(Israelische soldaat bij een recente invasie in de Westoever, foto Haaretz)

In Gaza vechten Fatah en Hamas nog steeds met elkaar. Nog een beetje extra aangevuurd door Israel die nu besloten heeft om Fatah nog wat wapens te sturen. Het ziet er niet naar uit dat het Olmert kan schelen als het werkelijk burgeroorlog wordt, of als de Hamasregering valt, integendeel. Dan is er weer een excuus meer om tegen de VS te zeggen dat er helaas niet onderhandeld kan worden.

Ondertussen doen de leiders verwoede pogingen om uit de onderlinge strijd te komen, en met een gezamenlijk compromis te komen. De voorzet daartoe is gegeven door Marwan Barghouti, een oude Fatah man, die in de gevangenis is gaan onderhandelen met een belangrijke man van Hamas, sheich Abdel Haleq al Natsche en gezamenlijk zijn ze met een manifest gekomen waar de Palestijnen zich op zouden kunnen verenigen. Een centraal punt is dat ook Hamas bereid zou zijn, in ieder geval voor onbepaalde tijd, genoegen te nemen met een Palestijnse staat op de Westoever en de Gazastrook, als Israel bereid is zich terug te trekken tot de grenzen van 1967. Daarmee zou Hamas op hun beurt herhalen wat Arafat voorheen al twee keer heeft gedaan: een grote historische concessie, de Israelische staat neemt 78 % in beslag van het oorspronkelijke mandaatsgebied Palestina, als de Palestijnen dan wel de kans krijgen om een staat te stichten op de overgebleven 22%. Abbas wil deze toezegging, omdat hij zonder dat geen poot heeft om op te staan wanneer Olmert weer eens zegt dat er aan de andere kant ‘niemand is om mee te praten’. Het lijkt de laatste kans te zijn om er nog iets uit te slepen, voordat Israel over een half jaar over gaat tot de eenzijdige vaststelling van de grenzen van Israel, en dan met een halve Westoever minder voor de Palestijnen, en met de instemming van de VS. Premier Ismail Haniya lijkt wel mee te willen gaan met het manifest, maar heeft nog niet zijn achterban geheel mee. Abbas dreigt ongewoon ferm met een volksreferendum als Hamas niet mee ondertekent, hij weet dat het merendeel van de bevolking ook onder Arafat al zo ver was een twee-staats oplossing te accepteren – als die Palestijnse staat er dan tenminste ook komt.

Olmert is naar de VS geweest en heeft daar groot succes geboekt, al heeft hij Bush nog niet zo ver mee als hij wilde. Olmert is een meester in newspeak. Hij weet de Amerikanen er van te overtuigen dat hij echt bereid is om met de Palestijnen te onderhandelen, maar dat hij dat natuurlijk niet kan zolang Hamas in de regering zit en niet aan de drie eisen heeft voldaan: de staat Israel erkennen, het geweld afzweren en zich houden aan de al gemaakte verdragen. En niemand komt op het idee om diezelfde drie eisen ook eens aan Israel te stellen. Dit is de boodschap die hij probeert over te dragen en het lukt hem aardig: Israel wil van de bezetting af, is bereid tot ‘pijnlijke concessies’ (namelijk een deel van het Palestijnse gebied ‘terug te geven’, en een paar nederzettingen te verplaatsen) maar als er aan de andere kant niemand is om mee te praten dan zal hij dat helaas zonder onderhandelingen, en eenzijdig vast moeten stellen. Bush heeft hem een half jaar gegeven. Of liever gezegd, heeft de Palestijnen een hald jaar gegeven. We kunnen dus voorspellen dat de Palestijnen een vreselijk half jaar zullen krijgen waarin Israel onverminderd door zal gaan met de liquidaties, de invasies en de verdere uithongering van de bevolking in een poging om de wapenstilstand – die eenzijdig is uitgeroepen door Hamas! te doorbreken en de Hamas regering ten val te brengen. Zodat er geen kans is dat hij werkelijk aan de onderhandelingstafel plaats hoeft te nemen, maar wel als een brave Hendrik heeft gedaan alsof dat echt te bedoeling was.

De meer kritische beschouwers van de situatie, zoals Jeff Halper in het stuk hieronder, doorzien dat allang. De Europese media hebben er nog een beetje moeite mee. Zelfs NRC, op dit moment ruimschoots de beste krant als het om commentaar gaat op Palestina/Israël. Op 21 mei, bijvoorbeeld, publiceerde deze krant de kaart van het Disengagement Plan, waarmee bij mijn weten voor de eerste keer gewoon als feit, en niet als opinie, werd getoond dat Israël bezig is geweest om een mogelijke werkelijke levensvatbare Palestijnse staat grondig te saboteren. Wat overblijft, als Israel straks de grenzen heeft vastgesteld, is een Westoever die voor veertig procent is ingelijfd bij Israel, met de Palestijnen bijeengedreven in omsingelde en geheel door het leger gecontroleerde enclaves. Toch weet Oscar Garshagen, anders een goede journalist, in de krant van vrijdag te melden: ‘ Olmert doet nog één poging om met de volgens hem zwakke Abbas te tijdens onderhandelingen tot een vergelijk te komen. Levert de mogelijke hervatting niets op dan trekt Israel met de actieve steun van de VS en de minder openlijke instemming van de Europese Unie de grenzen van de joodse meerderheidsstaat’. Zo wordt het dus, ook door de Nederlandse media alvast voorbereid. Gaat het straks niet lukken met de onderhandelingen, dan is dat uiteraard de schuld van de Palestijnen, en niet van Olmert die hen zo genereus nog een kans heeft gegeven.

Ondertussen woedt er in de VS een fikse discussie over de ‘Israel lobby’. Jarenlang een taboe onderwerp, dat iedereen die het probeerde aan te snijden op het etiket antisemiet kon komen te staan. Ook in Nederland, waar het absoluut ontoelaatbaar werd gevonden het over de joodse lobby in de VS te hebben – hoewel iedereen gewoon op het internet naar AIPAC kon, die er zelf geen enkel geheim van maakte een machtige en rijke joodse lobby te zijn, die geheel achter Israel stond en staat. Hun diners waar alle staatshoofden en belangrijke politici wel eens een speech kwamen geven waren berucht, en waren gewoon in het nieuws te volgen. Alleen als burger mocht je daar niets over zeggen. Nu is er een belangrijk artikel verschenen, The Israel Lobby, van John Mearsheimer en Stephen Walt. Uiteraard, het gescheld dat het hier om antisemitisme ging begon meteen. Maar het artikel ligt er. (Een samenvatting verscheen in het NRC van 19 maart 06)

De centrale vraag die Mearsheimer en Walt zich stellen is waarom de VS bereid zijn geweest om hun eigen veiligheid en die van hun bondgenoten op het spel te zetten, teneinde de belangen van een andere staat te bevorderen. Want Amerika gaat ver in het steunen van Israel. Israel ontvangt ieder jaar ongeveer drie miljard dollar aan directe hulp. Dat is eenvijfde van het totale buitenlandbudget. Jaarlijks betekent dat een hulpbedrag van 500 dollar voor iedere Israeli. En dat terwijl Israel een rijke industriestaat is met een inkomen per hoofd van de bevolking dat ongeveer gelijk is aan Spanje. (Dat ongeveer een kwart van de Israelische bevolking onder de armoedegrens leeft, de inkomensverschillen heel hoog zijn en de sociale sector al jarenlang ernstig is verwaarloosd is weer een ander verhaal) Waarom? Welk belang heeft Israel daarbij?

Vroeger was dat duidelijk. Tijdens de Koude Oorlog had de band met Israel een funktie, Israel hielp de VS om de sovjetexpansie in de regio in te dammen, en bracht vernederende nederlagen toe aan Sovjet-clienten als Egypte en Syrie. Vanaf 9/11 werd de Amerikaanse steun gerechtvaardigd door de bewering dat beide staten werden bedreigd door terreurgroepen uit de Arabische en islamitische wereld, en door de ‘schurkenstaten’ die massavernietigingswapens zouden hebben of zouden gaan krijgen. Het is misschien cynisch om te zeggen, maar 9/11 kwam Israel heel goed uit. Nu kon een verzetsgroep als Hamas, die zich nooit met iets anders bezig had gehouden als verzet tegen de bezetting opgeteld worden bij Al Qaeda, en kwam op de lijst van terroristische organisaties terecht. De gevolgen daarvan zien we nu: ook onze eigen regering wil niet met Hamas praten en bevriest de financiele hulp. De dekmantel van de Oorlog tegen de Terreur hielp Israel om elke wrede militaire invasie in de gebieden, de liquidaties, de afgrendelingen, te maskeren als deel van die gezamenlijke oorlog, in plaats van het neerslaan van elk verzet tegen de bezetting. Israel heeft dus veel belang bij de steun van de VS, maar welk belang heeft de VS zelf? Geen, zeggen. In feite is Israel juist een blok aan het been in de Oorlog tegen de Terreur en de pogingen om af te rekenen met de schurkenstaten. De VS hebben vooral een terreurprobleem omdat ze met Israel samenwerken, en niet andersom.

Ook de andere, klassieke argumenten om Israel te blijven steunen snijden weinig hout. De gedachte dat het land onvoorwaardelijke steun verdient omdat het zwak is en door vijanden wordt omringd. Omdat het een democratie is, ‘de enige democratie in het Midden Oosten’. Omdat het joodse volk in het verleden zwaar heeft geleden en daarom een speciale behandeling verdient, en omdat Israels gedrag moreel superieur is geweest aan dat van zijn vijanden. Al deze mythen zijn al ingehaald door de realiteit. Er valt veel te zeggen om Israels bestaansrecht te ondersteunen, zeggen Mearsheimer en Walt, maar het verkeert niet in gevaar. Objectief gezien vormt Israels gedrag in verleden en heden geen morele basis om het land voor te trekken boven de Palestijnen. Ook het lijden uit het verleden is geen argument. Ongetwijfeld was de stichting van de staat een antwoord op de lange reeks van misdaden tegen de joden, maar bracht ook weer een serie nieuwe misdaden met zich mee tegen een grotendeels onschuldige derde partij: de Palestijnen.

Er is dus een andere reden waarom de VS maar doorgaan met het steunen van Israel, terwijl het de vraag is of ze daar hun eigen doel mee dienen. En dat is dus de Israel lobby, zeggen de schrijvers. Die lobby presenteert zich als vertegenwoordiger van de Amerikaanse joden, hoewel duidelijk is dat een groot deel van de joden in de VS de voorkeur zouden geven aan een twee-staats oplossing. En het is niet alleen de AIPAC, maar ook christelijke groeperingen en neocons. AIPAC heeft twee belangrijke strategieen om de publieke opinie te beinvloeden in de VS, en om een eerlijke discussie te verhinderen. De ene is om de al ontmaskerde mythen te blijven verspreiden, de andere om kritische stemmen te smoren. Dat lukt heel aardig. De media zorgen angstvallig om op zijn minst de beide partijen evenveel qualitytime te geven. Sprekers die voor de Palestijnen opkomen worden geboycot, zoals ook Uri Avnery heeft kunnen merken. Politici die kritische geluiden laten horen kunnen hun carriere wel vergeten. Academici die studie doen naar de Palestijnse situatie worden beschuldigd en kunnen hun sponsoring kwijt raken. Maar helemaal waterdicht werkt het systeem niet. AIPAC heeft het moeilijker dan vroeger om hun boodschap aan het publiek kwijt te raken, en heeft de staf aanzienlijk uit moeten breiden.

Het gaat ook om een morele kwestie, zeggen Mearsheimer en Walt. Dankzij de lobby zijn de VS feitelijk medeplichtig aan misdaden tegen de Palestijnen. Die misdaden, en de werkelijke verhoudingen ontgaan bovendien de andere landen buiten het Westen niet. Zolang deze brandhaard niet is geblust zullen andere brandhaarden blijven. De geloofwaardigheid van het Westen, als brengers van democratie, van vrede, van mensenrechten wordt steeds verder gecompromitteerd. De steun van de VS heeft uiteindelijk ook Israel zelf geschaad, die steeds opnieuw werd aangemoedigd in hun expansionistische politiek, en af werd gehouden van de vredespogingen en de uitvoering van de Oslo-accoorden. Er zouden veel Israelische en Palestijnse levens zijn gered, wanneer de VS niet door was gegaan met het vrijwel kritiekloos steunen van Israel. Maar of het Westen dit al wil zien, ondanks het moedige artikel van Mearsheimer en Walt, is de vraag.