Psalm 133, vrij:
Alleen kan ook
met twee is beter
twee of drie
met twaalf
of zeven maal zeven
eendrachtig.
Je wast je piekharen hoofd
je haar wordt zacht
je wrijft de zalf er in
het druipt over je konen in je hals.
Zo voelt het zijn met
velen, veilig –
dauw daalt neer
van hoog gebergte
in de morgenzon.
Je kent elkaar
je weet bij wie je hoort
gezegend ben je –
Zo voelt de nieuwe wereld
die komen zal.
Onze midzomerdienst van de Amsterdamse Studenten Ekklesia. Mijn linkse kerk, die ook reces heeft. Maar een nieuwe traditie: eens in het midden van de zomer een dienst voor de mensen die niet op vakantie zijn en wel weer even willen. De kerk was vol, gisteren. Even weer een preek (een column zegt Huub Oosterhuis) en even elkaar weer zien. En zingen:
Plant uw geest in onze harten
zend uw kracht in onze handen
dat wij leren lief te krijgen onze naaste vriend en vreemde.
Dat wij medicijnen vinden
tegen het ondraaglijk lijden.
Dat de groten dezer aarde zich bekeren tot de armen.
Dat wij nieuwe wetten maken
om de honger uit te bannen,
dat wij gouden plannen smeden
tot beeindiging van lijden.
Scheur de wolken, kom bevrijden.
Oosterhuis (fragmenten):
Onlangs verscheen een boek met interviews over al of niet een persoonlijke God – iets of iemand. De theoloog Kuitert eindigt zijn inleiding met deze zinnen: ‘Wij hebben alleen elkaar in deze wereld (..) En elkaar hebben we niet bedacht’. De suggestie dat een persoonlijke God wel door ons (wij mensen) bedacht is, laat ik nu even buiten beschouwing – ja wij hebben elkaar in deze wereld en elkaar hebben we niet bedacht. Hebben we elkaar – wie wij? Hoezo ‘wij’? Wij, eerste persoon meervoud, ontelbaar veelvoud van ‘ik’? Zinderend ‘wij’, de een met geen god, niets, niemand, de ander met een god almachtig, barmhartig, en allemaal met honger en dorst en lust en woede en tranen op zijn tijd, ‘het is meer dan je ooit had durven dromen of hopen’, schrijft Kuitert, ‘en het geeft zelfs zin aan je bestaan’. Die zinderende onmeetbare menigte, overal ter wereld om je heen, overal in je blikveld als je tenminste je ogen opendoet…De zin van je bestaan? Hoe voelt dat, hoe moet ik mij inleven in het onmetelijke?
Zoveel planeet, zoveel mensheid, geen beginnen aan: wie kent dat gevoel niet? Gevoel van moedeloosheid – vergeefsheid: waar blijf je met je goede wil, wat doe je ertoe.
Ik was 18, ik wou priester worden. Ik moest en zou – ik begon eraan in de eerbiedwaardige Orde der Jezuieten. Je leerde mediteren, nadenken over God en deze wereld en jezelf daarin: je leerde bidden: overgave, je innerlijk ter beschikking stellen van deze wereld, kome wat komt. Ik bad me de blaren, en vaak, steeds vaker, overviel me dan het ‘God-bestaat-niet-gevoel’.
Maar dan ging de bel, en na zeven minuten nog eens – einde meditatie. Dan moesten we naar de kloosterlijke ziekenvleugel, oude mannen verschonen, met zachte handen – dat deed ertoe. En dan verdween mijn God-bestaat-niet-gevoel.
De bijbelse levensleer, die wij hier proberen te verstaan en te actualiseren, de Thora, wijst ons erop dat wij orde moeten scheppen in de chaotische veelheid van de wereld. ‘Planeet’ en ‘mensheid’ zijn onveilige, te grote woorden, begrippen waarin je verloren raakt, nergens blijft.
Daarom zoek je – wij mensen – een veilige plek, schaduw van bomen, met enkele andere samen, waar je rust vindt, waar je te vinden bent en er toe doet.
Zo mogelijk een plaats van waaruit je uitzicht hebt; waarin je ‘alles’, het geheel, het veel te grote, niet uit je ogen en je hart verliest.
Zo is dat. Een plek van waaruit je uitzicht hebt op het grotere verband. Een plek waar je te vinden bent, jezelf hervindt, even los van geploeter en moedeloosheid, even niet rennen en jezelf voorbij hollen omdat er zoveel moet. Een zegen, zo’n plek.
Brood en wijn. Dat er brood en wijn en recht en liefde mag zijn, genoeg voor iedereen.
Zingen:
Nooit werd iemand weggetild uit de tijd.
Maar soms even wordt lijden opgeschort
– of dragen mensen het samen.
Zo zouden wij moeten leven.
Oosterhuis, ja, ik ben eigenlijk niet zo blij dat het op deze manier moet, o.a. de kerk er bij halen om christen over halen om SP te stemmen.
Waarom kunnen die mensen niet overtuigt worden op basis van inhoud, op gemeenschappelijk waarden en normen? Waarom kijken sommige mensen niet verder dan de mooie plaatsen en verhaaltjes?
Rare opmerking, Evert. Er zijn altijd christen-socialisten geweest, niets nieuws onder de zon. En ook als jij toevallig niet gelovig bent, je hoeft de opvattingen van anderen niet af te doen als ‘mooie plaatjes en verhaaltjes’. Al helemaal niet omdat het inderdaad gaat om inhoud en om gemeenschappelijke waarden en normen. Vandaaruit zou je kunnen onderkennen dat er verschillen zijn tussen mensen, en dat die mensen hun inspiratie uit verschillende bronnen kunnen halen. Dus ook uit het bijbelse verhaal, dat wat Oosterhuis (en mij) betreft vergaand samenvalt met de uitgangspunten van de SP: menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit, weet je nog wel? Dat delen socialistische gelovigen zowel als socialistische niet-gelovigen.
Met die opmerking: ‘Waarom kijken sommige mensen niet verder dan de mooie plaatsen en verhaaltjes?’, moet je niet bij mij zijn Evert. Kijk jij eerst zelf maar eens verder dan je (ongelovige) neus lang is.
@2 Anja — maandag 30 juli 2007 @ 21.13,
Dat weet ik dat het niets nieuws onder de zon is maar waarom moet iemand als Huub Oosterhuis, een priester en theoloog, gebruikt worden als lijst duwer om sommige christenen te overtuigen dat ze SP moeten stemmen? Waarom heeft de SP voor het gekozen als lijstduwer? Daar ben ik wel benieuwd naar, als ik dat mag vragen.
Ja, die uitgaanspunten van de SP ken ik, en die spreken mij ook aan als SP lid. Maar vertel dat de paus maar die zich alleen maar druk maakt als wat christelijke hulpverleners in gevaar zijn.
En waarom niet, Evert. Omdat jij iets hebt tegen gelovigen zou Huub Oosterhuis geen lijstduwer hebben moeten worden? Natuurlijk is de SP geinteresseerd in mensen die in principe voor de partij zouden voelen, als die partij voor hen ook herkenbaar is. We wisten al, ik weet dat heel goed omdat ik ze persoonlijk tegenkwam in de Eerste Kamer, dat er nogal wat CDAers zijn met een sociaal hart, die al lang ontevreden zijn over de niet erg sociale Balkenende kabinetten, maar die nog te loyaal zijn aan de C van het CDA, of die nog niet geloven dat de SP er ook voor hen is – met dat oude image van het linkse ‘godsdienst is opium voor het volk’ – en inderdaad, iemand als Huub Oosterhuis laat zien dat christelijk zijn en socialist zijn heel goed samen kunnen. Oosterhuis is niet iemand die zich lichtvaardig als uithangsbord laat gebruiken als hij er niet volledig achterstaat. Het heeft hem in de eigen achterban al kritiek opgeleverd dat hij zich als voorganger van de Ekklesia al te duidelijk politiek engageert. Hij doet het toch, omdat hij er (net als ik) van overtuigd is dat je geloof doet met je handen en dat het anders nergens over gaat. En hij vindt dat wat je handen moeten doen het beste terug in de SP. Jan M en hij kenden elkaar al een hele tijd, er zijn vele gesprekken aan vooraf gegaan. En ik vind het prima. En jij moet er maar aan wennen dat er ook kerkelijke socialisten zijn en dat die er gewoon bijhoren.
En nog een kleinigheid: scheer niet iedereen die wel eens in een kerk komt over een kam. Met de Paus heeft de Ekklesia niets van doen.
@4 Anja — dinsdag 31 juli 2007 @ 7.19,
Dat sommige nog loyaal zijn aan de C van het CDA heeft wel met hun geloof te maken. Er wordt geleerd zonder twijfel te geloven, dat is gewoon fout er heeft een beetje weg van een dictatuur. Het moet mogelijk zijn om kritiek te geven en vragen te stellen. Godsdienst is opium voor het volk, de kerk houd je dom en de overheid houd je arm, met als goed voorbeeld het cda die de lonen van de gewone man drukt en wat kletst over normen en waarden.
Ik heb op zich niks tegen gelovige mensen,ik heb het alleen niet zo op de kerk en vooral de paus niet.
En zo vind ik ook dominee Hans Visser van de Pauluskerk in Rotterdam een kei. Hij handelt, vanuit zijn religieuze overtuiging, geheel in overeenstemming met de grondbeginselen van de SP. Ik weet niet precies waar hij politiek staat, maar wat mij betreft zou hij welkom zijn als SP-lid.
Interessant verhaal en ook de reacties zijn bijzonder interessant. Als ik het zo hoor dan is de SP inderdaad een partij die ook openstaat voor christenen die het evangelie vooral in sociale zin verstaan. Het verbaast me daarom steeds weer wanneer ik in SP afdelingen sommige raadsleden en gewone partijleden altijd zo rabiaat anti-godsdienstig hoor zijn. Ook over Huub Oosterhuis’ redevoering op het verkiezingscongres van de SP van vorig jaar oktober heb ik verschillende reacties gehoord. De meeste waren echter negatief tot zeer negatief. Het blijft voor mij dus een beetje de vraag of de SP wel zo openstaat voor (linkse) christenen. En hoe staat het trouwens met Moslims, Hindoes en Boeddhisten die de SP-beginselen een warm hart toedragen?
En misschien een domme vraag: wordt er in de Ekklesia nu een avondmaal gevierd of is het toch een eucharistie? Op de foto’s lijkt het op een avondmaalsviering. Maar Huub Oosterhuis is toch nog steeds priester? Of is de Ekklesia niet-denominationeel?
Ik heb op een enkeling na vooral heel positieve reacties gehoord over de speech. Kan aan mij liggen.
Er heeft altijd ook een antigodsdienstige stroming in het socialisme gezeten. Niet verwonderlijk als je kijkt naar de buitengewoon conservatieve rol van de meeste kerken. Oosterhuis heeft daar wel eens wat over geschreven. Ik zal het opzoeken.
Ik ben duidelijk ‘uit de kast’ als kerkganger, maar ik ben de enige niet, wel eens gehoord dat iemand dat onzin vond, maar verder nooit last mee gehad in de SP.
De SP staat open voor mensen die de socialistische beginselen delen. Wat voor geloof iemand toevallig ook nog heeft wordt niet gevraagd. Ik weet dat er ook moslims lid zijn. Sowieso stemmen de meeste migranten, dus de meeste moslims, links. Of we nog andere religies in de gelederen hebben weet ik niet.
Eucharistie, met water en wijn. Het brood is overigens matzes en geen hostie.
Huub Oosterhuis maakt geen deel meer uit van de katholieke kerk, maar ik geloof dat je voor het leven priester bent en dat hij dat nu nog is. Niet dat het uitmaakt.
En de kerkgangers zijn gemengd katholiek, alle soorten protestant, of ‘niks’ maar toch gelovig. Er zijn ook vaak joden en moslims te gast geweest.
Oosterhuis en zijn medewerkers stellen er prijs op de joodse wortels van het bijbelse verhaal niet te vergeten. Jezus was een jood, geen christen.
Veel dank voor beide reacties. Erg leerzaam. Wat Huub Oosterhuis’ speech merkte ik in de zaal toen veel enthousiasme. Later in gesprekken merkte ik veel negatieve reacties. Ook bijvoorbeeld toen partijleden een exemplaar van RoodKoper toegestuurd kregen. Ik zou wel eens een werkgroep binnen de SP willen over christendom en socialisme of religies en socialisme.
Ik snap wel de weerstanden van socialisten tegen kerken. In het verleden hebben kerken zich schuldig gemaakt aan machtsmisbruik en heulen met het groot-kapitaal. Maar de boodschap van de Bijbel gaat daar toch tegenin.
Ik schreef al eerder iets over ‘de linkse kerk’, naar aanleiding van die speech van Oosterhuis. Hier.
En zijn speech. Hier.
Hier is Oosterhuis over Marx, wat fragmenten uit het stuk dat hij schreef in het boekje What’s Left, samengesteld door Ronald van Raak:
‘Marx heeft de volle gang van de destructieve krachten binnen de kapitalistische revolutie helderziende als geen ander beschreven en de tegenrevolutie gepreprogrammeerd. Daarbij wees hij de christelijke godsdienst aan als een van de machtigste vijanden van de onderdrukten, omdat zij functioneerde als pleitbezorger van de ‘door God gevestigde orde’. Omdat ‘God’ in de dagen van Marx nog de god was van het volstrekte eigendom van clerus en kapitaal, en omdat Marx voor zo’n god niet buigen wilde (net zomin als Israël wilde buigen voor de god-koning van Egypte), daarom noemde hij zich atheïst. Het ongeloof in het noodlot en de heiligheid van het bestaande, maar ook het geloof en het inzicht in de vernieuwbaarheid van deze wereld doordesemt heel de marxistische traditie en is geestverwant aan het geloof van Israël en het visioen van de bijbel.
‘Christelijk geloof’ betekende in de dagen van Marx en ver daarvóór al (en betekent voor velen vandaag nog) dat de christelijke god de schepper is van deze standen-en-klassen-maatschappij, een god die de bestaande sociale wanorde sanctioneert. Tegenover deze christelijke godsdienstigheid moet het socialisme zich wel atheïstisch noemen’.
Is er dan een andere christelijke godsdienstigheid mogelijk? Wel als je terug gaat naar wat Jezus van Nazareth heeft gezegd. Zijn uitspraken liegen er niet om:
‘Niemand kan twee heren dienen – want hij zal de één haten en de ander liefhebben, ofwel de één aanhangen en de ander verachten. Gij kunt niet de levende God aanhangen en dienenen tegelijk de mammon, de god van geld en economische macht’. (Lucas 16 vers 13-14)
Met de mammon wordt bedoelt, zegt Oosterhuis, alles wat een mens bezit ten koste van anderen: grondbezit, het woekerende, verslavende bezit van productiemiddelen. Waarmee niet wordt bedoeld het bezit van tafel en bed en kostwinning, het bezit van levensvoorzieningen voor je kinderen – al dat elementaire waarvoor in West-Europa de laagstbetaalden nog altijd moeten vechten. Wat zegt deze Jezus?
Dat wie hem volgen wil moet afzien van een levenswijze die gericht is op het verwerven en vermeerderen van staat en stand en bezit, en moet kiezen voor een levensweg, een beroep, een inzet in de politie-sociale werkelijkheid, die hem of haar brengt aan de zijde van de bezistlozen, van hen die geen primaire leeftocht hebben: dus die hen maakt tot ‘partijganger van de armen’.
Makkelijk? Nee. Maar als je de woorden van Jezus (en Marx) herkend hebt ben je al lang verontwaardigd en woedend over deze wereld, en rusteloos en dwars, proberend dat heersende sociaal-economische systeem in je eigen denken en leefgewoonten te onderkennen en af te breken. Je hebt je al ingeschakeld, in allerlei pogingen om die structuur van rijk en arm, heer en knecht te vernietigen; om in alle verbanden waarin je meeleeft, niet te dulden dat ook maar één mens uitgebuit en gekleineerd wordt, schrijft Oosterhuis.
‘En je verheugt je telkens als een wetje iets meer ruimte en recht voor iets meer mensen verovert. En je bent bereid minder te verdienen en meer lasten te dragen. En je hebt voortdurend te maken met mensen die daartoe helemaal niet bereid zijn’.
Op vrijdag 11 october 2002, stond ik urenlang te wachten tussen duizenden mensen om afscheid te nemen van een mens, die mij om verschillende redenen zeer geliefd was, Claus von Amsberg.
Waarschijnlijk zal ik de enige SPer geweest zijn, die daar stond bij het Paleis Noordeinde in den Haag.
Mijn democratische opvattingen stroken niet met het bestaan van een koningshuis en dat is dan ook een van de redenen waarom ik lid geworden ben van de SP.
Een vrij bizarre situatie dus.
Nog bizarder zou het worden toen een paar dagen later een prominent SP lid (Huub Oosterhuis) de overdenking bij de uitvaart van Claus von Amsburg zou verzorgen.
Ik vond deze toespraak magistraal: “Claus, deze geboren koning”.
Op mijn veertigste jaar was de God van de bijbel er voor mij niet meer. Ik brak met mijn geloofsgemeenschap (De Doopsgezinde gemeente). Het klinkt misschien paradoxaal, maar toch is religieus gevoel bij mij nooit weggeweest en hoewel ik soms heimwee heb naar mijn “geloofstijd” vind ik echter gewoonweg niets meer in de kerk.
Ik ben het zeker met Anja eens, dat het bijbelse verhaal (althans volgens het Nieuwe Testament) vergaand samenvalt met de uitgangspunten van de SP. De bijbel blijft voor mij in vele opzichten een prachtig boek, waaruit heel veel te leren valt en
waardoor je ook soms in moeilijke tijden een zekere troost krijgt.
Ik vraag mezelf vaak af, wat moet een agnost met een religieus gevoel, net zoals wat doet een republikein bij het afscheid van een lid van de koninklijke familie. Wellicht is het een kwestie van het hart, dat soms zo onberedeneerbaar en moeilijk te begrijpen is, maar wel de kern is van humaniteit.
Nou ja, ik denk in alle bescheidenheid, dat ik Anja begrijp.
De dikke van dale geeft als een betekenis voor jezuïet: een sluwe indringer, een intrigant. Met vele anderen binnen de SP blijf ik me afvragen, waarom deze Oosterhuis {die zich bij de volgens hem zo eerbiedwaardige orde der jezuïeten aansloot (zie hierboven zijn eigen uitspraak hieromtrent)} geen eigen weblog heeft, maar die van jou als platform gebruikt. V. gr. Ed
Oosterhuis gebruikt mijn weblog niet als platform, Edward. Alles wat er op komt te staan is mijn mening. Dat die wel eens overeenkomt met die van hem, en dat ik hem als mentor hoogacht is wat anders en is uiteraard niet toevallig.
En waarom Oosterhuis zich bij de SP heeft aangesloten en vervolgens door de partij gevraagd is als lijstduwer, is omdat zijn gedachtenwereld nauw aansluit bij de SP. Als jij dat niet vindt kun je je misschien afvragen of jij bij de SP wel goed zit. Wij hebben geen vooroordelen tegen mensen met een geloof. Misschien kun jij iets doen aan de jouwe.