Het was al leuk op de heenweg. Ik zou nog eens een boekje moeten maken van alle gesprekken die ik met taxichauffeurs heb. Daar zitten filosofen onder, mensen die ruimschoots de tijd hebben gehad om een visie op de mensheid te ontwikkelen en meestal ook uitgesproken opinies over de politiek.

‘Je hebt martelaren en apostelen, en wij horen bij de martelaren’, zei deze taxichauffeur. Nou, ik hoor ook wel een beetje bij de apostelen, hoor, zei ik, en vertelde wat ik doen ging: een workshop leiden op het Olebertgymnasium in Oosterhout, over emancipatie. Clara nodigt graag haar vrienden uit om op haar school wat te komen vertellen, en zo zou ik ook Klaas de Vries weer tegenkomen, en helaas, Wim de Bie was ziek. We kwamen op de arbeidsomstandigheden, de taxichauffeur en ik. Hij had geen hoge pet op van de politiek, die nu had beslist dat mensen als hij nog maar even door moesten gaan met werken, en eerlijk, hij was er zowat doorheen. Hij was op zijn vijftiende al begonnen met werken. Dat moest, in zijn familie, er moest geld verdiend worden, ook al had hij liever wat anders gedaan. En zo kwam hij in de bouw. IJzervlechter. Zwaar werk, en daar slijt je aan. Dus op een gegeven ogenblik met flink wat kwalen uitgeschakeld. Maar thuis zitten, en wachten tot zijn vrouw van haar werk terug kwam, dat was ook niks. Dus werd hij taxichauffeur. Naar genoegen, maar nu werd hij toch echt zestig, en zou het fijn vinden als hij niet meer hoefde. Ik zei dat ik het veel eerlijker zou vinden als we niet naar leeftijd keken maar naar hoe land iemand al gewerkt had. Iemand die eerst jarenlang had gestudeerd kon ook makkelijk langer door, maar als je al op je vijftiende in de bouw zit… Hij vroeg van welke partij ik was. De SP zei ik. Zie je, zei hij, dat is ook de enige partij die ons soort mensen snapt. En begon vervolgens een verhaal over allochtonen, van die jonge Marokkanen die in auto’s zaten die ze toch echt niet met eerlijk werk bij elkaar hadden gekregen – ik was er, en hoefde niet meer in discussie of je daar nu alle Marokkanen op aan moet kijken.
Zeg het ze maar, het beste leermiddel is luisteren, zei hij nog.
Zie je, zei ik, dat is wijsheid. Toch een beetje een apostel, niet?

Voor de emancipatieworkshop was een klas met meiden gekomen, en een jongen. Dat was in ieder geval nog niet erg veranderd, de gedachte dat emancipatie alleen vrouwen aangaat. Ik vond het wel leuk om uit te zoeken of het feministische verhaal nog enige betekenis heeft voor de generatie die jong genoeg is om mijn kleindochter te zijn – als ik die had. Want vaak slaat de emancipatiegedachte weer een generatie over. Mijn beide grootmoeders waren nog geinspireerd door de eerste golf, mijn moeder wilde alleen een net gezin en een bontjas, en begreep absoluut niet waarom ik de barrikades op moest: ‘kind, ik zou me pas zorgen maken als ze niet meer naar je fluiten’.

Ik vertelde over vroeger. Mijn tijd. Ongewenst zwanger, dat was voor de pil, en dus moest er getrouwd. Weet iemand nog wat een ‘moetje’ is? Hadden sommigen wel van gehoord. En dan een man die sloeg. Niet kunnen scheiden, en niet weg kunnen. En hoe je je moest redden als alleenopvoedende moeder, toen er ook nog geen bijstand was. En dat je ontslagen kon worden als je kinderen kreeg. En dat je als vrouw zelf niet je handtekening mocht zetten zonder toestemming van je man. Ze waren er stil van. En dat was nog maar zo kort geleden? Ja, nu snapten ze ook wel waarom mensen als ik het belangrijk vonden dat zij straks gingen stemmen, want daar was tenslotte echt voor gevochten.

Over werk en zorg. Ik vroeg ze hoe zij zich het leven voorstelden, hoe ze het gingen doen. Dit was een gymnasium, dus meiden die wel wat wilden met hun opleiding en ideeen hadden over het werk wat ze wilden gaan doen. En dan de kinderen? Als je die wilde? De meesten wilden dat wel. Daar wil ik dan wel thuis voor blijven, zei er een. Waarop een ander wat boos riep, je hebt toch niet doorgeleerd om thuis te blijven zitten? Je kunt dat toch ook delen met je man, zei een ander. Maar als die nou een baan heeft waarbij hij niet minder kan gaan werken?

Ik zei dat het ook nog wat met partnerkeuze te maken had. Dat het nog steeds zo was dat bij een normaal stel de man ouder en langer is en meer verdient. Of in ieder geval twee van de drie eigenschappen. En dat het dan toch meestal heel toevallig zo uitkwam dat hij dan zijn volle baan ging houden en zij half ging werken. Nou, is daar wat tegen? Dan verdien je minder, zei iemand. Is dat erg? Niet zolang je gelukkig getrouwd bent natuurlijk. Maar wel wanneer je hogerop wilt komen in je werk, want dat gaat niet met een halve baan.

Het werd een levendige discussie. Hoe los je dat nou op? Als de mannen mee gaan doen, zei ik, want vrouwen alleen lossen dat ook niet op. Het zou toch helpen als we eens zouden vaststellen dat het niet alleen de vrouwen zijn die kinderen krijgen. De enige jonge man in het gezelschap zei maar niks.

De tijd was zo om. In de aula verzamelden de leerlingen en de leerkrachten zich voor de laatste ronde, er was een uitvinderswedstrijd uitgeschreven. De hoofdprijs ging naar een jongen die bedacht had dat al dat gezwoeg en getrap in sport- en fitnesscentra gebruikt zou kunnen worden om energie van de maken. Daar kon je nog flink wat huishoudens mee van electriciteit voorzien. Slim bedacht. En er zaten meiden met prachtige hoeden die ze in hun workshop hadden gemaakt.
Mooie dag. En nu is het wachten op de feministische golf van de kleindochters.