Mijn laatste iftar van het jaar. Vandaag of morgen wordt het suikerfeest afgekondigd, en dan is ramadan voorbij. Meer dan in jaren ervoor zijn de iftarmaaltijden ingezet als mogelijkheid om andere Nederlanders uit te nodigen, om gezamenlijk in gesprek te gaan, en meer andere Nederlanders hebben er gehoor aan gegeven, al kan het altijd nog beter. Het is zo’n goede manier om eens formeel of informeel kennis te maken met moslim Nederlanders. Het zal wel een traditie worden, dus volgend Ramadan Festival is hierbij al van harte aanbevolen.

Bos en Lommer is een Amsterdamse wijk met veel migranten, veel problemen, veel armoede, maar ook een wijk met tal van burgerinitiatieven. Er werken tweeduizend vrijwilligers. Er wordt nu, door Ihsan, samen met de protestantse diaconie, verenigd in het interreligeus beraad dat het project SamenWonen = SamenLeven heeft opgezet, een voedselbank georganiseerd. Ik kom er uiteraard Hans Krikke tegen, oude vriend en activist, die nu opereert vanuit het Interreligieus Beraad.

Fatiha Errafay heet Anneke en mij welkom. Er zijn meer autochtone Amsterdammers aanwezig, sommigen vanuit de protestantse kerk, sommige buurtbewoners, een aantal vrijwilligers die werken bij het Vangnet of voor de voedselbank.
Een gastimam houdt een speech. Vertaald door Mohamed Bouchata. Hij benadrukt vooral het belang van discussie en dialoog. En citeert de koran: God heeft de volken geschapen opdat we elkaar kunnen helpen en begrijpen.

Dan de huisimam van Bos en Lommer, de heer Younes Hosain. Ook hij heeft het over dialoog. En over de misverstanden over moslims. De rol van de media daarin. Zo werd hij pas geleden geinterviewd door een verslaggeefster van de Ikon. Die wilde weten hoe het nu zat met met die mensen die zelfmoordaanslagen plegen, en dan in het paradijs komen waar al die maagden op hen wachten. Hosain was verbaasd, dat iemand die bij de Ikon werkt nog met zo’n beeld aan komt zetten, en benadrukt het nog eens: iemand die onschuldige burgers doodt komt nooit in de hemel, dat is geheel tegen de islam. En hij vertelt het verhaal van de profeet Mohammed, vrede zij met hem, die na de verovering van Mekka zei: wie mijn huis binnentreedt is veilig. De ongelovigen die dachten dat ze gevangen genomen zouden worden waren verbaasd, want hij liet ze vrij. Dat is volgens de imam waar de islam over gaat. Ook in Bos en Lommer. Wie hier het huis binnentreedt is veilig. En kan verwachten uitgenodigd te worden voor een dialoog.

Voorzitter van de Badr moskee Ahmed Alami neemt het woord, en vertelt dat hij al vijf en dertig jaar in Nederland is, met zijn twee kinderen en zijn drie kleinkinderen. Hij zet zich in om bruggen te slaan tussen de moskee en de buurt. Het thema van vanavond is de kloof tussen jong en oud. Ook in de moskee. Maar hij benadrukt vooral de liefde in zijn familie tussen de generaties.

Ook Mohammed Bouchata, 23 jaar, die spreekt namens de jongeren, vindt de kloof niet zo groot. Ja, er zijn wel verschillen tussen hoe de ouderen en de jongeren problemen op willen lossen. Ouderen redeneren vaker vanuit hun levenservaring. Jongeren vaker vanuit de kennis die ze op school hebben opgedaan. De oplossing is natuurlijk om dat te combineren.

Discussie. Gespreksleidster Fatima Errafay komt met een mooi gedicht, om te laten zien hoe jong en oud soms over elkaar denken. (Hans Krikke heeft dat gedicht meegenomen, en zal het me opsturen voor dit weblog. Hans?)

Ik luister. En wat ik vooral hoor is dat er meer aan de hand is dan de gewone generatiekloof die ook autochtonen uiteraard kennen. Het gaat ook over eerste en tweede generatie migranten, migranten bovendien die uit een traditionele agrarische samenleving komen, die gewend zijn dat ze als ouderen vanzelfsprekend gezag hebben en respect verdienen. Dat er naar ze geluisterd wordt. Maar voor de jongere generatie, die hier al is geboren, hier is grootgeworden, is dat niet meer zo vanzelfsprekend. Die zijn op zoek naar hun identiteit, ze willen meer weten over hun eigen islam, maar kunnen daarvoor niet altijd terecht bij de ouderen voor wie traditie en geloof zo door elkaar heen lopen. Zo kunnen er beelden ontstaan, over en weer. De bezorgdheid van de ouderen dat de jongeren afglijden, te veel van de tradities opgeven, te ver vernederlandsen, de jongeren die vinden dat de ouderen nog steeds met een been in Marokko staan en niet meegaan met de nieuwe tijd en met deze samenleving. Het is geen onoverkomelijke kloof, er is tijd voor nodig, zegt iemand in het publiek, net als met de generatiekloof tussen de autochtone Nederlanders. Ook hier is dialoog nodig, gesprek.

Iemand zegt dat de moeilijkheden van migranten toch ook te maken hebben met de omstandigheden, met een gezin met vijf kinderen dat op drie kleine kamers moet leven. Met een vader die twee banen heeft en er daarom te weinig is voor zijn kinderen, of die werkloos is en te vaak in het koffiehuis zit. Er zijn ouders die de problemen boven het hoofd groeien, en zich distantieren van hun kinderen, de greep verliezen.

En dan de rol van de moskee zelf. De groep jongeren van Bos en Lommer, die veel initiatieven ontplooien, die discussies organiseren over de islam, over levensproblemen, willen daarvoor graag meer ruimte in de moskee. Maar de voorzitter vindt dat de moskee er in de eerste plaats is om te bidden, en niet te veel als verenigingsgebouw moet fungeren. Een bestuurslid van een andere moskee zegt dat hij er goede ervaringen mee heeft dat er vrouwen en jongeren in het bestuur zijn opgenomen, en dat er goede kontakten zijn met de vrouwenvereniging en met de groep jongeren. Ja, waar zijn de meisjes, eigenlijk, vraagt iemand. Want er zijn wel veel jongeren gekomen voor de discussie, maar het zijn allemaal jongens. Die zijn wel uitgenodigd, zegt Fatiha.
Je kunt niet alles in een keer oplossen, zegt iemand.

En dan zijn er nog de problemen die de moskee heeft. Die moet zichzelf draaiende houden met giften. De moskee wordt erg goed bezocht, op hoogtijdagen moet er een tent bijgezet worden, omdat er meer dan duizend mensen komen. Maar de buurtbewoners zijn niet rijk. En het wordt het moskeebestuur niet gemakkelijk gemaakt, legt Hans Krikke me later bij de maaltijd uit, als we het vasten hebben gebroken met dadels en melk, en de harira soep op tafel staat. Om de twee weken staat de AIVD op de stoep, en Bouw en Woningtoezicht zijn ook uitzonderlijk streng. In het oude schoolgebouw dat ingericht is als moskee is altijd wel weer iets te vinden dat het bestuur op kosten jaagt. En dat terwijl Bouw- en Woningtoezicht volledig gefaald hebben bij die flats die nu op instorten staan. Wel degelijk wordt er met twee maten gemeten, zegt Hans tegen iemand die niet ziet wat dat er nou mee te maken heeft. De moskee moet zich voortdurend verdedigen. In plaats van dat de initiatieven die ze ontplooien worden ondersteund. Gelukkig vindt er binnenkort wel een overleg plaats tussen de jongerengroep, het moskeebestuur, en de stadsdeelraad, om te kijken hoe de problemen opgelost kunnen worden.
Hoe het dan wel moet? Simpel, zegt Hans. Samenwerken. Om te beginnen vanuit vertrouwen.