(Anneke rechts, bij de Amnesty wake)

Uit Vrij Nederland, interview Malou van Hintum:

In 2001 richtte ze samen met Harry de Winter ‘Een Ander Joods Geluid’ op, omdat ze vond dat je als jood ook kritiek moeten kunnen uiten op Israël. Vandaag is dat geluid des te belangrijker in de discussie over Israël en Libanon.
‘Ik vind dat Israël nu stom bezig is, arrogant, opgefokt’

1930 Geboren in Pankalan Brandan, op Sumatra
1946 Verhuisd naar Amsterdam
1989 Eerste bezoek aan Israël
1990 Clara Meijer Wichmann-penning van de Liga voor de Rechten van de Mens, onder meer voor haar activiteiten voor Vrouwen voor Vrede en de Israëlische Vrede Nu-beweging
1991 Oprichting Stuurcomité Israëlische Vredesgroepen en Mensenrechten Organisaties (SIVMO)
2001 Oprichting Een Ander Joods Geluid (met Harry de Winter)
2004 Ridder in de orde van Oranje Nassau als erkenning voor haar werk ten behoeve van mensenrechtenorganisaties en vrede in het Midden-Oosten.

Het schijnt dat Israël al bijna een jaar bezig was om een eventuele oorlog in het noorden voor te bereiden. Ze hebben waarschijnlijk gedacht: de Hezbollah hebben we zó te pakken. Een bliksemactie van een paar dagen, en het is gebeurd. Hezbollah heeft vermoedelijk gedacht dat ze Israëlische militairen konden ruilen tegen drie belangrijke mensen van henzelf, die al achtentwintig jaar in Israël gevangen zitten. In 2004 heeft zo’n uitruil ook al eens plaatsgevonden. En nu zit Israël zwaar in het slop, want Hezbollah blijkt veel sterker te zijn. Die oorlog moet stoppen, net zoals de stille oorlog in Gaza. Bovendien, Israël begeeft zich nu in een moeras. Het laat zich voor het karretje van de Verenigde Staten spannen. Bush en zijn hardliners willen Iran en Syrië aanpakken. Als Israël nu Hezbollah flink plat slaat, heb je kans dat Syrië zich ermee gaat bemoeien. Dat is dan voor de Verenigde Staten een goede aanleiding om Iran via Syrië aan te vallen. Ik kan het niet bewijzen, maar ik ben niet de enige die er zo over denkt.

Ik ben niet voor de fundamentalisten. Niet voor de Hamas, niet voor de Hezbollah, en ook niet voor de joodse of christelijke fundamentalisten. Maar het is wel zo, dat Hamas en Hezbollah zijn ontstaan door het harde optreden van Israël. Sterker nog: Israël heeft Hamas in het begin van zijn bestaan zelfs gesteund. Hamas was een concurrent van de PLO; Israël voerde een politiek van verdeel-en-heers. Dat was tijdens de eerste intifada, in 1988. Israël heeft vele mensenrechten geschonden in de bezette gebieden. Weet je wat ze nu in Gaza doen? Daar word je opgebeld: “Binnen een halfuur wordt je huis pgeblazen.” Dat noemen ze dan humaan! Gaza, waaruit Israël zich nu heeft teruggetrokken, is één grote gevangenis met 1,4 miljoen mensen erin. De Palestijnen mogen hun haven niet herbouwen, hun luchthaven niet gebruiken, de grenzen worden afgegrendeld door de Israëliërs. Ze kweken er bloemen en vruchten, maar als Israël de export daarvan verhindert, verrot de hele boel. De laatste twee jaar is de economie daar nog meer naar de knoppen gegaan. Voor veel Israëliërs zijn Palestijnen mensen met wie je geen rekening hoeft te houden. Ik hoorde kinderen zeggen: Palestijnen zijn kakkerlakken. Dat vind ik onaanvaardbaar. Ik vind het ook onaanvaardbaar als gezegd wordt dat moslims minderwaardig zijn. Leon de Winter en zijn vrouw hebben gezegd dat ze overwegen Nederland te verlaten omdat het hier te gevaarlijk zou worden. Dat kan ik net zomin serieus nemen als de scheldpartijen van Leon tegen Een Ander Joods Geluid. Misschien zijn mensen met een joodse geschiedenis wel sneller paranoïde dan anderen. Daar hebben ze alle redenen voor. Maar ze moeten niet doen alsof in Israël strijd wordt gevoerd over het geloof. Het gaat niet om joden of moslims. Het gaat om land, om macht, en uiteindelijk om geld en olie.

Anneke als ‘moslima’ naar Prinsjesdag

Annke tijdens de demonstratie op 22 juli

Anneke in aktie

De afgelopen vier jaar ben ik er niet geweest, toen had ik het te druk met Een Ander Joods Geluid. Dat heb ik in 2001 opgericht met Harry de Winter, omdat wij vonden dat ook wij, joden kritiek moeten kunnen uiten op Israël. Wij zijn voorstander van een dialoog in plaats van geweld, van gelijke kansen en rechten voor zowel Israëli’s als Palestijnen.
Tussen 1989 en 2000 heb ik Israël elk jaar bezocht. Ik ben ook in de bezette gebieden geweest. Op de Westbank ben ik beschoten, toen ik in een taxi zat. In Gaza kwam er een verdwaalde kogel langs. Ik stond met verslaggever Stan van Houcken in een portiek. De school was uit gegaan, er kwamen jongens naar buiten die met stenen begonnen te gooien, en de militairen schoten terug. Absurd.
Ik heb er over gedacht om er te gaan wonen Maar de taal is een enorme barrière. En mijn kinderen en kleinkinderen wonen in Nederland. Maar Israël voelde wel als familie, ook al was het geen echte familie. Het leek alsof ik thuiskwam toen ik daar voor het eerst voet op vaste bodem zettte. Dat was in 1989. ’t Was de tropische temperatuur, de palmbomen…

Je moet weten dat ik ben opgegroeid in Indonesië. Daar werd ik als kind gediscrimineerd, omdat ik een dochter was van een joodse moeder en een half-Indische vader. Mijn vader zat zoals iedere Nederlandse man tijdens de oorlog in een Jappenkamp. Wij, mijn moeder samen met mijn broer en ik ook. Maar mijn moeder besloot op een dag om onder te duiken en dat hebben we ook gedaan. Ik heb haar altijd om die eigenzinnigheid bewonderd, want de mensen bleven over het algemeen braaf in de kampen.
Omdat in Bandung alle archieven waren vernietigd – dat hadden ze hier ook moeten doen – kon mijn moeder haar afkomst veranderen. Ze regelde nieuwe papieren en was nu het kind van twee halfbloed-ouders. Ze stuurde regelmatig spullen naar het kamp van mijn vader, maar op een dag werd er een zending onderschept. Ze moest zich melden, en werd meteen gevangen genomen. Mijn broer en zijn vriend,die ik toen ook als een broer ging beschouwen zaten bij een kleine verzetsbeweging. Ze zijn vlak daarna door de Japanners opgepakt en zwaar mishandeld.
Ik was toen veertien jaar. Om alle drie geld te kunnen sturen, want in de gevangenissen werd nog meer honger geleden, verkocht ik diamantjes die mijn moeder van haar vader had geërfd, om het hun via bewakers te doen toekomen. Ik was doodsbang dat ik zelf werd opgepakt. Uiteindelijk kwamen ze allemaal weer vrij. Mijn vader ook.
Mijn broers zijn drie maanden later tijdens de strijd van de Indonesische bevrijdingsoorlog letterlijk in mootjes gehakt, toen ze zich op gevaarlijk terrein begaven omdat ze een radio wilden stelen. Pas zeventien jaar later hoorden we dat. Tot die tijd golden ze als “vermist”. Een piloot van de KLM heeft het al die tijd geweten. Maar hij durfde het ons niet eerder te vertellen.

Ik vertel dit omdat je altijd moet proberen te begrijpen waarom mensen denken en doen zoals ze denken en doen. De Arabieren met hun eergevoel, de Israëliers met hun frustraties. Een Ander Joods Geluid is voor het voortbestaan van een Israelische staat. Maar ik vind wel dat Israël nu stom bezig is, arrogant, opgefokt.
Zoals het al verkeerd gegaan is in het begin, omstreeks 1928 Toen is er land opgekocht door Joden van rijke, Palestijnse landeigenaren. Op dat land woonden kleine boertjes. Het was een ongeschreven wet dat die daar mochten blijven, van wie het land ook was. Maar de Joden hebben ze er meteen af gegooid. Dat was de eerste stommiteit. Veel later heeft Golda Meïr gezegd: Palestijnen bestaan niet. Het zijn Arabieren, en die kun je terugsturen bijvoorbeeld naar Jordanië. Dat is hetzelfde als dat ze tegen ons Nederlanders zeggen dat we Europeanen zijn, en daarom maar naar Duitsland moeten.
Na 1948 is “dunam by dunam”, meter voor meter, steeds meer land ingepikt. De Westbank en Gaza werden gekoloniseerd. Nog maar 22% van het land daar is in Palestijnse handen. En dat land is helemaal versnipperd, daar kun je geen staat van maken. Terwijl dat toch de enige oplossing is: de Israëliers een eigen staat, en de Palestijnen een eigen staat. Dan komt er pas echt vrede.

Zoals Adam Keller, de woordvoerder van de Israëlische vredesbeweging Gush Shalom tijdens de demonstratie eind juli op het Museumplein, zei: “Als je een vriend hebt, en je ziet hem dronken achter het stuur, dan probeer je hem te weerhouden weg te rijden.” Wij als vrienden van Israël zeggen: stop! Jullie zijn op hol geslagen!
Israël is bezig zijn eigen graf te graven. Door de bombardementen nu en de onderdrukking van de Palestijnse bevolking wordt de haat tegen het land alleen maar groter. Maar Israël wil niet luisteren. Vaak wordt kritiek afgedaan als een uiting van antisemitisme.
Die slachtofferrol, die moeten we nou eindelijk eens afleggen. Het is waar, behalve de joden is er nooit een volk zo grootschalig en zo systematisch vermoord. De holocaust kun je nergens mee vergelijken. Maar we zijn niet de enige slachtoffers in de wereldgeschiedenis. Er zijn drie miljoen Cambodjanen vermoord, meer dan 1,5 miljoen Armeniërs, honderdduizenden Hutu’s en Tutsi’s, en dan de slachtoffers gevallen in Darfur.
Ik weet wat oorlog betekent. Al die ervaringen hebben me gevormd.
Nee, ik ben nooit bitter geworden. Ik was tenslotte alleen maar toeschouwer. Al is het wel zo dat dat oorlogsverleden een grotere rol in mijn leven heeft gespeeld dan ik aanvankelijk dacht.
In 1973 ben ik in elkaar geklapt. Ik kwam bij professor Bastiaans terecht, die oorlogsslachtoffers behandelde. Hij heeft me fantastisch op de been geholpen. Ik was een licht geval. Ik heb twee LSD-sessies gehad, daarna voelde ik me herboren. Vervolgens ben ik de vredesbeweging in gegaan. Ik werd vegetariër, ik stopte met roken, om geld uit te sparen om naar Nicaragua te sturen.

Tegen oorlog moet je je verzetten, dat is een morele plicht. Er is al zo veel pijn in de wereld! Je moet proberen om dat beetje pijn dat je kunt voorkomen, ook de wereld uit helpen. Daar moet je je best voor doen. Dat verzet is deels ook eigenbelang, want je voelt je er beter door. Het is prettig om belangeloos bezig te zijn. Maar je doet het ook voor de ander. Vergelijk het met het werk van mantelzorgers en hulpverleners.
Ik ben niet zo cynisch dat ik zeg: het heeft allemaal toch geen zin. Israël zou de grootheid moeten hebben vrede te sluiten en de Palestijnen hun staat te gunnen. Dat kan nog steeds, dat kan ook nu nog. Had jij verwacht dat de Berlijnse Muur zou vallen? Dat Mandela, die beschouwd werd als een grote boef, zo’n sleutelrol zou vervullen in Zuid-Afrika?
Natuurlijk verlies ik vaak de hoop. Dan denk ik: dit is een verloren zaak. Maar dan herinner ik me de anekdote over de man die op een plein stond, en elke dag verkondigde dat niemand geweld mag gebruiken. Na een week kwam er iemand naar hem toe die zei: “Waarom doe je dat toch? Je ziet toch dat niemand luistert? Er verandert niets.” Waarop die man zei: “Misschien verandert er niets, maar ik wil niet dat de mensen mij veranderen.”’