Vanuit de flat merkten we er niets van, maar Khaled Abu Zaid, de directeur van het NCCR vertelde het ons voor we de training zouden beginnen: er was veel onrust in Gaza. Er waren vechtpartijen ontstaan tussen Fatah aanhangers en Hamas aanhangers naar aanleiding van de beledigende opmerkingen die een Hamas kopstuk, Khaled Mishal had gemaakt vanuit Syrie. Dieven, had hij Fatah genoemd. Fatah eiste excuses. De gemoederen liepen hoog op. Khaled een beetje nerveus, want er waren zowel Hamas als Fatah mensen in de training. De training die we nu juist hadden afgesproken maanden geleden, toen de kolonisten terug getrokken werden uit de Gazastrook en we, met onze ervaring in ‘post-war’ landen konden voorspellen: als de gezamenlijke vijand weg is, komt alles aan spanning dat er is opgehoopt naar buiten, en richt de agressie zich tegen elkaar. En kijk, helaas krijgen we gelijk
Ahmed van Fatah is er bij komen te staan. Net als Khaled maakt hij zich zorgen dat de onderlinge spanningen de training zullen verpesten. Laat maar aan Jan over. Komt wel goed.
Een driedaagse training over leiderschap. Fatma heeft met Reem alles prachtig voorbereid, er liggen mappen en naambordjes klaar. Zeven en twintig deelnemers verschijnen, leidende mensen van ministeries, politie, vrouwengroepen, universiteiten, politiek. De Palestijnse televisie wil opnamen maken. Dus schuiven we de statement die ik zal maken naar voren. Nadat Khaled het welkomstwoord heeft gesproken krijg ik het woord. Ik feliciteer de aanwezigen met de verkiezingen, waarmee Palestina voorop loopt in het democratische proces in de Arabische wereld. Ik zeg dat we het volstrekt oneens zijn met de beslissing van Europa en ook van de Nederlandse regering om niet met de nieuwe Palestijnse regering te willen praten omdat Hamas daar de leiding in heeft. Ik bied namens ons onze excuses aan voor de houding van onze regering.
Naast me biggelen de tranen over Annelies wangen. Ik leg het in deze wat plechtstatige sfeer maar even uit: dat we een grap hebben, dat als we nieuwe mensen meenemen naar Gaza we altijd de afspraak hebben: als ze niet binnen drie dagen huilen dan mogen ze niet meer mee. Annelies heeft de eerste prijs gewonnen: die huilt al op de eerste dag. Er wordt gelachen. Ik kijk naar de deelnemers. Altijd spannend, gaat het lukken, krijg je ze aan de lijn, gaan ze echt meedoen. Ik zie de eerste gezichten ontdooien, strakke koppen zacht worden, jawel, dit komt goed.
Jan houdt zijn eerste inleiding. Waar het om gaat met leiderschap. Dat leiders niet met computers werken maar met mensen. Dat mensen het niet makkelijk vinden om leiders te vertrouwen. En dat het er nu omgaat om effectief leiding te geven en dat wil dus zeggen, andere mensen te inspireren, aan te sturen, de echte problemen in een gemeenschap aan te gaan. Dat veel leiders zich niet uiten, maar alles oppotten – en dat er dan makkelijk van alles in de leiderschapsstijl sluipt: agressie, arrogantie, een houding van vertel mij maar niks, ik weet het al. Te veel mannelijk ego, zegt Jan. Dus gaan we het in deze training heel persoonlijk maken. De inzet is de persoonlijkheid van ieder van de aanwezige mensen. Waarbij de mannen moeten leren van de vrouwen. Moeten leren de vrouwen te volgen.
Dank je, zegt Sana’a.
En de vrouwen moeten leren leiden. Dat is niet zo makkelijk, voor de meeste leiders om te volgen, want zij verwachten altijd dat anderen hen volgen. Dit is dus een van de oefeningen van deze training. Hier staan een paar trainers, en dan ook nog uit Europa, die opdrachten uit gaan delen. En de eerste is om de oordelen en meningen en opvattingen even op te schorten, al is het maar voor vandaag, en te volgen.
Dan over de contekst waarin de training plaats vindt. Een extreme situatie, van een volk dat al jaren onder bezetting leeft, met een wereld die toekijkt en niets doet. Met twee grote opgaven, standhouden en overleven onder de bezetting, en omgaan met de interne spanningen. Dat we ons drie dagen lang bezig houden met de persoonlijke kanten van leiderschap doen we voor die gemeenschap die moet vechten naar twee kanten.
Oefening. Het kernkwadrant, wat is je beste kwaliteit als leider, wat als je dat overdrijft en het je valkuil wordt, waar ben je allergisch voor en uiteindelijk: wat is je uitdaging waar je aan moet werken. Sana’a begint. Haar beste kwaliteit: analytisch denken. Als ze dat overdrijft, in stress, onder druk, dan gaat ze te snel, weet ze het te goed. Wat is haar allergie, mensen die ze dom en sloom vindt. En hoe werkt haar valkuil uit op die mensen: die voelen zich nog dommer en slomer. En wat is dus haar uitdaging, wat moet ze leren van de mensen waar ze allergisch voor is? Geduld. En meer kontakt maken.
Sana’a pakt het meteen, maar niet iedereen lukt het om uit het ‘wat is goed en wat is verkeerd’ schema te stappen. Moed die kan doorschieten naar overmoed en impulsiviteit. Hekel aan hulpeloze mensen. Uitdaging: om hulp durven vragen. Er komen meer valkuilen boven tafel, als goede kwaliteiten doorschieten en ineffectief worden: arrogantie, rigiditeit, perfectionisme.
Een vrouw van de media noemt als kernkwaliteit haar bescheidenheid. Ze cijfert zich graag weg voor andere mensen. Dat geldt hier als een mooie vrouwelijke eigenschap, maar als leider kom je er niet ver mee. Haar valkuil: dat ze zowat onzichtbaar wordt. Haar allergie: mensen met grote ego’s. En wat haar uitdaging is: een beetje minder bescheiden worden zegt ze bescheiden. Niet genoeg, zegt Jan streng. Je moet nu echt gaan staan, je moet nu echt van je laten horen. En weet je waarom? Omdat jij van mensen houdt, en dat kom je veel te weinig tegen in leiderschap, dus je hebt een taak.
Ik zal het proberen, zegt ze. Niet proberen, doen, zegt Jan.
Het loopt. Er wordt intensief gewerkt. Je hoort hersens kraken om deze nieuwe manier van denken op te nemen. Soms loopt het lastig met de vertaling, begrijpt iemand de manier van denken niet, of ligt het soms aan de taal? Maar bij de een na de andere zie je de kwartjes vallen. Wat ik vooral zie is een groep mensen die nauwelijks ooit aandacht vragen voor zichzelf. Aandacht is sowieso een schaars goed in oorlogssituaties, ik denk aan collega Gerda met wie ik in de Balkan vaak trainingen heb gegeven, die zei: na de oorlog is er nog meer schaarste aan aandacht dan aan voedsel. Als iedereen erge dingen heeft meegemaakt, wie wil er dan nog luisteren? En dan zeker leidende mensen die wel nadenken over de mensen die ze leiden maar zelden over zichzelf. Ik heb het hier al eerder gemerkt, als we eenmaal door de aanvankelijke weerstanden heen zijn vindt iedereen het heerlijk om persoonlijke aandacht te krijgen, eens over zichzelf na te mogen denken in plaats van alleen maar over anderen.
Bij de lunch doe ik nog een interview. Een jonge vrouw van de radio, een jongerenprogramma. Wil weten wat ik denk van de houding van de Europese regeringen. En waarom zijn ze zo tegen Hamas? Ik zeg dat ik wel snap waarom Hamas als terroristische organisatie wordt gezien, want dat waren ze toch ook, tenslotte. En ik ben ook tegen aanslagen op burgers. Maar dat doet Israel toch ook, die doodt ook burgers, valt ze uit haar rol van interviewster. Dat betekent toch niet dat het goed is als jij dat ook doet, zeg ik. Als je buren stelen heb jij dan een excuus?
’s Middags houd ik een inleiding over trauma. Over het trauma van neergeschoten worden, wat iedereen snapt, maar ook over het sluipende jarenlang gevoede trauma van bang zijn om je kinderen, nooit durven geloven dat het veilig is. Wat het met mensen doet. Hoe moeilijk het is geworden om weer normaal te leven als het gevaar dan eindelijk geweken is. Ik heb het over combat trauma, dat we kennen van de Vietnamveteranen, er zijn meer van de voormalige soldaten omgekomen door zelfmoord, dan er gesneuveld zijn in de oorlog. Kijk naar jullie jonge mannen, zeg ik, die verslaafd zijn geraakt aan de opwinding, die zich niet meer kunnen concentreren, om niks agressief worden, ook dat is een gevolg van traumatisering. Kijk naar het toegenomen geweld in gezinnen. Klopt het? Er wordt geknikt. En toegenomen criminaliteit, voegt Suleiman toe. En ‘road rage’, te snel rijden, risico’s nemen, ongelukken maken. Wees maar blij dat jullie een islamitisch land zijn en niet drinken, zeg ik.
’ s Avonds op het kantoor van het NCCR, waar we nog even nabespreken en ik mijn weblog bijwerk kijken we naar de tv. Veel nieuws over de onrust. Beelden van studenten die slaags raken, de openbare universiteit tegen de islamitische. De minister van Binnenlandse Zaken die oproept om op te houden met vechten en de eenheid te bewaren, het is vooral Israel die er voordeel van heeft als we elkaar bestrijden, zegt hij. Een leider van Fatah die eist dat Hamas zijn excuses aanbiedt voor de beledigingen. En dan het laatste nieuws: we zien onze eigen hoofden op de tv. Dat we de Palestijnen feliciteren met hun verkiezingen.
Terug naar de flat. Glaasje wijn, glaasje whisky. Veel praten.
mooi! heel mooi om te lezen, en de foto’s spreken voor zich…
Wat mooi om te lezen wat je vertelt over je cursussen, en wat fijn dat je zo veel kunt doen. Zet ‘m op, en veel succes!
Het kan geen toeval zijn dat deze training plaatsvindt op een moment dat de interne spanningen weer fors oplopen. Blijkbaar hebben we (jullie) er patent op dat datgene dat wordt besproken in een training zich meteen aandient in de omgeving.
Het is zo herkenbaar wat je schrijft Anja, de aanvankelijke argwaan, wat komen die vreemdelingen ons vertellen? Vervolgens de manier waarop Jan de groep bespeelt, die maakt dat het ijs snel gebroken wordt, gevolgd door de klik van, hé, dit gaat over mijzelf, over mijn persoontje. De moeite die mensen hebben om uit hun rol te komen en naar zichzelf als individu te kijken. Maar als het lukt om dat te doorbreken – en dat lijkt jullie prima te lukken – dan kan er iets heel moois uit voortkomen.
Heel sterk en dapper van je dat je je statement zo aan het begin, en in the open hebt gemaakt, jij als senator, Anja. En ik ben het ongelooflijk met je eens.
En dat die arme Khaled peentjes heeft gezweet, dat kan ik me heel goed voorstellen. Geef hem een vette hug van me aljeblieft, zo’n lekkere Palestijnse roffel op de rug. En als jij het niet durft moet Jan dat maar voor me doen!
Maatjes, ik wens jullie heel veel succes met de rest van de training, jullie zijn heel goed bezig. En groet alle bekenden daar, ik zie veel bekende gezichten. Volgende keer wil ik mee!
Hallo Anja je schrijft dat Hamas nu tegen terroristische aanslagen zou zijn tegen Israelische burgers.
Misschien dat je dit nieuwsfeit even duidelijk wil maken, want daar zit volgens mij iedereen op te wachten.
Ook vraag ik me af of de Palestijnen wel gestemt hebben op een Hamas die tegen terroristische aanslagen zou zijn tegen Israel.
Volgens mij willen de Palestijnen namelijk een confrontatie met Israel en ze willen met geweld het conflict daar oplossen.
En jullie leren ze ondertussen hoe ze effectief leiding kunnen nemen?
Nog erger je zegt dat Europa en Nederland ze excuses zou moeten maken om het feit dat wij niet met deze mensen willen praten/geld willen geven om hun gewapende strijd tegen Israel voort te zetten.
Als jij zegt dat Hamas tegen terroristische aanslagen zou zijn.
Dan zeg je feitenlijk dat of Hamas kiezerbedrog pleegt, of dat de Palestijnen niet weten op wie ze stemmen.
Ik persoonlijk denk o.a. naar aanleiding van jou stukjes dat de Palestijnen prima kunnen weten op wie of wat ze stemmen.
En dus ook genoeg informatie tot hun beschikking hebben om een wel overwogen keuze te maken.
Prachtige training, gefeliciteerd.
Even terzijde, ik wilde wat namen opzoeken van de nieuwe ‘regering’, maar merkte tot mijn stomme verbazing dat het hele bestuursapparaat op internet alleen toegankelijk is via PLO-sites en dat die niet geactualiseerd zijn! Ook daaruit blijkt dat Fatah/PLO het Palestijns gezag als privéaangelegenheid beschouw(d)en.
Alexander, het zou je erg staan als je je eerst wat beter op de hoogte stelt voordat je weer met oordelen gaat strooien. In feite heb ik op alles wat je zegt al antwoord gegeven.
Hamas heeft al een jaar een wapenstilstand afgsproken en geen aanslagen meer gepleegd. Ze zijn bereid die wapenstilstand aan te houden, en zijn mensen die hun woord houden. Feitelijk hebben ze ook al de bocht genomen van ondergronds verzet naar openlijke deelname aan een parlementaire democratie. Dat proces zouden we moeten ondersteunen.
Waarom veel mensen hier op Hamas hebben gestemd heb ik ook al uitgebreid uitgelegd. Niet omdat ze voor terrorisme zouden zijn, ook de meerderheid van de Hamas aanhang is inmiddels tegen aanslagen op burgers. Ook niet omdat ze zo fundamentalistisch zouden zijn. Veel van de stemmen op Hamas, ook van christelijke Palestijnen bijvoorbeeld, zijn proteststemmen tegen Fatah die niet bereid is gebleken om hun oude garde, die als corrupt en zelfgenoegzaam wordt gezien, te vervangen door mensen die dichter bij het volk staan. Hamas staat hier bekend als een organisatie die veel heeft gedaan voor de mensen, nooit uit zijn op zelfverrijking. Dat heeft voor veel mensen de doorslag gegeven.
Ik vind, net als veel mensen die de situatie hier kennen, dat de Hamas regering het voordeel van de twijfel verdient. Bovendien, als wij als westerse mogendheid steeds maar de Arabische wereld bekritiseren omdat ze niet democratisch genoeg zouden zijn moeten we niet piepen als er eindelijk een land vlekkeloos verlopen verkiezingen hebben gehouden, en dan hebben gekozen wie ze zelf willen in plaats van wie wij zouden willen. Zoals ze hier zeggen: Europa bestraft niet Hamas, Europa bestraft de democratie en het Palestijnse volk. Daar ben ik het van harte mee eens, en ik zal dus geen gelegenheid voorbij laten gaan om nog eens te zeggen dat onze regering een stomme fout maakt. Zo drijf je de Palestijnen, die graag met Europa wil samenwerken, in de armen van de minder democratische Arabische staten. Het geld dat Europa niet stuurt moet nu uit Iran komen, want de salarissen moeten toch betaald worden. Dat lijkt me dus geen verbetering.
Het is een beetje arrogant om aan te nemen dat de Palestijnen niet weten wat ze doen, Alexander. En verder zijn ze niet gek. Dat ze zich verzetten tegen binnenrijdende tanks spreekt vanzelf. Volgens elk internationaal recht hebben ze het recht zich te verzetten tegen de bezetting. En verder zijn ze er geheel van op de hoogte dat het met een militaire strijd niet te winnen is, al was het alleen maar vanwege de gigantische militaire overmacht van Israel, die bovendien gesteund wordt door de allegrootste macht, de VS.
Dus wil je zo vriendelijk zijn in de toekomst eerst een beetje naar de feiten te kijken voordat je weer oordeelt?
En ja, wij ondersteunen van harte hun pogingen om in deze onmogelijke situatie, waarin ze in feite in de steek gelaten worden door de westerse wereld die zo prat gaan op hun eigen democratie, maar blind is voor de schendingen van mensenrechten en voort laten bestaan van onrecht als het gaat om Israel en de VS, toch nog een zo normaal mogelijk leven op te bouwen. Daarvoor moet ook hun leiderschap worden versterkt en daar zullen we dus ook in de toekomst onze bijdrage aan leveren.