen. Niemand houdt het tegen. Zie je die enorme nieuwe hotels, aan de Palestijnse kant van de stad? Daarmee worden onze laatste beetjes eigen inkomsten weggeconcurreerd die we kunnen verdienen aan christelijke toeristen.

En dan vraagt de andere Amerikaan: waarom weten we dit niet? Tja. De vraag is wie in de wereld willen weten wat er hier gebeurt. Hoe kan dat beschaafde, democratische, westers georienteerde land zo met mensen omgaan? Dus besluiten veel Europeanen en Amerikanen dat het niet waar kan zijn. Als ik dit verhaal op mijn weblog zet is er vast wel weer iemand die me komt verwijten dat het wel erg ‘eenzijdig’ is.