Het ziet ernaar uit dat de strijd in Gaza voorbij is. De Gazastrook is nu in handen van Hamas. En voor de Nederlandse kranten: het was geen burgeroorlog, het was een strijd om de macht tussen de troepen van Fatah en van Hamas, en Hamas heeft gewonnen. Het was een straatsgreep. Er zijn zo’n tachtig mensen bij gedood, er zijn zo’n honderd Fatah leiders gevlucht. In Gaza wordt zo goed en kwaad als het gaat het dagelijkse leven weer opgepakt. Zie het verslag van een van de weinige buitenlanders in Gaza die is gebleven, ‘Wakker worden in een ander Gaza’, Philip Rizk. Zie hier.

Niemand weet nog wat het gaat betekenen, de Palestijnen zelf ook niet. De radicalen in Hamas roepen dat er nu een islamitische staat gaat komen in Gaza, maar Haniya spreekt nog steeds andere, verstandiger taal, en belooft de bevolking dat ook gewone Fatah aanhangers niets te vrezen hebben.

Ondertussen komt er meer naar buiten wat de achtergrond is geweest van deze staatsgreep, ook de rol van Dahlan, de ‘warlord’, bleef lang onderbelicht. Dahlan, hoofd van de veiligheidsdiensten van Fatah stond in Gaza bekend als de werkelijke machthebber, niet Abbas maar hij voerde in werkelijkheid het opperbevel, en ook bij Fatah aanhangers was hij niet populair. Ik was in Gaza toen er een aanslag op hem werd gepleegd die hij overleefde. Van Dahlan wordt al langer gezegd dat hij wordt betaald door de VS, waarmee in ieder geval verklaard zou zijn hoe hij een dure villa voor zich kon laten bouwen in de tijd dat de gemiddelde Gazaan 50 dollarcent per dag heeft om van rond te komen. (Zie over Dahlan Stan van Houcke, hier) Dergelijk gedrag bij Fatah prominenten werkte in ieder geval in de hand dat een flink deel van de bevolking meer vertrouwen had in Hamas, waarvan de leiders zelf sober leven, en die je er in ieder geval niet van hoeft te verdenken geld van de Amerikanen aan te nemen. Het beste achtergrondartikel van Ali Abunimah, hier, heb ik gisteren al aanbevolen en ik zal kijken of ik het kan vertalen. Ook wordt duidelijk dat de wreedheid waarmee een aantal Fatah leiders zijn geexecuteerd zijn spiegelbeeld had in de manier waarop Hamasmensen voorheen waren behandeld door Fatah. Persoonlijke vereffeningen hebben zeker een rol gespeeld. Nu ziet het er naar uit dat Hamas de orde zal proberen te herstellen, en mogelijk lukt dat beter dan toen de verschillende politiemachten die onder verschillend gezag stonden elkaar bestreden. Ook is het mogelijk dat Hamas beter in staat is om de maffia-achtige groepen die in de rechteloze chaos ontstonden in bedwang te houden dan de troepen van Abbas. Waarmee ook een einde zou kunnen komen aan de gevangenschap van de BBC journalist Johnson en aan die van de Israelische soldaat Shalit. Haniya heeft gezegd daar aan te werken.
De bevolking komt al weer voorzichtig de straat op.

Voor veel mensen die ik ken breekt er een tijd van grote onzekerheid aan. De mensen van Fatah die op de ministeries werkten, zijn die nu hun baan kwijt? Krijgen de Hamas militia’s die tekeer gingen tegen alcoholgebruik en vrouwen zonder hoofddoeken nu hun zin, of wordt het de richting van Haniya die meer pluriformiteit toestaat? Zal een internationale school zich nog kunnen handhaven, of vertrekt die voorgoed? Hoe zal het gaan met de NGO’s, waaronder de onze, die van buitenlandse hulp en ondersteuning afhankelijk zijn? Kunnen we er straks nog heen om ons werk te doen? En een heel belangrijke: kan de VN er nog hun werk doen voor de tweederde van de bevolking die geregistreerd staan als vluchtelingen, en die geheel afhankelijk zijn van voedselhulp, onderwijs en medische zorg? Het zijn vragen waar we nu nog onmogelijk antwoord op kunnen geven.

Verder is het veel koffiedik kijken. Natuurlijk vinden de Nederlandse kranten dat ze met een redactioneel moeten komen, en daar mag natuurlijk niet in staan jongens wij weten het ook niet en we wachten even rustig af. Dus worden er met min of meer succes duidingen en prognoses op ons los gelaten. Zoals in Trouw. Net als bij andere kranten is dit de eerste conclusie: de basis voor een Palestijnse staat is nu verdwenen.

‘Met een president zonder gezag, twee regeringen, een Fatah in chaos en een Hamas-beweging die van Gaza nooit een levensvatbare eenheid kan maken is politieke onafhankelijkheid ver uit het zicht geraakt’.

Alsof die politieke onafhankelijkheid niet al ver uit het zicht was – en dat nu juist een van de belangrijkste aanleidingen was, eerst, om Hamas aan de macht te helpen, en nu, om de staatsgreep in te leiden. ‘Ver uit het zicht geraakt’ suggereert dat die onafhankelijkheid om de hoek stond. Laat ik nou hebben gedacht dat die dankzij het bezettingsplan van Israel dat zijn voltooing nadert al verder was dan ooit. Is dat Trouw ontgaan?

‘Het fundament onder een brede vredesregeling voor het Midden-Oosten is voorlopig verdwenen’. Nou was dat volgens mij al vele jaren verdwenen, met name omdat Israel helemaal niet van plan was of is om werkelijk te onderhandelen over de enige manier waarop dat nog had gekund – het is al jaren bekend: teruggave van de Westoever en de Gazastrook tot aan de grens van 1967, een gedeel Jeruzalem en erkenning van de vluchtelingen plus een redelijke oplossing. Maar je hoeft niet erg veel koffiedik te kijken om te voorspellen dat dit het mantra wordt voor de komende tijd. Na, ‘de Palestijnen hebben het zelf verprutst door op Hamas te stemmen’ wordt het nu, ‘het is hun eigen schuld, want met twee staten in wording en twee leiders kunnen je geen vrede sluiten.’

Wat de internationale gemeenschap gaat doen, waaronder de VN, om een nog ergere humanitaire ramp in Gaza te voorkomen wordt de vraag. Een humanitaire ramp was er al, maar zal de wereld werkelijk toekijken tot ze letterlijk verhongeren? Of zal dit een moment zijn dat een aantal regeringen beseffen dat ze de zaak niet bepaald hebben geholpen toen ze besloten om niet met Hamas te dealen en daarmee vooral de bevolking hebben bestraft en de verdergaande radicalisering een flinke stimulans hebben gegeven?

‘De burgeroorlog heeft alles bij elkaar veel schade aangericht. Duidelijk is in ieder geval dat de westerse strategie om Hamas te verzwakken door hem te isoleren niet heeft gewerkt. Ook is niet gebleken dat de opvattingen van de beweging door het isolement zijn veranderd’. Inderdaad. Maar dat zei iedereen die de situatie een beetje kent al anderhalf jaar.

En dan komt het redactioneel van Trouw met een verfrissende wending:

‘Dat stelt het Westen voor een moeilijke keus. Alleen al om humanitaire redenen is overleg met Hamas op korte termijn noodzakelijk, terwijl het Westen op langere termijn voor het ooit weer van de grond krijgen van de vredesbesprekingen niet om de beweging heenkan.’ Inderdaad. Hadden ze dat maar eerder gezien. En als dat nu begint door te dringen was die staatsgreep misschien toch niet helemaal voor niets.

‘Om Hamas niet sterker te maken, zal bovendien de Palestijnen een duidelijk alternatief moeten worden geboden. Dat betekent in ieder geval dat op de Westoever de wurgende omknelling van de Israelische bezetting moet worden verzacht: dus ontmanteling van nederzettingen, vermindering van het aantal controleposten, vergroting van de economische kansen voor de Palestijnen daar’. Hoera. Ga dat aan Israel zeggen, met een cctje voor minister Verhagen.

‘Er is geen andere weg’, staat er in Trouw. Er was al geen andere weg, maar ook de nederlandse regering heeft die niet wensen te bewandelen, eerst Bot niet nu Verhagen niet.

‘De opmars van Hamas heeft de zaak enorm bemoeilijkt’, staat er nog als uitstmijter. Als de aanbevelingen van Trouw – er is geen andere weg dan met hamas te gaan praten, en er is geen andere weg dan in ieder geval de bezettingsspiraal op de Westoever te keren – opgevolgd zouden worden, wat ik nog moet zien, dan heeft de opmars van Hamas de zaken eindelijk weer vlot getrokken door ook het Westen te confronteren met een onontkoombaar dilemma. Je kunt niet om Hamas heen, die de helft van de bevolking vertegenwoordigd, die diep is geworteld in het land, en die democratisch zijn verkozen. Je kunt niet besluiten om alleen met Fatah te dealen, omdat wij liever ‘gematigde’ leiders zien. En dat is nu duidelijker geworden. Al is het vreselijk dat daarvoor eerst een staatsgreep, met zoveel doden, plaats heeft moeten vinden.
We zullen zien.

Wie meer wil weten over de ontwikkelingen binnen Hamas, op Stans weblog staat een interview met Hamas kenner Khaled Hroub. Hier. Hij heeft ook een boek geschreven: Hamas. A Beginner’s Guide.

En er staat een goed artikel over de economische situatie en de humanitaire hulp en de rol van de EU op Electronic Intifada, op het ogenblik sowieso een van de meest informatieve sites. Hier.