Vrouwen aan de top
Mees verengt het bijdragen aan de maatschappij tot een economische bijdrage. Tenminste, voor hoogopgeleide vrouwen. Alsof er, zelfs met een hoge opleiding, niet nog veel meer te doen is. Het nieuwe initiatief waar ze deel van uitmaakt heet in goed nederlands, Women on Top. Misschien moest dat in het engels omdat de knipoog naar de dubbele betekenis in het nederlands al niet meer zo leuk stout klinkt: Vrouwen Bovenop! (Denk ik meteen gemeen: moet je wel een man voor hebben om als onderligger te fungeren – maar daar zullen we het nu niet over hebben).
Emancipatie, dat is in dit denken dus hogerop komen. We zijn dat aan onze sekse en aan de maatschappij verplicht. Is dat zo?
Ik neem mijzelf. Ik ben hoog opgeleid. Ik heb behalve Sociale Academie ook Sociale Wetenschappen gestudeerd. Daar heb ik veel aan. Maar dat heeft zich nooit geuit in een ‘positie aan de top’ omdat ik eenvoudigweg niet geinteresseerd ben in geld verdienen om het geld verdienen, of om ‘hogerop’ te komen alleen maar omdat hoger beter zou zijn dan lager. Ik ben typisch zo’n vrouw die afgezien heeft van een directeursfunctie, waar ik volgens mijn ancienniteiten recht op had, omdat ik lesgeven leuker vond. Ik besteed de helft van mijn tijd aan onbetaald werk voor de Gazastrook. Ik ben van docentschap en hulpverlening overgestapt naar de politiek. En koos voor de SP hoewel je bij die partij dus niet rijk wordt. Beetje per ongeluk nog een beetje carriere gemaakt omdat ik werd gevraagd voor de Eerste Kamer. Leuk en eervol, uit mezelf zou ik er niet opgekomen zijn. En zou ik mezelf nu moeten laten zeggen dat ik een ‘deeltijdfeministe’ ben en geen maatschappelijke bijdrage lever, omdat ik zo weinig verdien? Kom nou. Dan ben ik het nog eerder eens met de majesteit die ook lintjes uitdeelt aan vrouwen die jarenlang als vrijwilligster voor de buurt gewerkt hebben, of in een voedselbank. Of die nederlands hebben gegeven aan migrantenvrouwen. Of deel uitmaakten van een buddy project.
Ik ben niet tegen vrouwen aan de top. Als het goed was in dit land dan zaten er op alle plaatsen met macht evenveel vrouwen als mannen, als hoogleraren aan de universiteiten, in de Eerste en Tweede Kamer, en vooruit, in het bedrijfsleven. Dat dat niet zo is toont dat de emancipatie ook in Nederland nog niet voltooid is. Maar feminisme is wel erg veel meer dan er voor zorgen dat overal aan de top evenveel vrouwen zitten. Voor mij, maar ik ben dan ook een socialistische feministe, is het ook van belang wat die vrouwen aan de top dan doen. Komen ze op voor vrouwen, en voor welke vrouwen (en mannen)? Thatcher? Verdonk? Wilde iemand beargumenteren dat de wereld er beter van wordt als de VS of Frankrijk nu een vrouwelijk staatshoofd krijgen? Gaan Royal of Clinton (v) het per definitie beter doen, vrouwelijker, menselijker, omdat ze vrouwen zijn? Ik geloof daar niet zo veel van. In de eerste plaats niet omdat een vrouw om aan de top te komen zich vergaand moet conformeren aan de machtsmechanismen en om geaccepteerd te worden misschien nog wel meer haar mannetje moet staan dan een biologische man. Ten tweede omdat ik niet van de school ben die er van uitgaat dat vrouwen van nature zulke betere, lees vredelievender, verzoenender, verbindender wezens zijn dan mannen. Voor zover vrouwen dat zijn, inderdaad, er zitten meer vrouwen in de vredesbewegingen dan in het leger en voor mannen is dat omgekeerd, dan komt dat omdat we worden gevormd door wat we doen. En uit het feit dat er ook mannen in de vredesbewegingen zitten en ook vrouwen in het leger kun je opmaken dat dat dus geen zaak is van biologie of de genen. Daar kom ik nog op.
Feminisme is voor mij altijd een zaak geweest van een balans tussen eigen belangen en solidariteit. Tussen ‘ik’ en ‘wij’. Ik zei dat al in 1988, toen ik de eerste Joke Smit lezing mocht houden. Ik las die tekst nog eens over. Wat mij betreft nog steeds actueel.
Ik zal kijken of ik die tekst nog eens uit kan tikken, want die is uit de oertijd toen ik nog niet op een computer werkte.
En toch denk ik dat het voor het collectief bewustzijn goed zou zijn als er meer vrouwen zouden zijn die zich geen flikker zouden aan trekken van wat er hoort en wat er van hen verwacht wordt, en die zich gewoon zouden vastbijten in het voornemen om koste wat het kost de top te bereiken. Niet omdat ik denk dat we zitten te wachten op nog een lading gewetenloze en gevoelloze graaiers, maar omdat ik denk dat het nodig is om de psychologische barrière te slechten. Omdat ik denk dat er nog veel te veel vrouwen zijn die bang zijn om niet aardig gevonden te worden, en die zich dan maar inhouden. Ik denk dat het niet slecht is dat er vrouwen zijn zoals Mees, die een vrouwbeeld schetsen dat niet draait om lief en aardig zijn, maar om succes hebben. Als we allemaal zo waren, dan werd het een ramp, maar dat er ruimte komt voor een aantal vrouwen die zich thuisvoelen in dat beeld, dat vind ik niet slecht. Niet als einddoel, maar als tussenstation. Omdat je erdoorheen moet om het achter je te kunnen laten.
Heleen Mees heeft groot gelijk dat ze het deelbelang, meer vrouwen aan de top, met kracht aan de orde stelt. Of dat nu uit economische of andere motieven is. Anja heeft groot gelijk dat aan de top zijn niet zaligmakend is en dat vrouwen niet per se betere en meer solidaire toppertjes zijn dan mannen en Anne-Marie heeft weer groot gelijk dat veel Nederlandse vrouwen een toprolmodelletje hier of daar goed zouden kunnen gebruiken.
Maar ik zit hier een beetje mies te worden van het almaar blijven afwegen van al die (micro) deelbelangen. Want al die Grote Gelijken belemmeren het zicht op wat er (macro) moet gebeuren: dat we niet meer moeten praten over wat elke vrouw wil, maar over wat voor elke vrouw (èn man) mogelijk, bereikbaar, moet zijn. In het belang van de samenleving als geheel. Ik zou bijvoorbeeld als hoogopgeleide vrouw heel graag eindelijk mijn capaciteiten willen kunnen benutten in een topfunctie – hoe beter betaald hoe liever – en ik krijg ook niet de indruk dat mijn omgeving of zelfs potentiële werkgevers twijfelen aan mijn capaciteiten, maar ik loop weer aan tegen een heel ander, niet gendergebonden probleem in onze arbeidscultuur: dat van mijn leeftijd. Mijn carriere bleek al over te zijn voordat ik er maar aan kon beginnen. Als er destijds voor mij mogelijkheden waren geschapen, werk en kinderen gemakkelijker te combineren, had ik het wel geweten. Mijn huidige, niet specifiek gendergebonden probleem begon destijds dus wel als een gendergebonden probleem.
Nog eens: om de barriere tussen ‘willen’ en ‘kunnen’ te slechten is dringend nodig dat het denken over emancipatiebeleid zèlf emancipeert. Het is een algemeen belang, niet alleen van vrouwen. Of je het nu bekijkt vanuit het economisch perspectief, het sociaal-culturele perspectief, het didactisch of het maatschappelijk perspectief: zoals het stelsel nu is ingericht, wordt aan alle deelbelangen op alle fronten tekortgedaan. En daarmee doet de samenleving zichzelf in al die opzichten tekort.
Wat mij betreft is feminisme ook wat anders dan emancipatie. Feminisme is het streven van vrouwen zelf naar gelijke behandeling en gelijke mogelijkheden als mannen. Emancipatie is niet exclusief een streven van vrouwen, is een voortgaande algemene maatschappelijke ontwikkeling. Het feminisme heeft als (legitiem) doel emancipatie, maar emancipatie bereik je niet alleen met feminisme. Zoiets. Terzijde: Anja, zou jij niet ook nog iets zeggen over het feit dat het huidige economisch model een mannenmodel is?
Ik kan het niet helpen, maar als ik praat met vrouwen en mannen die ik ken in Scandinavië, Amerika of Australië, dan kunnen ze moeilijk begrijpen waarover wij hier zo moeilijk zitten te doen. Vooral omdat de arbeidscultuur daar veel vanzelfsprekender gericht is op toelaten van vrouwen. Op deelname van vrouwen. Dat wil niet zeggen dat het politieke beleid in Amerika of Australië vrouwen daarin tegemoetkomt en vrouwen het daar dus gemakkelijker hebben dan wij. Was het maar waar. Dat geldt alleen voor het politieke beleid in Scandinavische landen en voor zover mij bekend in Rusland.
Wat dat aangaat vind ik dat Heleen Mees niet volledig is als ze de vergelijking maakt met Amerika. Ja, het wordt daar heel vanzelfsprekend geacht dat vrouwen carriere maken. Maar hoe ze dat doen moeten ze zelf maar regelen.
Wat ik bedoel te zeggen is dat het twee verschillende zaken zijn: een cultuur waarin vrouwen die willen vanzelfsprekend de top kunnen bereiken en een cultuur waarin het vrouwen die willen vanzelfsprekend mogelijk wordt gemaakt de top te bereiken. Wij zitten hier nog te bekvechten of vrouwen de top wel moeten willen bereiken en onze achterstand wordt daarmee steeds groter.
En met een kabinet dat het gezin weer als hoeksteen van de samenleving verheft ben ik er niet zeker van dat de discussie die hoognodig gevoerd moet worden, ook gevoerd wordt.
O ja, Anja, als jij die tekst uit 1988 even klaarlegt, tiep ik hem wel voor je uit. OK?
Wat is succes Anne/Marie. Is het succes om een heleboel geld te verdienen of een groot bedrijf op te bouwen. Is dat het alleen. Of is succes misschien ook een stel kinderen gezond en verstandig de deur uit kunnen laten gaan nadat je ze 20 jaar verzorgd en opgevoed hebt. Misschien is het ook wel het vrijwilligerswerk om een beter leefbare buurt van je omgeving te maken. Of misschien wel werk dat je doet om bejaarde mensen (ouders of buren) langer in hun eigen huis te kunnen laten wonen. Heeft succes niet veel meer te maken met het leefbaar en voldoening gevend maken van de groep mensen waarmee je samenleeft. Als het er echt op aan komt is gezondheid en plezier in je leven zoveel belangrijker dan geld. Geld is daarmee vergeleken een beetje nep.
Er horen meer vrouwen aan de top, niet omdat ze beter zijn. Nee, omdat ze even goed zijn en vaak niet alleen tegen gehouden worden door het gezin/de kinderen. Vrouwen worden ook tegen gehouden door de onwil van mensen in dit land, je moet nu namelijk als vrouw ontzettend veel haar op je tanden hebben wil je aan de top komen, hillary vind ik zelf niet echt een geweldig voorbeeld aangezien ze haar populariteit of in ieder geval al haar bekendheid heeft te danken aan Bill Clinton.
Echter de andere vrouwen die je opnoemt alsmede vrouwen in het bedrijfsleven verdienen een dikke pluim want die hebben veel harder moeten werken om daar te komen dan hun mannelijke collega’s.
Feminisme houdt niet alleen in vrouwen aan de top, het is echter wel een ontzettend belangrijk onderdeel hiervan.
@ anne-mineur
Sommige mensen hebben andere voorkeuren dan jij, maar dat maakt hen nog geen gewetenloze en gevoelloze graaiers.
@Lydia: ik zeg nergens dat ik het opvoeden van kinderen niet belangrijk vind. Dat is dan ook niet mijn mening. Maar niet elke vrouw heeft kinderen, en niet elke vrouw die kinderen heeft, heeft het haar partner een taakverdeling afgesproken waarbij zij degene is die thuisblijft om voor die kinderen te zorgen. Er zijn ook vaders die dat uitstekend doen. Maar wat onomstotelijk blijkt uit alle cijfers, dat is dat de wereld nog lang niet zo vaak aan vrouwelijke als aan mannelijke voeten ligt. Wat dat betreft zou ik een paar Helenen Maas geen slecht ingrediënt vinden in het mengsel van onze maatschappij. Al was het maar om wat meer rolmodellen te geven aan jonge meiden, en al was het maar om de samenleving — mannen zowel als vrouwen — eraan te laten wennen dat vrouwen het óók heel best doen op machtige posities. Persoonlijk ligt mijn ambitie niet in de richting van veel macht en geld. Anders zat ik ook niet bij de SP, waar ik mijn raadsvergoeding weer moet inleveren, en ik werkte niet aan de universiteit waar je ook niet rijk van wordt. Maar de emancipatie van de vrouw mag best weer een boost hebben.
@tim: ik zeg niet dat iedereen die andere voorkeuren heeft als ik een gevoelloze graaier is. Maar de gewetenloze en gevoelloze graaiers zijn vaak de kopstukken, en dat zijn nog steeds vooral mannen. Ik ben tegen het grote graaien, ook als dat door vrouwen gedaan wordt, maar ik vind niet dat vrouwen terughoudender zouden moeten zijn puur omdat ze vrouw zijn.
@ Anne-Mineur
ik drukte me misschien verkeerd uit, maar bedoelde het meer in de zin van: wat in jou ogen een gewetenloze/gevoelloze graaier is hoeft dat niet te zijn, het kan ook gewoon zijn dat deze persoon of het nu een man of een vrouw is andere keuzes maakt dan jij, dit hoeven nog niet jou keuzes te zijn, maar dat maakt iemand niet een gewetenloze/gevoelloze graaier.
@Anne-Marie
Als ik de indruk heb gewekt dat het voor mij of/of is in plaats van en/en, dan spijt me dat. Wat ik bedoelde is dat er veel te weinig aandacht is voor andere vormen van succes dan puur economisch succes. Ik ben het met je eens dat jonge vrouwen behoefte hebben aan vrouwelijke rolmodellen en ik vind het ook nodig dat ze er komen. Maar ik vind het ook belangrijk dat dit rolmodellen zijn die de uitsluitende focus op economisch handelen vergezeld kunnen laten gaan van een focus op maatschappelijk verantwoord handelen, of zelfs een eerlijke maatschappelijke visie zoals die van de SP als uitgangspunt nemen voor hun economische principes en beslissingen.
Het lijkt mij belangrijk dat er meer een balans komt in de maatschappij tussen de meer aan vrouwen toegeschreven eigenschappen en aan mannen toegeschreven eigenschappen. Dan krijgt de sociale, zorgzame kant van het menselijke gedrag meer ruimte en kunnen bijvoorbeeld de milleniumdoelen sneller worden bereikt.
Aansluitend hierop zou het ook niet gek zijn als wij in onze rijke wereld meer zouden kunnen leren van de manier waarop veel mensen in arme landen met elkaar omgaan.
@Tim: Ik begrijp niet welk punt je probeert te maken. Je zult het met me eens zijn dat er gewetenloze graaiers bestaan. Daar maak ik een punt over. Ik doe geen uitspraken over iedereen die veel geld verdient. Maar dat je op een SP-website mensen tegenkomt die erop wijzen dat het grote graaien niet iets is om na te streven, dat zal je toch niet verbazen? (Overigens heet ik Anne-MARIE Mineur. Kleinigheidje…)
Ik vind niet dat er meer vrouwen aan de top moeten komen. Ik vind ook niet dat er meer vrouwen thuis moeten blijven. Ik vind wel dat het allemaal moet mogen en mogelijk moet zijn. DUS moeten we oude rolpatronen gaan vervangen door een nieuw systeem waarin de keus voor iedereen vrijer wordt. Feminisme zou volgens mij dus moeten gaan over het opkomen voor de rechten van ALLE vrouwen, ongeacht de keuzes die zij maken.
De Nelie Kroezen, Verdonks, Jorritsma’s, Verhoevens, om het dicht bij ons politieke thuis teh ouden, het zijn geen vrouwen waar je meteen een warm gevoel bij krijgt. Wel hebben ze de top bereikt en misschien zit daar wel een relatie in verborgen. De top halen doe je volgens mij voor jezelf, niet voor de maatschappij, de positie van vrouwen of wat voor excuus. Die vorm van zelfgerichtheid behoeft wat mij betreft niet extra gestumuleerd of onder de aandacht gebracht. Anderzijds wanneer vrouwen perse betaald werk willen verrichten, geeft dat mannen allicht de mogelijkheid een stap terug te doen :-). Dat doet mij afvragen of bijv arabische vrouwen in zn algemeenheid volgens sommigen ongeemacipeerd zijn, of misschien gewoon andere levenskeuzes maken?
Je moet de zaken nooit zwart-wit zien. Er zijn vrouwen wiens kwaliteiten vooral liggen in huishouding en opvoeding, maar andere vrouwen bouwen liever een imperium op. Hetzelfde geldt natuurlijk voor mannen. De schade ontstaat daar waar mensen in een vaststaande rol gedwongen worden. We moeten elkaar de ruimte bieden om te kiezen welke rol het beste bij onze kwaliteiten past. Daarbij kan ieder het best voor zichzelf beoordelen hoe werk en privée gecombineerd moeten worden. Overheid en omgeving moeten de voorwaarden creëeren waarbinnen ieders kwaliteiten het beste tot hun recht kunnen komen.
“Women on top” is best spannend. Maar om dat zo te houden is afwisseling natuurlijk wel belangrijk….. 🙂
@ Lydia b. (7):
Citaat: “Het lijkt mij belangrijk dat er meer een balans komt in de maatschappij tussen de meer aan vrouwen toegeschreven eigenschappen en aan mannen toegeschreven eigenschappen.”
Daarmee ben ik het geheel eens. Het gaat om deze combinatie van eigenschappen, waarbij de accenten per persoon kunnen en mogen verschillen. Wel geldt hierbij m.i. als belangrijke voorwaarde de aanvulling van Clara.
@ Clara Legêne (2):
Dat lijkt me inderdaad essentieel: dat aan de sociale structuur en cultuur zodanig vorm wordt gegeven, dat objectief gelijke mogelijkheden en kansen ontstaan voor vrouwen en mannen. Hoe deze mogelijkheden door een concreet persoon, gelet op de individuele omstandigheden, worden gerealiseerd is vers twee. Wat dit betreft loopt Nederland nog steeds mijlenver achter.
Uit mijn column van vandaag over Vrouwenmacht:
Als vrouwen geen deel uitmaken van de macht, wordt het lot van de helft van de wereldbevolking maar al te gemakkelijk vergeten. Het gebrek aan aandacht voor de positie van vrouwen in Irak is een van de vele aanwijzingen hoe het perspectief van mannen ons wereldbeeld eenzijdig bepaalt, schreef Elisabeth Kool, politicoloog en dochter van Joke Smit, op 2 december 2006 in de Volkskrant.
Als de macht niet evenredig is verdeeld over alle soorten mensen, is er dan überhaupt wel sprake van democratische legitimiteit? De macht wordt in dat geval immers uitgeoefend vanuit een beperkt perspectief – te weten het mannelijke. Vrouwen mogen schaapachtig zijn maar mannen denken te weinig na over de dominantie van hun perspectief en het ondemocratische gehalte ervan, aldus Kool.
Waarvan akte.