Gisteren in Den Haag, nu eens niet voor de Eerste Kamer maar voor een gesprek in de Kloosterkerk over het werk van Stichting Kifaia in Gaza. Goed gesprek. Veel kerken worstelen met hun oude loyaliteit aan Israel en de behoefte ook iets te doen aan het lot van de Palestijnen. En het is voor veel mensen moeilijk om te beseffen dat opkomen voor Palestijnen niet hetzelfde is als tegen Israel zijn. Maar daar heb ik het nu niet verder over. Ik kom nu al jaren regelmatig in Den Haag en nooit ga ik eens naar een van de musea, ik gun me de tijd niet. Terwijl dat zo goed is voor de ziel. Ik kom er bijna altijd schoongewassen van binnen weer uit, zie de wereld om me heen anders. Frisser. Nieuw. Door zo intensief de wereld van een ander binnen te stappen, relativeer je even die van jezelf.

Gisteren gaf ik mezelf de middag vrij voor het Gemeentemuseum, met de tentoonstelling van de Finse schilder Helene Schjerfbeck. Indrukwekkend. In zo’n overzichtstenstoonstelling kun je iemand in haar ontwikkeling op de voet volgen. Haar zelfportretten bijvoorbeeld. Schjerfbeck, vaak ziek, leidde een grotendeels teruggetrokken leven. Modellen waren moeilijk te krijgen. Dus schilderde ze zichzelf, keer op keer. Of haar moeder. De buurjongetjes.

Het is de moeite om zelf te gaan kijken en het niet te doen met de reproducties in de kranten, of hier, de afbeeldingen, die weer een afbeelding zijn van een afbeelding. Je mist veel: de gloed ervan, de ongelooflijke trefzekerheid. Het licht op een kom of onder een deur door blijkt naderbij gekomen niet meer dan een dikke klodder verf. Je ziet niets dan grove vegen, een paar toetsen, en je stapt weer terug en alles springt weer in beeld.

In de portretten zie je hoe ze steeds verder terugging naar de essentie, steeds minder details, minder kleur, steeds minder verf. Je ziet ook hoe ze zichzelf volgt naar de dood toe, ondanks haar ziekte toch ruim tachtig geworden. Van het eerste potloodportretje uit 1880 het allerlaatste, niet meer dan een schedel, in 1945. Bijna weg. Dan weg. Prachtig.