Als we onze Palestijnse vrienden vragen hoe het met ze is, per email of telefoon, dan horen we meestal het gaat wel, alhamdulillah. Echt weten hoe het in Gaza is, daar komen we pas achter als we er zijn. Eerste indruk: bij grenspost Erez. Is dat helemaal verlaten dan kan er niemand uit en dan gaat het slecht. Deze keer stonden er bussen te wachten aan de Israelische kant, en kwam er een stoet Palestijnen langs de dranghekken en de soldaten die vergunningen en identiteitsbewijzen controleerden. Voornamelijk vrouwen en kinderen, de enige man die ik zag was bejaard. Maar deze keer niet de zieken, de meesten bijna zichtbaar terminale patienten die toestemming krijgen om zich in Israel te laten bestralen of opereren. Veel jonge vrouwen. Als wij ons gatepasje hebben en ons de andere kant op bewegen zie ik het zusje van Maha staan wachten – ze heeft een dagvergunning om voor haar werk bij een humanitaire organisatie naar de Westoever te reizen. Dat vrouwen er makkelijker uitmogen dan mannen heeft nog een onverwacht emancipatorisch effect.


Jeruzalem

Gaza

De grijze betonzee van Gaza. Kleuren van grauw zand, roest, verveloosheid, vuil dat niet meer weg te poetsen is. Naast de weg staan roestige tweedehandswasmachines te wachten op nieuwe kopers, stoffige bankstellen voor de grote Palestijnse gezinnen: twee banken, vier fauteuils. De meeste winkels zijn dicht. Het heeft geregend en de meeste wegen zijn modderpoelen, maar over regen klaagt niemand hier. Hoe meer regen nu, hoe beter ze de zomer doorkomen met hun watervoorraad als er weer niets uit de kraan komt. Voor wie een kraan heeft. Tussen het grauw af en toe een uitbarsting kleur: iemand probeert sinaasappels, citroenen, tomaten te verkopen.

Heba

Raida

Fatma

Achmed

Ramsey

Hashim

Welkom om het kantoor van het NCCR. Ik omarm en zoen de vrouwen, Joes de mannen. Goed om weer terug te zijn. Beginnen met een rondje hoe het met iedereen is. Het is niet zo makkelijk, zegt Ratiba, maar waarom zou je daarover praten. Het is beter om sterk te zijn en te zwijgen. We dringen een beetje aan. Het hoort bij onze trainingen, dat mensen zich meer uiten. Het hoort tenslotte ook bij hun vak als ze getraumatiseerde mensen moeten helpen. Khaled, de directeur, vertelt over ‘de situatie’. Het is vooral financieel nijpend voor iedereen. De nieuwe regering heeft nog geen salarissen uit kunnen betalen. Daar wachten 150.000 mensen op. Zonder die salarissen staat het economisch leven in Gaza stil. Dan is er geen geld om iets te kopen, sluiten de winkels, die mensen hebben ook geen geld om iets te kopen. Voor het eerst sinds vele jaren is er een tekort aan basale voeding. Mensen staan in de rij voor brood. Ratiba vertelt dat het haar man gelukt was om ergens vier kilo meel te kopen. Ze had de helft verstopt, omdat ze niet weten wat ze in de komende dagen moeten eten. En dan zijn veel mensen een beetje moe omdat ze slecht slapen vanwege de bombardementen.

We hebben het al gemerkt. Om de paar minuten horen we een doffe klap ergens in de verte. Er wordt al een hele tijd standaard permanent gebombardeerd. Niet gericht op mensen of gebouwen, er zijn nog maar twee of drie doden bij gevallen. Gericht op de open plekken van Gaza. De enige funktie: pesten, de bevolking murw maken naast het zachtjes uithongeren en daarmee de nieuwe Hamas regering op de knieen dwingen. Maar die is nu eenmaal democratisch gekozen. Joes en ik zeggen dat we niet trots zijn op Europa en onze eigen minister, die niet met deze democratisch gekozen regering wil praten, ze onder druk zet, maar niet om het idee komt om Israel eens onder druk te zetten om op te houden met geweld en zich aan de verdragen, mensenrechten en afspraken te houden. Dat is dus meten met twee maten, we kunnen er niets aan doen.
We delen de chocola uit die we hebben meegenomen. We vertellen nog wat over onze avonturen op reis. Dat onze koffers op Schiphol al zoek waren maar dat El Al waar we op waren overgeboekt zei no problem, dan sturen we de koffers wel na. Naar de Gazastrook, vroegen we. Euh..nou nee, dat niet. Omdat Joes zich even heel kwaad maakte werden de koffers vervolgens gevonden. Er zat een etiket voor Parijs op geplakt. Ze hadden die koffers met de vliegtuigen mee moeten geven die hier bombarderen, hadden ze die boven Gaza naar beneden kunnen gooien, zegt iemand. Gelukkig, ze kunnen nog lachen. En er is ook goed nieuws. Ratiba is oma geworden en is opgehouden met roken. Adnan heeft een zoon. Die heet Mohammed. En Ramsey is getrouwd. We begroeten twee nieuwe stafleden, een verpleegster in Khan Younis, Heba, en Achmed, een fysiotherapeut die stage loopt. Joes begint met een college over herseninfarcten en hersenbloedingen en begint om deze vermoeide groep in beweging te krijgen met een paar oefeningen.

Wael, Achmed, Ramsey

Joes, Skinny Mohammed

Fatma neemt me even mee naar buiten. De zon is gaan schijnen. We zitten op het stoepje. Problemen thuis. Fatma is vrijwel de enige kostwinner voor een heel groot gezin. Haar vader die pas geopereerd is heeft speciaal voedsel nodig. Maar alles is zo duur geworden, suiker twee keer zoveel. Kip durft niemand meer te eten vanwege de dreigende vogelpest en vlees was al niet te betalen. We leven van dag tot dag, zegt Fatma. We denken maar niet aan morgen. Ondertussen is ze voor de fondsenwerving in de Gulf countries geweest. Met weinig resultaat. Iemand met wie ze bevriend is, bij een van de organisaties zei luister, we zouden jullie best willen ondersteunen, maar als we geld overmaken ben ik morgen ontslagen. De directies hebben orders gekregen van de regering om geen geld te geven aan Palestina. Uiteraard, die regeringen horen dat weer van de VS, waar ze afhankelijk van zijn.

Khaled

’ s Avonds gaan we met Khaled mee en met zijn twee zoons, Walid en Wassim om ergens te eten. Het restaurant is bijna leeg. Wassim, acht jaar, vertelt over die keer dat de directeur van zijn Amerikaanse school was gestolen. Gekidnapt, bedoelt hij. Mannen met wollen maskers, van het Volksfront, die binnen waren gekomen, hadden geschoten, bijna ook een blond meisje hadden meegenomen tot die in onvervalst Arabisch was gaan schreeuwen. Ze hadden haar aangezien voor Amerikaans, maar er zijn ook blonde Palestijnen al zijn het er niet veel. De directeur en de onderdirecteur waren snel weer terug. De geevacueerde leerkrachten ook, op een paar na van wie de families niet meer durven. Hoewel Fatah en Hamas nu alles op alles zetten om er voor te zorgen dat dit niet nog eens kan gebeuren. Het stomste wat je kunt doen, de buitenlandse hulp die nu zo nodig is gaan frustreren. Het is maar een groep die het doet, maar omdat iedereen probeert te grote onderlinge spanningen te vermijden is het moeilijk om iedereen in het gareel te houden.

Khaled heeft een verrassing voor ons. We gaan ergens shisha roken, zegt hij. Onderweg een bruloftstoet, toeterend, roffelend, schreeuwend, schieten in de lucht. Er wordt vannacht weer een nieuw Palestijntje in de steigers gezet. Voor het huis van president Abbas is het druk. Er moet met Hamas onderhandeld worden over wie de leiding heeft over de grenspolitie, de veiligheidsdiensten. En aangezien niemand van Hamas er uit mag moet Abbas van Ramallah naar Gaza. We horen dat er een nieuwe minister is gerarresteerd omdat die een identiteitskaart heeft van Oost Jeruzalem en daarmee naar de Westoever reisde. In zijn eigen land dus. Zo gaat Israel om met de nieuwe regering.

Maha

Een nieuwe club, de Roots club. Tsjonge. Dat midden in Gaza. Een brandschone nieuwe ruimte met tafeltjes, lichtjes, palmen, een speelplaats voor de kinderen, alles heel modern, alles glimt. Wel voor tamelijk rijke mensen, want wie geen brood heeft kan ook geen cola betalen. En er is veel te zien. Veel jonge mensen, die gemengd aan de tafeltjes zitten, veel van de jonge vrouwen dragen geen hoofddoek. Ik zie superstrakke spijkerbroeken, kleurige strakke struitjes met glitterletters er op. De jonge mannen met veel gel in hun haar. Op de kaart die we krijgen alle moderne drankjes maar dan zonder alcohol. Virgin Pina Colada. Maha komt bij ons zitten met haar broer en legt uit wat we zien. Je zou toch denken dat het allemaal strenger wordt sinds de Hamas in de regering zit. Juist niet. Hamas heeft beloofd niet in te grijpen in het persoonlijke leven van mensen, en daar maakt iedereen die dat wil gebruik van en test het uit hoever de vrijheid gaat. Dus nu gaan de hoofddoeken juist af. Pas was er ergens een filmvertoning, met veel seks er in, vertelt Maha. Nu kijkt iedereen thuis naar Egyptische soaps, een en al zwoegende boezems en veel hartstocht, maar dat is thuis. Het is een verlegenmakende ervaring om in gemengd gezelschap met mensen die je niet kent naar een film te kijken waar in gezoend wordt.

Ik zie ook vrouwen shisha roken. Maha die lerares Engels is zegt dat ze hier haar leerlingen ook ziet, een meisje die blozend de shisha onder de tafel verborg, dat haar juf haar zag roken in het openbaar. Tot ze zei: geeft niet hoor. Op school kwamen ze haar bedanken voor haar ruimhartigheid.

Beetje op tijd naar bed. Ik val makkelijk in slaap, ondanks de doffe dreunen. Er is een constant gebrom van vliegtuigen en helicopters in de lucht. Maar ik weet dat gebrom niet veel voorstelt. Juist de helicopters die geruisloos zijn zijn gevaarlijk. Daarmee worden de liquidaties uitgevoerd, auto’s opgeblazen. Maar dan word ik wakker van een geweldige dreun. Dat is dichtbij. Terwijl ik mijn contactlenzen inpruts heeft Joes de grote rookpluim buiten al gezien. Een voltreffer op het oude helicopterluchthaventje van Arafat waar nu het leger traint. We zien auto’s met zwaailichten aan komen rijden, mensen lopen erheen. In veel flats om ons heen brandt licht. Maar we horen geen ambulances. Dus het is bluf, niet gevaarlijk. Alleen een boel lawaai maken, bommen richten op plekken waar geen mensen wonen, mensen uit hun slaap houden, mensen bang maken. En omdat er geen doden bij vallen lees je dit niet in de Europese kranten. Ik doe mijn contactlezen weer uit en ga weer slapen. ’s Ochtends kunnen we het zien: een flinke krater.

De tweede dag van de training. We vragen hoe het met iedereen gaat. Fatma woont vlak bij zo’n leeg terrein, dus die heeft niet geslapen, haar kleine huisje schudt letterlijk op zijn grondvesten elke keer als er een projectiel neerkomt. De meeste van de deelnemers hebben niet geweldig geslapen. Op de tv zien we de krater die op het helicopterterrein is geslagen. Vanmiddag gaan we op huisbezoek.