De eerste daad van de nieuwe Tweede Kamer: het generaal pardon. Feest? Een beetje feest. En redenen tot zorg. Een bijeenkomst ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag, in De Balie, van Vrouwen tegen uitzetting. Met deskundigen, ook de ervaringsdeskundigen – de vrouwen zelf die in Nederland politiek asiel hebben aangevraagd – polici en activisten.

Pech: er is weer eens wat met de NS, en mijn partijgenoot Jan de Wit, onze woordvoerder over asielzaken zit ergens vast want er rijden geen treinen tussen Utrecht en Amsterdam. (Grap van iemand: kan Verdonk geen directeur worden van de NS?) Heel erg jammer dat Jan er niet is, want het is zijn dossier. Hij wordt wel uitvoerig bedankt voor zijn inzet in de afgelopen tijd, want het generaal pardon stond hoog op de prioriteitenlijst van de SP. Nu moet ik de honneurs maar een beetje waarnemen, al kwam ik in de eerste plaats gewoon uit persoonlijke betrokkenheid. En ook om nu eens goed te horen hoe het nu zit, hoe ver we zijn, wat er nog moet. En ook om weer een middag warm tussen goede mensen te zitten, mensen zonder vreemdelingenangst en wantrouwen naar alles wat ergens anders vandaan komt. Ik merk dat ik er erge behoefte aan heb.

Negede Kumbi van Vrouwen Tegen Uitzetting doet het welkomstwoord, oudgedienden van de vrouwenbeweging Marjan Sax en Myra ter Meulen praten de middag aan elkaar. Juist nu er zo vaak onzinnig wordt beweerd dat de feministes van vroeger de allochtone vrouwen van nu in hun emancipatie in de steek laten is het goed om weer eens te zien dat dat niet waar is. Ik kom veel vrouwen tegen van ‘vroeger’ die nog even actief zijn. Vanmiddag: voor vluchtelingenvrouwen die dreigen, of dreigden te worden uitgezet.

Filmpje van Nova. Wat is er nu geworden van die mensen die in 26.000 gezichten zijn geportreteerd? Zijn ze blij, opgelucht? Sommige hebben al zo lang gewacht, dat dat haast niet meer lukt. Kaouther, uit Algerije, die hier kwam toen ze drie en een half was zegt dat ze nog steeds niet durft te geloven dat het geen nep is, dat het echt is, al is haar moeder nu niet meer bang voor de klop op de deur, dat ze weggehaald worden. En dan is er een stel, zij komt uit Roemenie, hij uit Syrie, die al die jaren bang waren dat ze gescheiden zouden worden, want hij zou uitgezet worden naar Syrie, waar zijn niet mee naar toe mocht, en hij mocht niet mee naar Roemenie. Ja, ze zijn opgelucht en eten voor het eerst weer met plezier. En hebben verdriet. Met al die spanningen kreeg zij een paar miskramen, en nu is het te laat om nog een kind te krijgen.

Op 23 juni komt er een groot feest, zegt Joost Bosland, waarbij een paar groepen, Een Royaal Gebaar, Ons Pardon, 26.000 gezichten, worden opgeheven. Petra Schultz, van het ASKV naast me, vindt dat nog te vroeg. En we zullen horen welke knelpunten er nog zijn.

Igna Oomen, asieladvokaat, zet de knelpunten en vragen die er nog zijn voor ons op een rij. De eerste vraag: voor wie geldt het generaal pardon? Voor mensen die al voor 1 april 2001 asiel hebben aangevraagd, die sindsdien in de opvang hebben gezeten, en het land niet hebben verlaten. Daar zijn van uitgezonderd mensen die een ernstig misdrijf hebben begaan. Of mensen die zich zelf schuldig hebben gemaakt aan de schendingen van mensenrechten. En de mensen die al weg waren. de familie Pasic kan er dus geen beroep op doen.

Het lastige is dat het pardon ‘ambtshalve’ wordt verleend, dat wil zeggen, je kunt het niet aanvragen, je moet wachten of je het krijgt. Maar veel mensen die niet meer in de opvang zitten zijn niet goed geregistreerd, dossiers zijn al afgevoerd. En er is al ervaring met een eerdere regeling om een kleine groep een vergunning te geven, die ook ‘ambtshalve’ werd voltrokken, er werden veel fouten gemaakt, mensen die een hele tijd later toch en onterecht niet op de lijst stonden moesten ontzettend veel moeite doen om toch nog hun vergunning te krijgen. Ook gaat het een probleem worden voor mensen die niet meer in de opvang zitten dat ze moeten bewijzen dat ze in 2006 in Nederland waren. Voor mensen met kinderen is dat niet zo moeilijk, die gingen naar school. Maar een alleenstaande, die bovendien geprobeerd heeft zo onzichtbaar mogelijk te leven, kan dat heel erg moeilijk zijn. Dan heb je geluk, zegt Petra cynisch, als je ziek bent geweest of als je een keer bent opgepakt en opgesloten in vreemdelingendetentie, want dan ben je geregistreerd. Maar veel mensen hebben gezworven van noodopvang naar noodopvang. Voor een aantal mensen is het dus nog onzeker of hun ‘bewijsvoering’ wel geaccepteerd zal worden.

Wordt erkend dat ze onder het generaal pardon vallen dan zijn ze er nog niet. In de koemdne vijf jaar zullen ze jaarlijks opnieuw een vergunning aan moeten vragen en dan pas kunnen ze een permanente verblijfsvergunning krijgen en Nederlander worden. Ook iemand die hier al zestien jaar woont moet die vijf jaar wachten.

We horen een paar vrouwen, een politieke vluchteling uit Iran, die hier opleidingen heeft gedaan, vrijwilligerswerk, en die helemaal niet zo blij is met het pardon, ik wil erkenning als politieke vluchteling, zegt ze. Een andere vrouw schiet bijna in de tranen als ze een brief laat zien waarin ze wordt opgeroepen om een uitzettingsgesprek te komen voeren. Waarom doen ze dat, als ze gezegd hebben dat ze me niet uit zullen zetten? Omdat ze gewoon doorgaan met hun werk, bij het COA, is het antwoord. Alle voorbereidingen voor de uitzettingen gaan door, alleen de uitzetting niet. Kafka. Ondertussen mag haar zoon niet mee op schoolreis naar het buitenland. Ze heeft een goede baan aangeboden gekregen, maar mag die niet aannemen. Lona is er met baby Roos. Die is Nederlander, want haar vader kreeg net op tijd voor de bevalling het Nederlanderschap, maar Lona zelf heeft nog geen verblijfsvergunning.

De politici krijgen het woord. Naima Azough van Groen Links wil dat er gekeken wordt naar het funktioneren van het IND, ik vind dat ook. Er zijn zoveel verhalen van wat er mis ging. Er zou toch schoon schip gemaakt moeten worden om er niet voor te zorgen dat er straks weer actie gevoerd moet worden voor een generaal pardon. Nu zijn er al weer mensen die ook onder de nieuwe wet drie jaar wachten. Maar Spekman van de PvdA is tegen een odnerzoek naar het IND. Dat is de verantwoordelijkheid van de politiek. Ja, dat weten we ook, maar dat is toch geen reden om het IND niet door te lichten, waar het fout ging en nog fout kan gaan? Er zijn zoveel Kafkaiaanse verhalen, van mensen die voor een paspoort naar het buitenland worden gestuurd, alleen kunnen ze niet naar dat buitenland omdat ze geen paspoort hebben. Mensen uit Ethiopie van wie geeist wordt dat ze een geboorteactie kunnen overleggen, maar 90% van de mensen daar heeft geen geboorteacte. Dan moet je het gaan halen. Maar dat kun je niet zonder paspoort. En voor dat paspoort heb je, jawel, een geboorteacte nodig.

Er zijn nog veel meer zorgen. Het ontbreken van opvang en zorg na de uitspraak van de rechter. 28 dagen later sta je op straat. Dat is veel te kort voor de meeste mensen.

Een paar Afgaanse vrouwen, een van hen heeft een boerka meegenomen en trekt die aan, wijzen er op dat er nog veel te weinig rekening mee gehouden wordt dat het voor vrouwen nog meer dan voor mannen gevaarlijk is om terug gestuurd te worden naar landen met een fundamentalistisch regime. Vrouwen die een ‘westerse’ leefstijl hebben. Je kleding kun je wel aanpassen, maar je identiteit kun je niet afleggen. Marwa leest een stuk voor dat ze heeft geschreven:

Wij Afghaanse meisjes en vrouwen zijn onderdrukt door de donkere en strenge regels van de mannenrechten van de Taliban. Ons leven dreigde gevaar, wij hadden geen vrijheid, we mochten niet naar school, niet naar het ziekenhuis. Mijn ouders hebben Nederland gekozen omdat ze asielzoekers accepteren en omdat iedereen hier gelijk is, maar helaas zei de oude regering dat we terug moesten naar Afghanistan omdat het er wel veilig is. Ze denken dat de Taliban weg is omdat er militairen van de NAVO zijn.Maar er wordt hevig gevochten en het is er slechter en onveiliger dan in het verleden. Er zijn geen regels. Er is geen rechterlijke macht. Tegenwoordig kan in Afghanistan alles: diefstal, drugs dealen, vrouwen mishandelen. Vrouwen zijn in Afghanistan tweedehands. Ze sluiten vrouwen op, vrouwen mogen geen mening hebben. Vier maanden geleden hebben ze een meisje teruggeruild voor een hond.
De VN en andere mensenrechtenorganisaties zijn bezorgd over de situatie in Afghanistan. We horen over verkrachtingen, uithuwelijken, ontvoeringen, mensenhandel, mensen die vermoord worden. En er zijn 150 vrouwen die zich dit jaar hebben verbrand.
Er zijn nog steeds Afghaanse gezinnen die niet onder het pardon vallen, en ze zijn heel bang om terug gestuurd te worden. Ze vroegen mij om dit te laten weten: er zijn ook na 1 april 2001 Afghaanse meisjes en vrouwen naar Nederland gekomen. Als ze terug worden gestuurd dreigt er gevaar voor hun leven. Bedankt voor uw aandacht.

Het valt me op hoe fel die ene vrouw is die opkomt voor de asielzoekers, die zelf al een verblijfsvergunning heeft. Het zegt iets over de intimiderende, ondermijnende en bangmakende situatie wanneer je nog wacht of al uitgeprocedeerd bent. Altijd afhankelijk. Dan is de boodschap: hou je stil, val niet op, maak je onzichtbaar. Iraanse vrouwen, ik ontmoette ze al bij de demonstratie op 8 maart: hoe kunnen ze vrouwen terug sturen naar landen als Irak en Iran, waar vrouwen nauwelijks rechten hebben? Dit soort overwegingen, en de positie van vrouwen, horen meegenomen te worden in het asielbeleid van de nieuwe regering.

Gabbi Wieringa, al jaren lang een dwarse activiste, heeft een voorstel voor hoe het ook kan, als iemand naar Nederland komt en asiel aanvraagt. Het eerste is dat je de aanvraag moet zien en behandelen als een hulpvraag, zegt ze. Iemand maakt niet een lange en gevaarlijke reis, en verlaat het eiegn land zonder reden. De hulp kan op veel verschillende manieren worden gegeven, en in veel gevallen leiden tot een verblijgsstatus. Maar soms zal het mogelijk blijken dat een asielzoeker teruggaat naar huis, mits er aan praktische voorwaarden is voldaan en een veilige opvang gegarandeerd is.

Wieringa pleit voor een humane en zorgvuldige procedure, waarbij voorkomen wordt dat mensen in de illegaliteit verdwijnen of administratief verwijderd worden, of vele jaren moeten wachten. Dat kan, zegt ze. Laat de mensen die aankomen eerst een week tot rust komen in een veilige omgeving. Zorg voor medische hulp, activiteiten voor de kinderen, ontspanning, kontakt met landgenoten. Zorg dat ze een advocaat krijgt.

Laat dan de hulpvraag voorgelegd worden aan een team van deskundigen. Neem een maand om de rapporten van die deskundigen te bundelen. De 48uurs procedure is te kort. Laat de indicatiecommissie een advies geven over het te volgen traject, bijvoorbeeld medische behandeling, terugkeer op termijn, of het verlenen van een tijdelijke of permanente verbloijfsvergunning. Als de rechter bepaalt dat er meer onderzoek nodig is volgt er een nieuw rondetafelgesprek met deskundigen. Is de asielzoeker het niet eens met de beslissing, dan kan hij of zij hoger broep aantekenen. Deze procedure zou maximaal drie maanden kunnen duren. Alles bij elkaar mag niet meer dan negen maanden duren.

Marjan Sax verwoordde mijn eerste gedachte, is dat haalbaar, is dat niet duur, met zo’n commissie van deskundigen die elk geval apart bekijken? Wat dacht je wat het kost als je mensen jarenlang laat wachten, zei Gabbi. Wat spaar je niet uit als je het in een paar maanden, maar dan zorgvuldig doet?

Firouzeh Rad, las de regels voor van de Iraanse dichteres Mina Asadi:

Wij willen weer onze kinderen horen zingen,
Wij willen weer onze familie blij zien,
Wij willen weer over liefde praten en ons prettig voelen,
Wij willen weer de bloemen uit de grond laten groeien.

PS. Voor de zakelijke informatie: ga niet op de zaken af die hier op het weblog zijn genoemd. De informatie is niet volledig, en niet gedetailleerd genoeg. En ene aantal zaken zijn nog niet duidelijk. Ga naar www.pardonnu.nl.