Die ochtend was de ruimte nog een kerk, de Ekklesia, die middag was het de ruimte voor het 4de Messiaans Beraad, over het asielbeleid, niet alleen dat van nu, maar dat wat we te zeggen hebben over het asielbeleid voor de volgende regeerperiode.

Huub Oosterhuis, die ochtend nog onze voorganger, nu zonder das, leidde het beraad in. Voor Oosterhuis zou het asielbeleid een speerpunt in de komende verkiezingen moeten zijn, en alleen op die voorwaarde heeft hij zich bereid verklaard lijstduwer voor de SP te zijn. En dat hij nu het voortouw heeft genomen, een beraad van de kerkelijken die zich druk maken over hoe we in Nederland met de vreemdeling en de vluchteling omgaan is ook niet toevallig. Het is een van de belangrijkste toesstenen van het oorspronkelijke christendom, en vele kerken hebben het ook zo opgepakt. Al die kleine landelijke initiatieven, om vluchtelingen op te vangen, uitgeprocedeerde asielzoekers onderdak te verlenen, wakes te houden bij uitzetcentra, veel daarvan is christelijk geinspireerd. Alleen, en daar is het beraad belangrijk voor, al die stemmen en ‘rechtvaardige handen’ bereiken de politiek nog te weinig.

Ach, er zijn zoveel verhalen die ons doen schamen dat het hier kan gebeuren. Ik hoor er opnieuw weer een aantal. Van dat Georgische meisje, psychotisch, al acht jaar in Nederland, dat nu uitgewezen zou moeten gaan worden, terwijl we kunnen weten hoe erg de psychiatrie in Georgie nog is, waar de patienten gevangenen zijn die te weinig te eten krijgen, kunnen worden geslagen. Daar veroordeel je iemand toch niet toe?
Of dat van dat echtpaar waarvan de man zelfmoord pleegde, en de vrouw werd uitgezet en niet eens mocht wachten tot na de begrafenis. Je wilt eigenlijk niet weten dat dat – op dit moment -gewoon gebeurt.

Twee vrouwen aan het woord, onder leiding van Geeske Hovingh, pas aangesteld in het team van de Ekklesia, over de praktijk. Janny Meyer is voorzitter van een stichting voor opvang van asielzoekers in nood. Gewoon uit zichzelf begonnen. Omdat ze het niet aan kon zien hoe mensen hun waardigheid werd ontnomen, gezinnen die dagenlang zwierven op straat. Ze organiseert slaapplaatsen in slooppanden. In ieder geval een paar matrassen.

Ze is vooral kwaad door de beloften die zijn gemaakt door de minister en die niet worden nagekomen. Ze zei dat na 1 juli de vertrekcentra operationeel zouden zijn. Ze beloofde dat gezinnen niet op straat zouden belanden en niet uit elkaar gehaald zouden worden. En dat gebeurt wel. Ook over de negatieve beeldvorming maakt ze zich druk. Er wordt over mensen zonder papieren gepraat alsof het allemaal criminelen en profiteurs zijn. Dan zegt een kamerlid van het CDA, Algera, die zelf vijf kinderen heeft: ze fokken maar raak. Ook de Geus deze week. Vergaande respectloosheid.

Het beleid is geen beleid, we slepen ons van incident naar incident. En onze incidentenminister gaat zelf op de stoel van de rechter zitten. Als een uitspraak van de rechtbank haar niet bevalt haalt ze de Raad van State erbij om toch haar zin te krijgen. Vanzelfsprekend moet er nu een generaal pardon komen voor de mensen die al jaren wachten. Ook al zitten daar misschien mensen bij die het niet verdienen, er zijn er ook heel veel al uitgezet of op straat beland die dat niet verdienden, die het verdienden om te mogen blijven.

Rian Ederveen is medewerkster van Stichting LOS – Landelijk Ongeducumenteerden Steunpunt. Rian heeft net als Janny zelf mensen in huis gehad. Maar jarenlang al die individuele mensen opvangen, zonder dat er iets veranderde, ze werd er ook moedeloos van. Vandaar haar organisatie, om al die kleine initiatieven te bundelen. Ze schat het aantal mensen in Nederland dat nu ‘illegaal’ is tussen de 100 en de 200.000. Die mensen hebben veel problemen. Want geen papieren hebben is geen misdrijf, maar het heeft veel consequenties. Geen sofinummer, dus je kunt niet wit werken. Je kunt niet legaal een woning huren. Dus werk je zwart, en kan worden uitgebuit door werkgevers. Zoals ze iemand kende die in de bouw van een steiger was gevallen, en nu gehandicapt is. Niemand om het op te verhalen. Kinderen hebben het recht om naar school te gaan, maar er zijn scholen waarvan de accountant bezwaar maakt tegen kinderen die niet geregistreerd zijn. Medische zorg is moeilijk te krijgen, ook al hoort dat ook bij de mensenrechten. Vooral in ziekenhuizen. Dus wordt er nu gewerkt aan een waarborgfonds.

Al die problemen maakt dat mensen gaan sjoemelen met papieren. Ze worden in feite noodgedwongen gecriminaliseerd om te kunnen overleven. En worden daar dan weer voor bestraft.

Er zijn mensen die hier al twaalf jaar verblijven, die van opvangcentrum naar opvangcentrum worden gestuurd, dan weer bij vrienden onderdak vinden. Tachtig procent in de opvangcentra zijn oudewetters, die allang een generaal pardon hadden moeten hebben. Maar daarmee zijn nog niet alle problemen opgelost. Ook met de nieuwe wet zijn de problemen al weer aan het groeien. Er worden mensen in die eerste 48 afgewezen omdat ze de juiste papieren niet mee hebben genomen in het vliegtuig. Als ze die papieren dan wel kunnen tonen is het al te laat. Dus ontstaat er weer een nieuwe groep mensen die tussen het wal en het schip vallen, een situatie die ook door de advocaten bijna niet meer de repareren valt. Ook onder de nieuwe wet worden er mensen gedumpt op straat.

Mensen proberen in hun wanhoop soms hun land van herkomst te verzwijgen, om niet uitgezet te kunnen worden. Maar het is al bekend dat de regering het dan op een accoordje gooit met een Afrikaans land, genoemd wordt Nigeria, waar mensen dan heen gestuurd worden die daar helemaal niet horen. Om vervolgens weer teruggestuurd te worden.

Janny Meyer: voor Verdonk zijn vooral de aantallen belangrijk, zodat ze kan zeggen hoeveel ze er succesvol heeft uitgezet.

Rian Ederveen: het is opvallend dat er veel steun is op lokaal niveau. De gemeenten doen veel. Feitelijk is hulp aan ongedocumenteerden niet illegaal. Het probleem is het landelijke beleid, het probleem is dus minister Verdonk.

Tweede deel: de politiek. Khadija Arib, kamerlid voor de PvdA wordt bevraagd door Thijs Broer, redacteur bij Vrij Nederland. Of het al duidelijk is welke partijen er voor een generaal pardon zijn? De PvdA heeft zich uitgesproken, GroenLinks en de SP ook.

Khadija Arib, zelf van Marokkaanse afkomst ziet dat het niet alleen om het asielbeleid gaat. Dat is ingebed in een klimaatverandering die ze zelf heeft kunnen volgen, hoe er steeds respectlozer werd gepraat over mensen met een andere afkomst, een ander geloof. En dat maakt ook dat er zo weinig prostest komt wanneer er kinderen worden opgesloten en gezinnen van elkaar gescheiden. Integratie hoort sowieso niet thuis onder justitie, zegt ze. Alsof migratie om criminaliteit gaat en niet om een sociaal vraagstuk. Op de vraag van Thijs Broer wat ze vindt van de uitspraak van minister Verdonk dat die niets anders doet dan de wet uitvoeren die al door Job Cohen is gemaakt zegt ze: de PvdA is altijd voor een streng maar rechtvaardig asielbeleid geweest. Er moet nu schoon schip worden gemaakt, en er moet heel hard worden nagedacht over hoe we hetin de toekomst gaan doen. En daarbij is het belangrijk dat we onder ogen zien waarom mensen emigreren. Over de vraag waarom de PvdA niet eerder voor een generaal pardon was wil ze nog wel wat kwijt. In 2003 was het mogelijk geweest om met de PvdA mee daar een meerderheid in de kamer voor te krijgen. Maar Bert Middel vond het niet het juiste moment, die vond dat electoraal niet handig, en die zei dat regelen we wel na de verkiezing. De enigen die daar toen tegen waren en die wel voor een generaal pardon pleitten waren Jeltje van Nieuwenhoven en Kadija Arib. En hoe het toen verder ging weten we, want in 2003 kwam Fortuyn. En de PvdA kwam niet in de regering. Het klimaat verhardde.

Is de PvdA nu een beetje nederiger geworden, vraagt Thijs Broer.
Ja, zegt Khadija.

Nog even terug naar de wet van Job Cohen. Is ze het eens met de uitspraak van Cohen, die jij later weer heeft ingetrokken, dat er een minister nodig was met een koel hoofd en een warm hart, terwijl we nu zitten met een heethoofd met een koud hart? Ja, Verdonk maakt overal een prestigekwestie van. Met die wet viel te werken, het was maar hoe je die uitvoerde. Zoals met Hirsi Ali. Arib hoort niet bij de fanclub van Hirsi Ali, dat is duidelijk, maar het is toch duidelijk dat je mensen niet na zoveel jaar weer kunt terugsturen. Zelfs naar landen waar ze de doodstraf kunnen krijgen.

Het gaat om het type samenleving dat we willen. Niet een waarin kinderen gevangen gezet kunnen worden, gezinnen uit elkaar gehaald kunnen worden, waar een zwangere hiv-positieve vrouw geen medische hulp kan krijgen.

Thijs Broer heeft zelf ook zijn voorbeelden. VN publiceerde een reportage van iemand die als undercover bewaker op de bajesboot in Rotterdam zat. Vernietigend. En dan wordt er vervolgens een onderzoekje gedaan, de onderzoekers praten alleen met de directie, doen even een rondje over de boot en vinden dan dat het wel meevalt.

Er moet veel meer gebeuren dan alleen de brandveiligheid, zegt Arib. De Schipholbrand heeft meer blootgelegd dan dat. Het gaat ook om de gegroeide tweedeling in de maatschappij. Bijvoorbeeld de slachtoffers van vrouwenhandel. Die worden gewoon opgesloten, in plaats van opgevangen en beschermd. Maar we hebben verdragen over vrouwenhandel. Die worden in Nederland dus niet nagekomen. En allemaal omdat Verdonk zo bang is voor de ‘aanzuigende werking’ als mensen de indruk zouden krijgen dat ze fatsoenlijk worden opgevangen – het mag van Verdonk dus vooral niet lijken op een hotel. Nou dat doet het dus ook niet. Maar ook de mensen die alles op alles hebben gezet, en goede redenen hebben om uit hun land weg te komen lijden daaronder. Terwijl je echt snel door kunt hebben of mensen echt slachtoffer zijn, of niet.

Overbodige, en kwalijke regels. Zoals een vrouw uit Syrie die hier wil trouwen. Maar dat kan alleen als ze teruggaat naar Syrie en vandaaruit een aanvraag doet. Terwijl ze niet voor niets doodsbang is om naar Syrie terug te gaan. Waar is dat voor nodig?

Anton Kalmthout, hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht, wordt door Thijs Broer omschreven als een vasthoudend kritikaster van het vreemdelingenbeleid. Hij was op dit weblog al eerder aan het woord. Nederland blijkt het in Europa nog slechter te doen dan andere landen, zegt hij. In heel Europa is er sprake van sociale uitsluiting, maar Nederland hoort bij de ergste landen. Gedetineerden, en met name buitenlandse gedetineerden worden slecht behandeld. En mensen zonder papieren, hier zo negatief de ‘illegalen’ genoemd, hebben het nog slechter dan ‘gewone’ gedetineerden, die veel meer rechten hebben. En hij beaamt het ook, dat heeft te maken met een veranderd politiek klimaat. Er is een toenemende mate van onverschilligheid voor de mensen die nauwelijks rechten hebben, er is dus ook sprake van een toenemend proces van criminalisering, juist omdat mensen geen rechten hebben. We hebben inmiddels te maken met twee gescheiden rechtssystemen, een voor de gevestigde burgers en een voor de mensen die geen papieren hebben, om wat voor reden dan ook. Dat was al te zien in de manier waarop er na de Schipholbrand werd geschreven in de media, daar stond: elf illegalen verbrand, en de politie zocht met helicopters naar de ‘ontsnapten’. Er werd niet gezegd: elf mensen omgekomen. Er werd niet bij vermeld dat het niet ging om criminelen.

Als regels dan regels zijn, om Verdonk te citeren, dan zou de oberheid de eerste moeten zijn die zich daaraan houdt. Maar de inspectie juegdzorg heeft opnieuw geconstateerd dat er minderjarigen opgesloten zitten in Kamp Zeist. Dat is in flagrante tegenstelling met wat onze regering zelf heeft afgesproken.

Met een nieuw kabinet is het de vraag of er beter omgegaan zal worden met de nieuwe wet. Met die wet zelf is niet veel mis. Het gaat maar om details, dat 48 uur te kort kan zijn om mensen echt te horen, bijvoorbeeld. Het gaat er veel meer om hoe we tegen asielzoekers en mensen zonder papieren aakijken. Er staat nergens in de wet dat er duizend cellen bijgebouwd moeten worden – en dan staat er weer ergens dat het gaat om ‘ongewenste vreemdelingen’. Maar er worden mensen opgesloten waarvan nog ehlemaal niet is gebleken of ze ongewenst zijn. Ook dat begrip is verschoven, eens waren ‘ongewenste vreemdelingen’ zware criminelen die een gevaar waren voor de samenleving. Nu is dat al iemand die zich twee keer niet op tijd bij de vreemdelingenpolitie heeft gemeld. Alsof dat alleen al een gevaar zou zijn. Er word jacht gemaakt op ‘illegalen’ alsof die per definitie een gevaar voor de samenleving zouden zijn.

Van Kalmthout: mensen zonder papieren zouden zeker niet slechter behandeld mogen worden dan veroordeelde criminelen. Het zou niet mogen gebeuren dat mensen die niets gedaan hebben 18 uur per dag worden opgesloten en alleen een paar uur in een luchtkooi naar buiten mogen. Je mag dat al helemaal niet doen met minderjarigen. Er was iemand opgesloten, zijn vader lag op sterven. Hij mocht er niet heen om afscheid te nemen. Pas toen de man dood was mocht hij tien minuten naar de crematie. Dat is voor de rechter gebracht. Hij kreeg 100 euro compensatie. Er zijn vaders die niet bij de bevalling van hun kind mogen zijn.

In de Nederlandse regering heeft Van Kalmthout weinig fiducie meer. Die interesseert het kennelijk niets dat ze zelfs beneden de minimumnormen blijven. Het lijkt ook de bevolking eenvoudig te weinig te interesseren dat het hier gaat om evidente schendingen van mensenrechten. Van Kalmthout denkt dat er pas wat veranderd als we door Europa op onze vingers worden getikt, en als er uitspraken komen van het Europese Hof. Ondertussen kunnen we wel wat doen. Veel korte gedingen. Soms helpt dat. De kampen voor AMA’s zijn er door gesloten. Er moet een kort geding komen tegen de boten, tegen het oplsuiten van kinderen, die moeten te winnen zijn, want dat is in flagrante strijd met de rechten van het kind. Verder kunnen er klachten ingediend worden bij Europa, met name bij het CPT, de Commission for Prevention of Torture and Inhumjan and Degrading Treatment.

Dorien Pessers kreeg ontzettend veel reacties na haar optreden in Buitenhof, waarin ze eens even duidelijk maakte hoe zij als hoogleraar rechtstheorie dacht over het beleid van minister Verdonk met haar ‘regels zijn regels’. Pessers was er niet mals over. En van haar verhaal werd een boekje gemaakt, dat veel gelezen wordt. (Zie hieronder) Ze kreeg wat hatemail, tien procent was negatief, waarvan de helft echt agressief en bedreigend, maar haar vielen vooral de massa instemmende reacties op. Het is alsof de stemmen van de mensen die zich aan het beleid van Verdonk ergeren niet wordt gehoord, niet door kunnen dringen. De mensen die nog voor fatsoen zijn, en dan bedoelt Pessers niet het kleinburgerlijke fatsoen zoals Balkenende dat voorstaat, maar wat je Zivil Courage noemt. De burgers die het woord nemen, en zulke zaken niet in hun naam willen laten gebeuren. Wat blijkt: de lagere overheden horen die stemmen wel, en handelen ernaar, maar op het hoogste niveau dringt het eenvoudig niet door.

Met die ongelooflijke uitglijer met Hirsi Ali liet de minister haar ware opvatting zien: even slecht is ook gelijk. Natuurlijk had Hirsi Ali niet mogen liegen, maar een lichte leugen is niet voldoende om iemand het Nederlanderschap te ontnemen. En de conclusie had moeten zijn: zo ga je niet met een kamerlid om maar vooral zo ga je met niemand om. En de drogredenen die worden gebruikt. Alsof een generaal pardon onrechtvaardig zou zijn tegenover de mensen die al zijn uitgezet. Alsof je onrecht goed maakt met meer onrecht.

Ook Pessers heeft niet veel fiducie in Nederland, ook niet in de Tweede Kamer die het er bij heeft laten zitten. Hoe vaak is verdonk niet over de schreef gegaan. Ze zit er nog.

Wat Pessers haar vooral kwalijk heeft genomen is het versterken van het vijandbeeld, als machthebber die bepaalt dat de vreemdelingen niet horen bij ‘wij’, maar bij ‘zij’. Dit is een weten zonder geweten, en dat geweten is kennelijk nog wel te vinden bij de religieuze gemeenschappen, en niet meer in het recht, waar het hoort. Er is als het vreemdelingen en vluchtelingen betreft een rechtsvacuum gegroeid. Daar hoort de volksvertegenwoordiging zich niet bij neer te leggen. Er moet veel meer lawaai gemaakt worden.

En er moet meer in de media. Want mensen weten te weinig. Bijvoorbeeld dat er 55 kinderen uit Kamp Zeist nu ontraceerbaar zijn, zegt Janny Meyer. Khadija Arib schrijft het meteen op. Worden dit kamervragen?

Alex van Heusden en Geeske Hovingh vatten de punten samen. Het is de bedoeling dat er een open brief geschreven gaat worden aan de Tweede Kamer-fracties, vanuit het Messiaans Beraad. Ik blijf het volgen.

Materiaal:
Anton Kalmthout schreef een boek met verhalen van ‘illegalen’, ‘Ook een illegaal heeft een verhaal’.
Van Dorien Pessers verscheen het boekje Regels zijn regels, Paul Witteman in gesprek met Dorien Pessers over de daadkracht van Rita Verdonk. De tekst van de uitzending van Buitenhof, met een nawoord.
Stichting LOS geeft hele nuttige boekjes uit wwaarin de rechten van ongedocumenteerden zijn beschreven, zodat niet iedereen die met een ‘illegaal’ te maken krijgt opnieuw het wiel hoeft uit te vinden. info@stichtinglos.nl