Wie is er verantwoordelijk?
Er zijn verschillende varianten bij het beantwoorden van de test. De meeste mensen vullen bij het eerste verhaaltje 100% verantwoordelijkheid in voor de man, en 0% voor de vrouw. En dan gaat het schuiven, bij de ene eerder dan bij de ander. Die vrouw gedraagt zich wel erg stom of slecht. Dan wordt er bij de vrouw bijvoorbeeld 30% ingevuld, en 70% bij de man.
Er zijn ouwe of nieuwe feministes (en soms ook mannen) die op het hele rijtje 100% invullen bij de man, want dat hadden we toch afgesproken, de mannen zijn de daders van geweld. Dan negeren ze het gedrag van de vrouw, of ze komen in de knoop bij die latere verhaaltjes, want die vrouw is duidelijk ook geen engel.
En er zijn mensen die gezinstherapie hebben gestudeerd of die op een andere manier erg hechten aan paradigma 2, waar er twee strijden hebben er twee schuld en de waarheid ligt altijd in het midden, die overal 50% 50% invullen, ongeacht het gedrag van die twee.
Maar het grote punt, en daar ging het testje eigenlijk over, is dat bijna iedereen er voor zorgt dat je per verhaaltje op 100% uitkomt. Naarmate de vrouw zich slechter gedraagt, gaan er een paar procenten af bij de verantwoordelijkheid voor die klap bij de man. Met andere woorden: het overheersende en collectieve paradigma is dat als de een zich slecht gedraagt dat van de verantwoordelijkheid van de ander afgaat. Maar wie heeft dat beslist?
In mijn werk met daders en slachtoffers, vooral door de workshop van Virgina Goldner die ik al eerder heb genoemd heb ik een ander paradigma geleerd. Een man die slaat is daar zelf altijd voor 100% verantwoordelijk voor. Het zijn altijd zijn vuisten. Alleen in het geval er werkelijk gevaar voor zijn leven dreigt en er geen andere mogelijkheden meer zijn is fysiek geweld gerechtvaardigd. Hij kan ook weglopen als hij kwaad is. Als het hem niet bevalt hoe zijn vrouw zich gedraagt kan hij ook gaan scheiden. Zolang er ook maar de geringste mogelijkheid is om zich anders te gedragen mag hij niet slaan en is hij voor 100% verantwoordelijk voor wat zijn handen doen.
Zegt dat dat de vrouw in kwestie nergens voor verantwoordelijk is? Nee. Ze is in alle gevallen verantwoordelijk voor haar eigen gedrag. Ze zou ook weg kunnen gaan en zich in veiligheid brengen. Haar man uitschelden omdat hij te weinig zou verdienen is geen bijdrage aan het huwelijk. En hem voor rotte vis uitmaken terwijl ze weet dat hij potentieel gewelddadig is, aannemende dat er wel vaker klappen zijn gevallen, is uitgesproken stom. Zij heeft dus haar eigen verantwoordelijkheid. Maar niemand zegt dat die van zijn verantwoordelijkheid afgaat. Dus zo zou ik het invullen: bij de man, elke keer 100%. En bij de vrouw, oplopend van 0% naar zeg 30%.
Als ik dit uitleg aan mijn studenten worden er altijd een paar boos. Je hebt niet gezegd dat we het zo moesten invullen, zeggen ze. Nee, maar ik heb ook niet gezegd dat je bij elke vraag op 100% uit moest komen. Had ik dat gewild, had ik een ander paradigma aangehangen, dan had ik onder elk verhaaltje één schaal kunnen aanbrengen, met aan de ene kant 100% schuld voor de man en aan de andere kant 100% schuld voor de vrouw. Dan had je de test niet anders in kunnen vullen dan binnen het paradigma dat de schuld van de een afgaat van de schuld van de ander. En dan was niemand op de gedachte gekomen om na te denken over het paradigma zelf. Het was, kortom, een beetje een strikvraag om je op het spoor te brengen van je eigen paradigma.
En wat heeft dit nu met Palestina en Israël te maken?
Dit.
In de paradigmastrijd rondom de vraag: wie is er verantwoordelijk voor de situatie die is ontstaan onderscheid ik in grote lijnen dus drie posities: (1) Israël is het slachtoffer en moet zich staande houden in een vijandige omgeving. (2) Israël en de Palestijnen zijn alletwee verantwoordelijk voor het geweld. (3) De Palestijnen zijn de slachtoffers van de stichting van de staat Israël en de daaropvolgende bezetting.
Wat er in de discussies meestal plaats vindt is dat mensen die hechten aan paradigma 1 of 2 vaak de wandaden van de Palestijnen gebruiken om de schuld, of de verantwoordelijkheid van Israël kleiner te maken. Hoe zwarter je de Palestijnen kunt maken, hoe witter Israel uit de ideologische strijd te voorschijn komt. Arafat was een rotzak, dan was het al minder erg dat Sharon een rotzak was. De Palestijnen plegen zelfmoordaanslagen, dan is het de Israëli’s al een stuk vergeven dat ze de gebieden bezetten.
Ook wordt de verantwoordelijkheid van de Arabische staten er vaak bij gehaald. Die zijn de oorlog begonnen, hebben de vluchtelingen niet opgevangen enz. En dan heeft Israël dus minder schuld.
Zo kun je dat bekijken.
Je kunt het ook anders bekijken.
Israël is voor honderd procent verantwoordelijk voor het verdrijven van de vluchtelingen, het bezetten van de gebieden en het verder opdrijven van de Palestijnen. Het feit dat de Palestijnen zich niet gedragen als willoze slachtoffers maar terugslaan doet daar niets aan af. Dat Arafat in eigen land felle kritiek krijgt op zijn ondemocratische beleid doet niets af van de bezettingspolitiek van Sharon. Het feit dat de Arabische staten niet doen wat ze zouden moeten doen is erg, maar doet nog steeds niets af aan de verantwoordelijkheid van Israël.
Dat gezegd zijnde zijn de Palestijnen wel degelijk verantwoordelijk voor hun eigen gedrag. Verzet tegen een bezetting is toegestaan, aanslagen op burgers niet. En daarvoor zullen de Palestijnen zich moeten verantwoorden. Maar dat maakt de Palestijnen en Israël nog niet tot gelijke partijen waarvan de schuld van de een weg te strepen is tegen de schuld van de ander.
Veel mensen zullen het niet eens zijn met deze visie, maar zo kun je het dus ook bekijken. Een ander paradigma.
Ja, precies Anja, zo vind ik het ook.
Mijn eerste reactie was ongeveer zo dat ik telkens boven de 100% uitkwam.
En voor de situatie Israel /Palestina vind ik het zelfs nog duidelijker.
Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag, hoezeer je af en toe ook kunt begrijpen hoe ze daartoe komen.
Ik heb er niets aan toe te voegen, je zegt het al zo duidelijk.Ik benijd [nou ja…niet negatief] je wel voor je talent om dingen te verwoorden. Petje af voor de grote rij boeken. Ik had er in de loop der tijd zo’n 5 à 6 al gelezen.
Ik ben een maand off-line geweest omdat ik ook verhuisd ben en me ‘begraven’ heb in de middle of nowhere [ die bestaat nog in Belgie]Het is bijna niet te doen om een maand van je site serieus bij te lezen, qua tijd dan.
Alle verhuisperikelen dus zeer herkenbaar.
Onze poezen zijn -binnen- al gewend.Ik wens je veel verhuisplezier. Ik vind het altijd heerlijk
Ik had ’s morgens al een keer de vraag gelezen maar was niet toegekomen aan antwoorden, toen had ik ook bij vraag fifty fifty bedacht. Toen ik ’s avonds de antwoorden van de anderen las bedacht ik me dat het nooit fifty fifty kon zijn maar dat ieder zijn eigen verantwoordelijkheid heeft. Ik heb me bij het beantwoorden alleen gericht op het fysieke geweld , omdat dat in de vraag stond. Vandaar dat ik bij de eerste 4 vragen op 0% uitkwam voor de vrouw. Ben het met je eens dat ze in alle gevallen natuurlijk zelf verantwoordelijk is voor haar eigen gedrag.
Anja,
Hiermee ben ik het niet eens. Als je vragen stelt, waarin antwoorden IN PERCENTAGES moeten worden gegeven, moet je altijd uitkomen op een totaal van 100! Je leidt het er dus zélf naar toe, dat het percentage, wat bij de een eraf gaat, bij de ander erbij komt.
Als je een andere soort uitkomst beoogt, is deze vraagsteling onzuiver. Dan moet je met ANDERE antwoordcategorieën komen, nl. KWALITATIEVE, zoals: weinig, gedeeltelijk, in grote mate, veel e.d.
Leerzaam!
Ik werd zo geblokkeerd door het meppen in het voorbeeld (ook een paradigma), dat ik niet eens toekwam aan het denken over andere denkramen. Maar ik had het denk ik niet gezien.
Het blijft wel zonde van het bier.
Je moet even goed lezen wat er staat, Olav. Er staat bij elk verhaaltje een schaal voor de man en een voor de vrouw waarbij je aan kunt geven in welke mate elk apart verantwoordelijk is voor het geweld. Er staat helemaal nergens dat je die bij elkaar op moet tellen en er dan 100% uit moet komen. Had ik dat gewild, ik legde dat al uit, dan had ik bij elk verhaaltje een enkele schaal gemaakt in plaats van twee.
Dat het samen op honderd procent uit moest komen zat dus in jouw hoofd en daar ging het precies over.
Kan je nog steeds vinden dat dat de juiste manier is, maar dat is dan jouw paradigma en ik heb een ander.
Kan ik me indenken, Clara. Ik kan dat testje ook niet losdenken van het feit dat het echt gaat om geweld. En toen ik in die cursus bij Virginia Golder zat moest ik mezelf eerst geweldig overwinnen om uberhaupt naar de verantwoordelijkheid van de vrouw te kijken. Vanuit de gedachte dat wanneer je vindt dat zij zich stom gedraagt, dat wel eens gebruikt kan worden om hem vrij te pleiten van schuld. Dus wilde ik niet naar haar verantwoordelijkheid kijken, net als veel andere anti-gewelds werkers die direct uit het feminisme kwamen. Want we vonden, en nog steeds terecht, dat we geweld echt moesten veroordelen. En we hadden veel kritiek op de gezinstherapeuten die geweld altijd zagen als iets waar beide partners evenveel verantwoordelijk voor waren. Met als gevolg, in de vrouwenhulpverlening, dat we veel te weinig durfden te kijken naar wat je met die vrouw zelf moest doen, en wat zij kon doen om geweld te voorkomen. Pas toen Goldner zei dat je die twee dingen ook los kon koppelen vielen bij mij de kwartjes. Je kon dus met goede redenen zeggen dat de man altijd honderd procent verantwoordelijk blijft voor het geweld dat hij uitoefent, en tegelijk, zonder hem vrij te pleiten, van een vrouw ook vinden dat ze goed achterlijk bezig was. Dat gaf ontzettend veel nieuw perspectief. Want zo kon je met alletwee werken, zonder dat ik mijn morele oordeel, dat geweld gebruiken slecht is, en dat een relatie erg assymetrisch kan zijn, daar voor in hoefde te leveren. Wow!
Ik ben altijd reuze dankbaar voor mensen die me zo’n paradigmshift bezorgen. Van een lekkere paradigmshift kun je nog jaren lol hebben.
hm, ja. Dit is wel zo. Dat 100% verantwoordelijkheid altijd 100% blijft. Israël ìs verantwoordelijk voor de onderdrukking van de Palestijnen. Maar bij misdadigers worden vaak verzachtende omstandigheden, waarom ze deden zoals ze deden, in aanmerking genomen. Of is dat wat anders?
Dat lijkt me meer iets voor de rechtbank, Sybrand. Voor mij is het veel belangrijker dat mensen (cq landen), als ze iets goed willen krijgen dat mis is, de verantwoordelijkheid voor hun daden ook echt nemen. Zo hebben we ook met daders van geweld in relaties gewerkt. Zo begin je, dat die man echt weet, en zegt: dat heb ik gedaan, en dat was verkeerd. Begin je toch weer te sjoemelen met eigenlijk kon hij het niet helpen want.. dan zit hij binnen de kortste keren weer in de fout.
Willy Brandt is eens op zijn knieen gevallen en heeft het joodse volk vergiffenis gevraagd voor wat het Duitse volk hen had aangedaan. Dat heeft diepe indruk gemaakt en was het begin van een helingsproces.
Een ander punt dat ik heb geleerd in het werken met daders is om een onderscheid te maken tussen drie dingen: niet excuseren, wel begrijpen, en vergeven is alleen aan het slachtoffer. Als je een dader alleen maar veroordeelt, verandert hij niet. Als je hem alleen maar begrijpt verandert hij ook niet. De houding als therapeut is dus: je bent honderd procent verantwoordelijk voor je daden, en die deugen niet. Dat gezegd zijnde, wat is er met je gebeurd dat je zo ver bent gekomen en wat ga je er nu aan doen.
Dat is dus veel ingewikkelder (want gevoelsmatig vaak tegenstrijdiger) dan het werken met slachtoffers waar het voornamelijk aankomt op veel empathie.
En dat is dus wat anders dan die ‘verzachtende omstandigheden’.
@ Anja (5):
Ik blijf het methodologisch onjuist vinden dat je met percentages werkt. Dat is misleidend.
Als je de mate van verantwoordelijkheid wil vaststellen, kan je dat alleen percentueel uitdrukken, als je het betrekt op een totaal van 100 %. En dat gaat dus niet afzonderlijk.
Wat een ongelovelijke hersenkraker was dat. Fantastisch.
Ik kom uit op 100% verantwoordelijk voor de man en 0% voor de vrouw, in alle gevallen. Tenzij de man verminderd toerekeningsvatbaar is.
Als er strafbare feiten worden gepleegd is dat niet alleen een persoonlijke zaak, maar een aanval op de algehele rechtsorde.
Als het geweld doorgaat zou het slachtoffer eigenlijk een aangifteplicht en vluchtplicht moeten hebben. Ik ben voorstander voor nieuwe wetgeving hiervoor. Die nieuwe wetgeving zal dan uitgebreid bij scholen uitgelegd moeten worden. Door de nieuwe voorgestelde wetgeving zal verantwoordelijkheid voor vrouwen toenemen en zal het geheel meer richting de eerlijke 50%/50% gaan.
Nou leuk dat je hersens hebben gekraakt want daar doen we het voor, Johan.
We gaan hier nu geen uitgebreid betoog houden over wat er het beste gedaan kan worden tegen geweld en voor slachtoffers. Ik kan je wel vertellen dat aangifteplicht heel averechts werkt. Vrouwen voelen ook voor een man die mishandelt vaak nog heel lang loyaliteit, en wat ze nodig hebben is ondersteuning en hulp. De verplichting om hem aan te geven maakt alleen maar dat ze nog langer zullen wachten om om hulp te vragen. Het is juist belangrijk dat vrouwen, en liever stellen, zonder schaamte in een zo vroeg mogelijk stadium om hulp komen, als de relatie nog niet helemaal kapot is. Tegenwoordig weten we dat het vaak lukt om de man mee te krijgen, veel mannen hebben ergens wel het gevoel dat het niet goed is wat ze doen, en zouden er wel van af willen, als ze wisten hoe. Want vaak willen ze hun vrouw helemaal niet kwijt. Er zijn natuurlijk ook onverbeterlijke rotzakken. Die kan je in de gevangenis stoppen, maar ook dan is het beter dat de aangifteplicht niet bij de vrouw ligt. Vaak is het voor haar gewoon een te grote stap om de man waar ze eens van hield of misschien nog van houdt bij de politie aan te geven. De politie is inmiddels enigszins getraind. Die weten dat het belangrijk is om in te grijpen ook als de vrouw geen aangifte wil doen, en het is vaak de politie die een man naar de hulpverlening kan krijgen, door te zeggen, je hebt een probleem, doe er wat aan, want anders krijg je met ons te maken. Dat kan goed werken. Hoe dan ook, ik geloof niet dat er iets mis is met de wet. Wel met de voorzieningen, dat is te weinig. Nou, toch nog een langer verhaal dan ik van plan was.
Het kan zijn dat je als vrouw loyaal bent aan de man die je slaat, maar pleit dan voor het legaliseren van het slaan van vrouwen. Je hebt ook wel mannen die cynisch zeggen “sommige vrouwen hebben het nodig”.
Loyaal zijn aan wetsovertreders, dat lijkt me geen goede zaak. Als je ook naar die loyaliteit handelt ben je al gauw medeplichtig en het is goed dat zoiets dan ook strafbaar wordt gesteld. Slaan beschadigd mensen en veroorzaakt schade.
Sorry, Johan, ik heb toch echt even mijn best gedaan om je iets te vertellen uit de ervaringen in het veld van werken met daders en slachtoffers van geweld. Ik kan me voorstellen dat je daar niet meteen een beeld van hebt. Je kunt wel vinden dat loyaal zijn aan wetsovertreders geen goede zaak is, maar je hebt het over liefdesrelaties, mensen die een band met elkaar hebben. Je hebt het niet over een willekeurige dief die inbreekt in een willekeurig huis. Inderdaad, slaan beschadigt mensen, dus we moeten er alles aan doen dat dat ophoudt. En strafbaar is het al, dus daar hoef je geen wet meer voor te veranderen. Nee, natuurlijk ben ik niet voor legaliseren van slaan, dat moet absoluut strafbaar blijven. Maar het gaat er om hoe je mensen die verstrikt zitten in een gewelddadige relatie het beste helpt. Om te zorgen dat het geweld stopt, want daar gaat het om. Soms is dat hulp, soms is dat gewoon de dader pakken en bestraffen. Maar het ligt niet zo simpel als jij nu stelt, misschien wil je dat aannemen van iemand die niet alleen jaren lang als hulpverlener en docent met het thema heeft gewerkt, maar ook ‘ervaringsdeskundige’ is, ontsnapt aan een gewelddadige echtgenoot.
Ik weet wel iets van je Anja, er stond een artikel over jou in Trouw, dat heb ik gelezen.
Goede hulpverlening is goed, zeer goed, en een actieve politie natuurlijk ook. Maar stel je hebt met veel deskundigheid weer een geweldadig iemand tot de orde geroepen en op dat zelfde moment, 10 kilometer verderop, wordt er een meisje verliefd op een jongen, ze trouwen uiteindelijk en hij blijkt losse handjes te hebben. Het blijft uiteindelijk geen vrolijk verhaal, ook al wordt ze uiteindelijk ook weer gered door behulpzame hulpverleners.
Ik snap ook wel dat verliefdheid en liefde hevig kan toeslaan, maar dat betekend eigenlijk niet dat iemand onverantwoord gedrag mag toelaten.
Mijn idee van die extra wetgeving voor vrouwen was dat het houvast zou kunnen bieden voor hun om op het goede pad te blijven. Het goede pad naar vlucht, hulpverlening en aangifte. Veel Nederlandse vrouwen zijn gezagsgetrouw en houden zich in het algemeen goed aan de Nederlandse wet.
Er valt mij iets op bij het lezen van dit onderwerp.
Het valt mij heel, heel erg op.
Het is typisch alfa.
Een bèta zal nooit zo redeneren.
Je ziet dat heel vaak in de alfavakken zoals sociologie: er wordt een of ander begrip ingevoerd; het wordt weliswaar in grote lijnen gedefinieerd maar – heel vaak is dat noodzakelijkerwijs – nogal kwalitatief. Vervolgens worden er hele redenaties opgetuigd, ja zelfs ‘wetenschappelijke’ onderzoeken geconcipieerd, uitgevoerd en gerapporteerd, waarin net gedaan wordt alsof het kwalitatief gedefinieerde begrip evengoed kwantitatief kan worden behandeld, als ware het een fysische grootheid zoals massa of temperatuur. Toe maar, de mate van verantwoordelijkheid kan ineens in procenten worden uitgedrukt. En in het ene ‘paradigma’ wordt aangenomen dat het totaal van ieders verantwoordelijkheden 100 % moet zijn en in het andere hoeft dit ineens niet meer. Degene die zo’n nieuwe trukendoos opentrekt wordt als ‘briljant’ gekwalificeerd. Tja, een bèta zit dan toch wel even met kromme tenen…
Nu ik het toch over de epistemologische basis heb nog wat over de term ‘paradigma’. Ik meen wel voor 98 % (grapje) te begrijpen wat Anja hiermee bedoelt maar ik wil haar toch oproepen wat voorzichtiger te zijn met het gebruik van deze term. Misschien dat vele lezers het niet begrijpen of wel denken het te begrijpen maar het heel anders opvatten dan het bedoeld is. Het is typisch vakjargon en de betekenis kan nog behoorlijk variëren van de ene naar de andere wetenschap. Ik ken het vooral uit de fysica. Zo kun je de zwaartekracht beschrijven met de klassieke wetten van Newton of met de algemene relativiteitstheorie van Einstein. Ik vind dit voorbeeld ook voor alfa’s interessant omdat je in de fysica vaak een correspondentieprincipe hebt. Dit houdt in dat er een bepaalde klasse van problemen is waarvoor het weinig of niets uitmaakt vanuit welk paradigma je de zaken bekijkt. Pas bij hoge massa’s of hoge snelheden is het nodig om het geavanceerder gereedschap van Einstein in te zetten. Zo ontwikkelt de wetenschap zich vaak: van een ‘klassiek’ simpel naar een ‘modern’ complexer paradigma. Is zoiets ook van toepassing op Anja’s paradigmaverhaal voor het conflict in Palestina? Ik dacht het wel, als je de term ‘paradigma’ beperkt tot ca. ‘de zienswijze’ van waaruit je bepaalde beperkte deelsituaties beoordeelt. Als kinderen met stenen gaan gooien, dan kun je dat vanuit alle drie de paradigma’s begrijpen. Andere, vaak inderdaad complexere fenomenen kun je erg goed begrijpen uit één van de drie. Vooral: Israëlisch gedrag uit het eerste; gedrag van derden (Europa) uit het tweede en van Palestijnen uit het derde. Voor de goede orde: dit staat los van de ‘juistheid’ van het paradigma. Maar het grote verschil met ‘exactere’ wetenschappen is dat het ene paradigma hier niet inherent geavanceerder of correcter is dan het andere. Het onderscheid en de mate van ‘juistheid’ vinden hun grond buiten de toepassing als ‘paradigma’ in engere zin.
Deze drie grondslagen hebben een januskop. Je kunt ze beschouwen als een paradigma in wetenschappelijke zin; dat is het ene gezicht. Je kunt het ook zien als de diepst liggende kern van het probleem; dat is de andere kant, de ‘grond buiten de toepassing’. Dit is in wezen waar het om gaat als je wilt werken aan een oplossing. Anja beschrijft de drie grondslagen vaak als fasen in een ontwikkeling en dan ook nog ongeveer (kort door de bocht; vergeef mij) van primitief (onnozel, geïndoctrineerd door het CIDI) naar circa geavanceerd in de zin van historisch het meest betrouwbaar of juist. Ik schaar mijzelf daarin aan Anja’s zijde. Maar wees voorzichtig met het afkappen van discussies, alleen op basis van de veronderstelling dat de opponent in een verkeerd of te primitief paradigma is blijven steken. Als het gaat om het classificeren van opponenten of discussianten zou ik liever een andere term gebruiken, bijv. uitgangspunt of grondslag. Of voor mijn part ‘zienswijze’, maar dan in een ruimere zin dan ‘paradigma’.
Beste Hermie, ik kan je volgen in je beta redenaties. Ik gebruik de term paradigma vaak in trainingen, en met mijn uitleg erbij voldoet dat goed. Maar ik kan me voorstellen dat je zoals ik het gebruik weinig precies vindt. Ik vind het vooral een hulpmiddel, en daar voldoet het prima voor. Ik kan me voorstellen dat je een andere term zou willen gebruiken, maar deze is al ingeburgerd, en is met enige uitleg beter bruikbaar dan een zwakkere term als zienswijze. Dat drukt namelijk niet uit in welke mate mensen in een paradigma verschanst kunnen zitten zonder het te weten. Hoeveel ze er in hebben geinvesteerd. Ik sluit daarbij ook aan bij de in de angelsaksische trainingsliteratuur gebruikelijke term paradigmshift.
Dat van dat afkappen van discussies kan ik ook volgen. Voor mij is dat niet zo principieel, als wel een kwestie van tijd en een tekort aan geduld. Ik moet te vaak herhalen wat al zo vaak is gezegd of al uitgebreid is opgeschreven. Als ik dat voor iemand doe die echt wil luisteren vind ik dat geen probleem, als het weer een kwestie is van botsende paradigma’s, iemand komt me vanuit paradigma 1 vertellen wat de juiste versie is van de geschiedenis, vaak nog vergezeld gaand van tamelijk onvriendelijke opmerkingen over mijn naiviteit, eenzijdigheid of jodenhaat, dan breng ik het tegenwoordig niet meer op om daar weer vriendelijk en geduldig op te reageren. Ik vind het ook niet goed om steeds maar weer dezelfde discussies te herhalen op dit weblog, zeker niet als het geen discussies worden maar een herhaling van dezelfde zetten. Dat heeft met mijn tijd te maken, het heeft ook te maken het het gegeven dat ik heel erg persoonlijk wordt geconfronteerd met de urgentie van de situatie in Gaza. Dan moeten andere mensen het maar weer eens overnemen, die misschien meer geduld hebben dan ik.
Prima Anja, het ging er mij vooral om een andere kant te belichten voor eventueel in verwarring verkerende lezers, minder ingewijd in de analyse van dit conflict en de wetenschappelijke terminologie.
Ik wil nog even wijzen op de reactie van Charles, @4 bij ‘De schuldvraag. Een testje’. Hij schrijft:
‘Zoals Antjie Krog onlangs ook opgemerkt heeft, lijkt het Westerse denken vaak vooral de nadruk te leggen op de “schuldvraag”. Vanuit een Afrikaanse perspectief is het vaak belangrijker tot een verzoening of oplossing te komen om op een menselijke manier met elkaar verder te gaan. De vraag zou eigenlijk niet moeten zijn wie verantwoordelijk is of “schuldig” is, maar hoe wij die twee mensen kunnen helpen om op een menselijke manier met elkaar om te gaan.’
Kijk, dit vind ik nou veel meer een echte ‘paradigm shift’, een alternatieve beschouwingswijze die met een andere grondhouding van de mens te maken heeft en helemaal los staat van de inhoud van het conflict. Jouw paradigma’s zijn tegelijk onderdeel van het conflict.
Ik zie zelf ook wel weer de betrekkelijkheid, want eigenlijk is ook die menselijke grondhouding toch weer een element geweest in het ontstaan en escaleren van het conflict.
Geweldig Hermie, je weet perfect weer te geven waar de schoen wringt. Je kunt het zo goed en duidelijk verwoorden. Vooral de laatste alinea van bijdrage 16. schetst precies waarom er zoveel verwarring in dit soort discusies ontstaat.
Hermie schrijft: “Als het gaat om het classificeren van opponenten of discussianten zou ik liever een andere term gebruiken, bijv. uitgangspunt of grondslag. Of voor mijn part ‘zienswijze’, maar dan in een ruimere zin dan ‘paradigma’.”
Twee opmerkingen.
Het gaat je dus in wezen om hoe je iets noemt. Het begrip paradigma is in de beta-wetenschappen onderhevig aan bepaalde condities en contexten. Dus stel je, dat je als Anja het begrip paradigma hanteert, het volgens de criteria van de beta-wetenschappen niet correct gehanteerd wordt. Dat zal ongetwijfeld zo zijn.
Maar ook in de alfa-wetenschappen wordt het begrip paradigma gebruikt. Zeker sinds Samuel Kuhn het introduceerde en er criteria voor opstelde. Criteria die niet samenvallen met die van de beta-wetenschappen, dat is waar. Maar de beta-wetenschappen wel beïnvloed hebben. Bij de alfa-wetenschappen kunnen paradigma’s naast elkaar bestaan, bij de beta-wetenschappen sluiten ze elkaar uit en vindt er een paradigmawisseling plaats dan heeft dat behoorlijke consequenties, heb ik begrepen.
Ik stel dus vast dat het een semantische kwestie is. Want ook jij als beta-wetenschapper kunt met Anja meedenken in haar redenatie, haar bedoeling ermee en zelfs haar conclusies. Ik ben er daarom voor, het begrip paradigma gewoon te blijven gebruiken.
Waar ik het niet mee eens ben is dat je in de laatste alinea concludeert dat het bewustmaken van paradigma’s vooral bedoeld is om tegenstanders te classificeren (en dat je daarmee moet oppassen). Mijn indruk van wat Anja hier (niet alleen vandaag) aan het proberen is, is een andere. Haar poging mensen zich bewust te maken van hun paradigma richt zich op iedereen, ongeacht hun paradigma. Ze zegt dat ook in bijna elke reactie: dit is niet bedoeld om je van mening te laten veranderen, maar om je bewust te maken dat jouw mening voortkomt uit een bepaald paradigma – en er zijn ook andere.
@ Hermie Kreeft (15):
Met jouw opmerkingen ben ik het eens. Hierbij een laatste poging om mijn eigen kritiek (heel kort onder 9 verwoord) te verduidelijken.
Methodologisch klopt het gewoon niet. De test is niet valide; er zit een “bias”in.
In de test zou een reactie van een “geteste” kunnen zijn: bij de man 80% verantwoordelijkheid, en bij de vrouw 60 % verantwoordelijkheid. Anja zegt: je moet het apart zien, en de percentages hoeven niet te worden opgeteld.
MAAR WAAR SLAAN DIE 80% EN 60 % DAN OP? OP WELKE “100%” HEBBEN DIE DAN BETREKKING?
Het klopt dus niet. Als je in een dergelijke test antwoorden mogelijk wil laten zijn die in percentages uitgedrukt meer dan 100 % zouden opleveren, dan kan dat alleen in KWALITATIEVE bewoordingen (zoals: weinig, gemiddeld, veel e.d.).
In de opzet van Anja (of van degeen aan wie ze het eventueel heeft ontleend) ontstaat een schijn-exactheid, waarbij bovendien a priori één van de door haar genoemde “paradigma’s” wordt gesuggereerd (omdat de “geteste” op een bepaald been wordt gezet door de percentages), terwijl degenen die, hierdoor misleid, bij de man en de vrouw percentages kunnen invullen die in totaal 100 zijn, maar helemaal niet de opvatting hoeven te hebben dat “de schuld die er bij de één bijkomt er bij de ander afgaat”. Dit is een veronderstelling, en geen conclusie die door de opzet van de test wordt gerechtvaardigd. En dit geldt ook mutatis mutandis.
Olav, ouwe knorrepot, wat moet je toch nodig ‘gelijk krijgen’ terwijl het daar helemaal niet om gaat. Ben je niet gewoon een beetje op je staart getrapt omdat je dacht het heel goed door te hebben en vervolgens bleek het een strikvraag te zijn die over wat anders ging dan jij dacht? Je mag het laatste woord hoor.
Nog enkele opmerkingen over het concept ‘paradigma’.
Mijn excuses voor de gebrekkige helderheid van @16, die mede voortkwam uit haast, samenhangend met het karakter van een weblog, waar snelheid, zeker voor een reageerder, essentieel is. Anders leest niemand het meer. We hebben het hier over moeilijke concepten, waarover je alvorens te reageren beter nog eens een nachtje zou kunnen slapen en/of wat literatuur, zoals Kuhn, erop nazien. Ik merk trouwens op dat ook Kuhn in de tweede editie van zijn boek ‘The Structure of Scientific Revolutions’ een nawoord nodig had om nog wat te knoteren dat hij niet goed begrepen was. Maar Clara, Kuhn was een volbloed bèta hoor! Volgens mij is het juist andersom: ‘paradigma’ was halverwege de vorige eeuw een term uit de taalwetenschappen en Kuhn heeft teruggegrepen op Plato en hij heeft laten zien dat je dit concept wetenschapsfilosofisch heel aardig kunt toepassen in de historische ontwikkeling van de ‘sciences’. Ik ben geen specialist op dit gebied maar voor mij is het beeld dat toepassing in de alfawetenschappen zich min of meer onafhankelijk heeft ontwikkeld, waarbij de invloed van Kuhn wel groot was. Belangrijke facetten in deze wetenschappelijke zin zijn in ieder geval dat het te maken heeft met theorievorming en met het exemplarische karakter van een nieuwe benadering.
Voor een deel is het semantiek, dat is waar. Maar daar gaat het mij niet om, in essentie. Het punt is dat de drie beschouwingswijzen waar Anja het steeds over heeft geen paradigma’s zijn in engere zin, hoogstens in een wijdere betekenis. Het manco zit hem hierin dat de definitie van het paradigma tegelijk onderdeel is van het probleem. Dit leidt noodzakelijkerwijs tot inconsistenties. Immers, je probeert een oordeel te vormen over bepaalde facetten van het probleemveld vanuit een kader waarvan je zou wensen dat het een zekere mate van objectiviteit heeft (een noodzakelijk aspect van een ‘scientific approach’) maar dit kader is niet veel anders dan de grote lijn van het oordeel zelf. Concreet voor Anja’s drietal: de legitieme staat Israël wordt aangevallen; er vechten twee honden om een been; of Israël is een bezettingsmacht. Anja laat ook niet na voortdurend te benadrukken dat zij geen objectiviteit claimt. Dat lost het dilemma echter niet op. Mij gaat het dan vooral nog om de vraag of het wijs (en productief) is om die terminologie te hanteren. Mijn conclusie is: soms wel, soms niet. Anja beschrijft het sterk in termen van meningsvorming, mede vanuit haar eigen ervaring. Omdat de onderliggende denkwereld van discussianten op een zo veel hoger metaniveau gelegen is dan zomaar ‘een mening’ moet je er wel een andere term voor hanteren. Begrijpelijk, maar ook gevaarlijk, als de gekozen term ook al een wetenschappelijke betekenis heeft. Het ‘al ingeburgerd zijn’ in bepaalde kringen is dan onvoldoende rechtvaardiging, met name bij gebruik buiten die kringen.
Dat het classificeren van tegenstanders een voornaam doel zou zijn van het hanteren van paradigma’s heb ik niet bedoeld, integendeel. In mijn beeld zou een ‘echt’ paradigma (in engere wetenschappelijke of methodologische zin) juist tot consensus moeten leiden, vanwege de voornoemde exemplarische functie. Ik heb juist op het gevaar willen wijzen dat áls je zo classificeert, je de opponent mogelijk onrecht doet. Kan zijn dat hij in een soort fout paradigma vastzit, maar misschien ook niet. Misschien denkt hij wel in nog heel andere termen, dus geef in eerste instantie toch iedereen de ruimte om zijn zienswijze naar voren te brengen. Maar ik snap Anja wel: het gros zit inderdaad vastgeroest en dan is het ook verleidelijk om de simplificatie toe te passen. Waar het echt misgaat is als de slang zich in zijn eigen staart bijt; als je je paradigma als denkraam gaat toepassen op het beoordelen van een schuldvraag, die nou juist de basis is van je paradigma. Zo los je natuurlijk niks op. En het is geen basis om de discussies te voeren die er echt toe doen: namelijk met diegenen die in de andere paradigma’s ‘vast’ zitten.
Wie als alfa nog wat wil leren van een bèta zou Clara’s link kunnen lezen, al is het niet gemakkelijk, misschien zelfs onbegrijpelijk. De ‘social science’ staat onder 6.3. Een simpeler optie lijkt me:
http://en.wikipedia.org/wiki/Paradigm
Wie wat speelsere ideeën wil opdoen kan ook eens hieronder op mijn naam klikken.
Hermie, bedankt voor je reactie. Het alfa-betadeel is duidelijk. Het tweede deel van je betoog over het classificeren van opponenten op basis van hun paradigma onderschrijf ik, maar ik blijf vinden dat Anja dat hier niet doet. Nu niet en anders ook niet. Maar het is goed dat je nog even op de risico’s wijst voor mensen die dat wel zouden willen doen. (Hoewel het wel een aardig spel is, als je het eenmaal doorhebt, voor jezelf te kijken in welk paradigma je gesprekspartners zitten).
Je schrijft: “Wie als alfa nog wat wil leren van een bèta zou Clara’s link kunnen lezen, al is het niet gemakkelijk, misschien zelfs onbegrijpelijk.”
Ooooo, wat verleid je me te zeggen dat ik, een volbloed alfa en niet eens een hoogvliegende, geen enkele moeite had met die tekst. Maar ja, dan komen we in de Alfa-Beta-competitie terecht en dat is off topic. En bovendien wordt het dan ook wel heel lastig om niet tegen jou te zeggen dat dit natuurlijk een JOEKEL van een paradigma is (maar ik zal je er niet op classificeren).
(Sorry, moest even, hahhhahhahha. En je speelse ideeën zijn de moeite waard.)
p.s. Ik moet almaar denken aan de studies en publicaties van Palmyre Oomen (Universiteit Nijmegen), die naar mijn idee veel te weinig aandacht krijgen.
Nee Anja, daar gaat het mij niet om. Ik hoopte dat je door mijn opmerkingen er eens zelf echt kritisch naar ging kijken, of de opzet wel juist is. Hoeft natuurlijk helemaal niet, als je dat niet wil.
Dank Clara voor je tweede link, die al even boeiend is als de eerste (waarvan ik moet bekennen dat ik er nog weinig van begrepen heb; dat komt misschien nog als mijn hoofdpijn wat weggetrokken is).
Ik zou graag nog een stukje citeren uit De Limburger van 30 dec. van Paul Kusters, mijn favoriete cartoonist (http://www.paulkusters.nl):
“Mensen denken dat ze met hun verstand alles kunnen beredeneren en dat ze daarmee de wereld en alles wat er gebeurt, onder controle kunnen houden. Maar de gedachte dat de werkelijkheid maakbaar is, is een illusie. Humor heeft alles te maken met het onderuithalen van dat idee. Want mensen blijven dieren, ook al zitten ze netjes in het pak en met een stropdas achter hun bureau. Dat spanningsveld, daar kun je humor uit putten. Voor mij is een goede grap de glijbaan van het verstand naar de emotie.”
Is de filosofie niet de brug tussen alfa en bèta, tussen ratio en gevoel, tussen religie en humaniteit, tussen verstand en emotie?