(Ismail Daiq)

Mohammed Alatar, de Palestijnse Amerikaan van Palestinians for Peace and Democracy heeft ons voorgesteld aan Ismail Daiq, de directeur van PARC – de Agricultural Development Association. Toen het duidelijk was dat het niet ging lukken om onze training in Gaza nog te geven wilden we wat nuttigs doen met onze tijd. De training werd betaald door Novib, dat wil zeggen, de onkosten. Zoals meestal doen we het werk zelf onbezoldigd. PARC is een ‘partner’ van Novib. Dus een goed idee om eens te gaan kijken hoe ze er nu bijstaan, na de verkiezingen, en wat ze eventueel nodig hebben aan ondersteuning voor de toekomst. Voor onszelf goede informatie – want dit was naast de training ook mijn doel: van de Palestijnen zelf horen hoe de situatie er wat hen betreft uitziet.


(Mohammed Alatar)

Het PARC doet interessant werk. Zestig procent van de Palestijnen leeft van het land, op de Westoever meer dan in Gaza, waar er niet zoveel bouwland meer over is en dus ook minder boeren, maar een groot deel van de Westoever is nog steeds agrarisch gebied. De boeren zijn al lang een verwaarloosde bevolkingsgroep, legt Daiq uit. Ze speelden totaal geen rol tijdens de Oslo-accoorden, terwijl het toch grotendeels over hun land ging, letterlijk. Het land werd geconsfisceerd, hun water gestolen. Geen vertegenwoordiger van de boeren zat in de Wetgevende Raad, de voorloper van het Palestijnse Parlement. Nog niet een procent van het nationale budget werd besteed aan de verbetering van de landbouw. Dus besloten de agrariers zichzelf te organiseren. Het eerste kantoortje begon in een kelder. Nu hebben ze een modern kantoorgebouw van vele verdiepingen in Ramallah, en een uitgebreide staf. Ook hun activiteiten hebben zich uitgebreid, eerst ging het alleen om de belangen van boeren, en om de verbetering van landbouwmethoden, maar vervolgens begonnen ook de plattelandsvrouwen zich in eigen committees te organiseren, en ontstonden er activiteiten voor de jongeren in de dorpen, die door de bezetting vaak niet naar de steden op de Westoever kunnen. En dit blijft de filosofie van PARC, ook al is het nu een grote organisatie geworden, het gaat om organisatie van onderaf. Mensen moeten hun eigen lot in handen nemen, zelf de leiding nemen, in de committees wordt de leiding dus zelf gekozen. Het is meteen een oefening in democratie, en kweekvijvers voor leiderschap.

Daarmee komen we meteen aan een reeks problemen. De NGO’s hebben de neiging om die leiders in te pikken voor betaalde banen, en wie kan daar onder de omstandigheden weerstand aan bieden? Er is dus een permanente braindrain, en het is niet zo eenvoudig om mensen te mobiliseren in vrijwilligerswerk. Een ander probleem is met de verkiezingen naar de oppervlakte gekomen. Een aantal van de leidende figuren van PARC hebben zich kandidaat gesteld voor de plaatselijke lijsten, maar zijn niet verkozen. Een van hen, een vrouw, met maar vierhonderd stemmen tekort. Nu moeten ze zich afvragen hoe het komt dat Hamas heeft gewonnen, terwijl zij zelf minstens zoveel gedaan hebben aan community services. Op een of andere manier ontbreekt er nog een link van hun sociale activiteiten naar de politiek. Dus is er nu ook een diepgaand gesprek over wat ze hebben nagelaten. PARC is links georienteerd en seculier, maar werkt ook met religieuze mensen. Ze hebben weliswaar cursussen gegeven, met name ook voor vrouwen, om zich als kiezer te laten registreren of zelfs om zich verkiesbaar te stellen, maar ze vinden het niet hun taak om een uitspraak te doen op welke partij mensen zouden moeten kiezen.

Ismail Daiq staat zelf ook voor een keuze. Hij is door Hamas gevraagd om in hun regering minister van Landbouw te worden. Daar denkt hij over na. Hij wil dat alleen als er een nationale coalitie gaat regeren, en niet als hij de enige minister is die niet van Hamas is, hij wil echte bevoegdheden en er niet als een stropop bijzitten. En hij weet niet of hij PARC in de steek kan laten. We zien het volgende probleem: zoals bij vele initiatieven die door pioniers zijn opgebouwd is er voor de pionier zelf nauwelijks vervanging te vinden. Dat valt reuze mee, zegt Daiq zelf, we hebben genoeg mensen die het van me over kunnen nemen. Maar Alatar schudt zijn hoofd. Als Daiq vertrekt stort PARC in, denkt hij. Het hoort bij sterke pioniers, die hebben zelden goede opvolging. En het hoort typisch bij pioniers, wij weten er alles van, om dat niet te onderkennen.

Daiq is niet gelukkig over de verkiezingen. Dat wil zeggen: wel over de verkiezingen zelf, niet over het resultaat. Niet dat de mensen van Hamas geen fatsoenlijke mensen zijn, want dat zijn het, en niet omdat hij niet begrijpt dat de bevolking genoeg had van Fatah en verandering wilde. Maar omdat mensen nu op Hamas stemmen omdat ze het tegenovergestelde willen van Fatah, en niet echt omdat ze Hamas wilden. Hamas heeft uitstekend campagne gevoerd, geeft hij toe, kennelijk beter dan de mensen van links, en de vertegenwoordigers van de boeren. Zoals Hamas het deed: ze openden ergens een ziekenhuisje. Een paar maanden later zeiden ze: het ziekenhuis kan twee keer zo groot worden als we meer geld krijgen. Daar wilden de mensen best voor demonstreren. En daarmee ondersteunden ze Hamas. Ook had Hamas genoeg geld om de families te ondersteunen die hun kostwinner kwijt waren omdat die was gesneuveld of in de gevangenis zat. Daar hebben ze enorm veel goodwill mee gekweekt, en nu zijn de verwachtingen aan Hamas ook huizenhoog. Die gaan nu alles oplossen, denken veel mensen.

Fatah heeft het stom gedaan, zegt Daiq. In plaats van met ons samen te werken om een betere campagne te voeren dan Hamas, zagen ze ons als concurrenten. Daarmee hebben we alletwee verloren, en heeft Fatah zichzelf in de voet geschoten. Het zal lang duren voordat ze zich van deze nederlaag kunnen herstellen en hun eigen fouten toe gaan geven en er van leren.

En nu moeten ze maar zien hoe deze nieuwe regering het gaat doen, of die niet net als Fatah van boven naar beneden gaat regeren, of ze begrijpen dat je mensen van onderaf moet mobiliseren, zoals PARC dat doet.

Deny en Jan zitten al helemaal in de converstatie, beide met een boerenachtergrond, ze zien onmiddellijk dat er heel veel aan ondersteuning en training te doen zou zijn. Maar vragen zich af of ze dat wel aan kunnen bieden. Dit gaat niet om een paar dagen training en dan weg wezen, dit gaat om een begeleidingstraject van een jaar of twee. Jan gaat Novib bellen of het verstandig is om de volgende dag op bezoek te gaan bij PARC in Ramallah, want Daiq is voortvarend. Als jullie niet in Gaza gaan werken, waarom geven jullie dan geen training in leiderschap aan ons? Novib geeft groen licht voor een assesmentgesprek. Verder kan er nog niets beloofd worden.