Ik heb de vrouwen van Machsom Watch al vaker ontmoet in Israel. Nu zijn twee van hen, Judith Keshet en Esti Tal in Nederland, met een fototentoonstelling. Zie hier voor het programma.
(Esti Tal en Judith Keshet)
Vijf jaar geleden begonnen ze, vertelt Judith, met een paar vrouwen. Ze hadden gehoord – en zelf gezien – dat de Palestijnen die dagelijks door de checkpoints heen moeten slecht worden behandeld, en besloten daar als observators bij te gaan staan. Palestijnen werden regelmatig geslagen, afgebekt, moesten uren zinloos wachten of werden eenvoudig niet doorgelaten. Een van de aanleidingen om in actie te komen is toen ze hoorden dat er vrouwen die moesten bevallen, en naar het ziekenhuis moesten, bij een checkpoint niet werden doorgelaten, en hun kind daar moesten baren. Er zijn inmiddels wel zestig gevallen bekend, en er zijn dertig babies bij gestorven.
Dat ze Israeli zijn, en vrouw, bovendien van ‘een zeker leeftijd’ zien ze zelf als een voordeel. Die soldaten zouden hun zoons kunnen zijn, of zelfs hun kleinzoons, en ze zijn er niet vies van om hun moederlijke overwicht te gebruiken, om zonder vreselijke ruzie of gevechten te krijgen die soldaten een beetje na te laten denken en misschien zich ook een beetje te laten schamen voor wat ze daar doen. De naiviteit van het begin zijn ze kwijt, toen dachten ze nog dat de soldaten er wel snel mee op zouden houden en dat misschien zelfs de checkpoints zouden verdwijnen, als zij als observators zouden vertellen wat ze daar hadden gezien.
De groep is ondertussen aangegroeid tot tussen de vier en de vijfhonderd vrouwen. Elke dag, in de ochtend en avond, staan ze bij veertig checkpoints, gewapend met camera’s, een mobieltje, een bloknoot, en registreren wat ze zien. Ze hebben ook een website, waar ze hun bevindingen op zetten.
Hoeveel mensen hier weten dat het helemaal niet gaat om veiligheid, vraagt Judith aan het zaaltje van Amnesty op de Keizersgracht. Het zijn geen grensposten. De checkpoints staan in Palestijns gebied, en houden Palestijnen tegen die ergens heen moeten, naar school, naar hun werk, naar het ziekenhuis. Het zijn kinderen, ouderen, zoeken. Die moeten eerst een vergunning hebben, die heel erg moeilijk te krijgen is, mannen onder de 35 krijgen er automatisch geen, en dan nog is het maar de vraag of ze worden doorgelaten, want elke tienersoldaat heeft de macht om ter plekke te beslissen dat ze maar moeten wachten of dat ze er helemaal niet doorkomen. Er zijn geen toletten. Er zijn geen zitplaatsen voor moeders met babies of ouderen. Niemand weet hoe lang je er over doet om er door te komen. Geen wonder dat er af en toe een woedeuitbarsting komt en er gevechten hebben plaatsgevonden, de Palestijnse bevolking wordt er tot het uiterste getergd. Het is vernederend dat ze in hun eigen land geheel afhankelijk zijn van de luimen van een paar jonge soldaten, die in staat is ze af te rammelen, in de hoek te zetten als een stout schoolkind, ze in de regen te laten staan.
Drie doelen heeft Machsom Watch:
1. Te protesteren tegen de bezetting. Met confrontatie – dit is wat wij, Israeli’s, doen met een ander volk.
2. Te documenteren wat er gebeurt. Observeren. Niet ingrijpen was de regel, maar Judith geeft toe dat ze zelf de eerste was om die regel te doorbreken. Toen ze een oude vrouw met zware tassen zag sjouwen, kon ze het niet laten om te hulp te komen. Zo gebruiken ze nu regelmatig hun mobieltjes om met de legerleiding te bellen als ze zien dat er iemand onnodig wordt vastgehouden, en vaak lukt het ze om die weer vrij te krijgen. Soms dienen ze een aanklacht in. Die wordt nooit behandeld, maar toch.
3. Op te komen voor de mensenrechten van Palestijnen.
Met dat laatste doel falen we, zegt Judith. We zijn er niet in geslaagd om ook maar iets te veranderen aan de checkpoints, integendeel, het is alleen maar erger geworden. Toen we begonnen waren de meeste checpoints niet meer dan een paar blokken beton met een paar gewapende soldaten, nu is bijvoorbeeld Kalandia (ik ben er geweest, a.m.) een enorm complex, met geavanceerde apparatuur.
Veiligheid? Vergeet het maar. Geen enkele terrorist zou er over piekeren om in de rij bij een checkpoint te gaan staan, die kiest wel een andere weg, en dat kan nog steeds. Het zijn de mensen die dagelijks heen en weer moeten die er onder lijden. En wat gebeurt er met de kinderen, die elke dag langs de soldaten moeten die hun wapen op hen gericht houden? Die gaan ons haten, natuurlijk haten ze ons.
Esti vertelt hoe ze jaren geleden over de grens van de Westoever ging en in Kalkiliya terecht kwam. (zie over Kalkiliya, hier) Ik was geschokt, zegt ze, ik kwam van een rijk land met alle voorzieningen in een Derde wereldland terecht, en dat is maar een paar minuten verder, aan de andere kant. Geen auto’s, geen supermarkten, maar mensen op ezeltjes. Ik dacht eerst nog, dat is hun cultuur, die ezeltjes, tot ik er achter kwam hoe riskant het is om met een auto te rijden. Als ze die al hebben. Veel auto’s zijn om praktisch niks in beslag genomen door de Israeli’s, soms alleen omdat iemand zijn veiligheidsriem niet om had.
Een keer werd ik gebeld, om hulp. Er zou een trouwpartij zijn, in een dorp vlak bij kalkiliya. De bruid en de bruidegom waren naar Kalkiliya gegaan, met een broer, voor de kapper. Toen ze terug wilden werden ze niet doorgelaten. Er was weer eens wat gebeurd, ze zeiden dat er een zwakzinnnige jongen tegen een soldaat had geschreeuwd, en die deed toen als straf voor iedereen het checkpoint dicht. De bruidegom en zijn broer probeerden de soldaat te overreden, dat ze gingen trouwen. De soldaat zei: jullie liegen, alle Palestijnen liegen. Waarop de man het niet meer hield. Eind van het liedje: een huilende bruid, en de bruidegom en zijn broer in elkaar geslagen in het ziekenhuis.
Dit is een heel gewoon verhaal. We hebben eindeloos van zulke verhalen. Je komt ze vrijwel nooit op het nieuws of in de kranten tegen. De mensen in Israel willen het niet horen. Die jongens bij de checkpoints, dat zijn hun zoons, hun broers, hun mannen. Ze willen niet weten wat die doen. En ik snap dat wel. Ik zie het wel, zegt Esti, en ik kan er vaak ’s nachts niet van slapen.
Judith vult jaar aan. Bij haar eerste arrestatie, ze is meerdere keren gearresteerd, was ze bij een protestdemonstratie aanwezig. Ons sloegen ze tenminste niet, de Palestijnse demonstranten wel. Het argument; ze bevonden zich op militair terrein. Het leger kan elk moment elk gebied tot militair en dus afgesloten terrein verklaren. Afgesloten voor gewone Israeli’s en uiteraard voor Palestijnen. Maar dan zie je daar de kolonisten gewoon lopen, bewapend. Spugend naar de demonstranten zonder dat het leger daar wat aan doet. Op dat moment wordt het helemaal duidelijk, zegt Judith. Die chekpoints zijn er niet om ons, gewone Israeli’s te beschermen, die zijn er voor de kolonisten, die hun eigen wegen hebben waar Palestijnen geen gebruik van mogen maken.
Een Palestijnse Nederlander in het publiek vraagt wat Machsom Watch nu eigenlijk uithaalt, en hoe ze verder gaan. We beseffen heel goed dat het maar heel beperkt is wat we doen, zegt Judith. Wat ze bereiken? Ze denken dat de soldaten nog veel erger zouden zijn wanneer ze niet door die moederlijke types bekeken werden. Maar werkelijk iets veranderen, dat is ze niet gelukt. Wel gaan ze er van uit dat de documentatie belangrijk is, al was het maar opdat later niemand kan zeggen dat ze het niet hebben geweten. ‘We zijn als muggen, die maar door blijven zeuren’, zegt ze.
We zijn niet optimistisch, zeggen ze. Het ergste is de onverschilligheid, dat niet willen weten. Onverschilligheid is de grootste misdaad, erger dan schieten. Maar wij leggen ons daar niet bij neer.
Ze krijgen van Amnesty als dank een boek mee met etsen van Rembrandt. Op een ervan wordt de profeet Philipus door een engel van Jeruzalem naar Gaza gestuurd. Toen waren er nog geen checkpoints.
Hoe komt het dat die Israelische soldaten zich zo misdragen? Vaak heeft het een bepaalde (psychologische of economische) oorzaak als je er dieper naar gaat kijken. Het zijn toch niet gewoon onmensen? Is het de reusachtige angst? Worden ze ertoe aangezet door oversten, door de media, door groepsdruk? Waar komt het vandaan?
Overal ter wereld zullen er jonge mannen zijn die wanneer ze in een machtspositie worden geplaatst vrijwel zonder controle en zonder angst voor straf hun macht gaan misbruiken. Dat is niet specifiek Israelisch. Komt bij: combinatie van verveling, zinloosheid en angst. En een gigantisch opgeklopt vijandbeeld in Israel zelf, waarbij parlementsleden ongestraft over Arabieren kunnen praten als over ongedierte. Voor sommige soldaten zijn alle Palestijnen onmensen.
Komt nog een ander mechanisme bij, dat Judith Herzberg een keer heeft beschreven als: als je gedwongen wordt om mensen te slaan ga je die dan niet vanzelf ook haten?
Dat ‘werk’ kun je ook alleen blijven doen als je elk gevoel van menselijkheid en meeleven bij jezelf afsnijdt. Het is niet voor niets dat veel soldaten na zo’n diensttijd in de war zijn, aan de drank of de drugs gaan of depressief worden. Post-traumatische stress stoornis gaat ook op voor daders, niet alleen slachtoffers. Er wordt dus veel kapot gemaakt, ook aan de Israelische kant. Wat bevestigd wordt door de dienstweigeraars die wel hebben gemaakt dat ze weg komen, voordat ze zichzelf aantreffen als mensen die een oude man overhoop slaan of een zwangere vrouw bij een checkpoint haar kind laten baren.
Zo ongeveer, wat kort door de bocht.
waarom soldaten dit soort dingen doen? Anja,je heb er wat verklaringen voor gegeven. Maar eigenlijk, als je daar staat bij zo’n checkpoint, of zoals ze vandaag heten, terminal, dan interesseert je het geen moer waarom die soldaten doen zoals ze doen. Ik was twee weken geleden bij kalandia, Ik weet niet of de bovenste foto Kalandia is, het kan ook Bethlehem zijn, maar de associatie die ik kreeg is ‘zo jaag je vee bij elkaar’ en dan is er i.i.g.nog de dierenbescherming die voor dat vee opkomt. Je kan allerlei redenen en misschien excuses gaan zoeken voor het waarom van het gedrag van die soldaten, maar geloof me, ik ben er echt niet in geinteresseerd. Want als je daar uren moet staan, bijna platgedrukt, en je ziet achter gekleurd glas van die vrouwelijke soldaten, de trutten, keihard lachen om die palestijnen die geen kant op kunnen, dan wil ik echt niet weten waarom die trutten dat doen.Op de bovenste foto zie je een draaihek, maar voor degenen die dit al erg vinden, er zijn 3 van die draaihekken achter elkaar. En iedere keer weer wachten, en je erdoorheen persen. Ook staat er bij Kalandia een lichtbord (zoiets wat ronddraait) waarop staat :Welcome in Tagarot teminal. (Ik geloof dat het Tagarot is) Dit is de Hebreeuwse naam voor Kalandia denk ik, en ze verwelkomen je nog ook. Het cynisme druipt er vanaf. Toen ik bij kalandia was zag ik een paar dames van Machsom watch, en inderdaad, veel kunnen ze niet doen, maar toen ik vroeg aan een paar wachtende palestijnen wat de machsom watch voor hen betekende, toen antwoordde er een paar dat men zich door hun aanwezigheid iets veiliger voelde. prima dat die dames hierover vertellen,en dat ze er zijn.
bar en boos.Dit alles zal zich wreken.
Ik hoop dat supporters van het Israelische beleid, joods en niet joods, deze tentoonstelling bezoeken en dat hen de ogen geopend worden. Is minister Bot eigenlijk uitgenodigd hiervoor? Je weet maar nooit of het sommige mensen de ogen kan doen openen. Als dat gebeurd is de bijdrage die deze vrouwen leveren al weer iets groter. Ondertussen vind ik het wel ongelooflijk moedig wat deze vrouwen doen. Omdat ze zich buiten hun eigen groep plaatsen en door velen van hun eigen landgenoten misschien als verraders gezien zullen worden.
@ Wat klink je eng, fons? Is dat typisch voor links, die rancuneuze taal?
Sorry, Fons, bovenstaande reactie is er doorheen geglipt, dergelijke volstrekt inhoudsloze aanvalletjes op de persoon of oordeeltjes over links in het algemeen neem ik over het algemeen niet op.