Wie dit weblog langer volgt weet dat ik me al een paar jaar met grote belangstelling verdiep in het emancipatieproces van moslimvrouwen, en speciaal in de stroming die aan het werk is om de patriarchale interpretatie van de koran er af te tillen en daaronder de islam te ontdekken die een bondgenoot is van vrouwen in de strijd voor meer gelijkheid.
Zie bijvoorbeeld Aziza al-Hibri, hier en hier.
En zie medestander Abdulwahid van Bommel, hier en hier.
En nog verder terug, Amina Wadud en andere feministische moslima’s, hier.
En nog meer: hier en hier, onder andere Tariq Ramadan en Nasr Abu Zayd, ook medestanders van vrouwenemancipatie binnen de islam.
Wat de bovenstaande denkers met elkaar gemeenschappelijk hebben is dat ze de koran interpreteren vanuit het geheel. Een geheel dat uiting geeft aan een opmerkelijk egalitair mensbeeld. Er is geen hierarchie tussen de mensen, alleen de relatie tot God telt. Nergens in de koran staat bijvoorbeeld dat mannen beter zijn dan vrouwen, of dat vrouwen gehoorzaamheid verschuldigd zijn aan hun mannen: vaders, echtgenoten of broers. (Wat zeker niet betekent dat er in de werkelijkheid geen sprake is van patriarchale overheersing, soms met een mannelijke interpretatie van de koran in de hand). Vanuit dat beeld van fundamentele gelijkheid wordt vervolgens gekeken naar de passages die wel een verschil lijken aan te duiden.
Een beruchte passage daarbij is het koranvers dat mannen toestemming lijkt te geven om hun vrouw te slaan als ze ‘ongehoorzaam’ is, het vers 34 uit hoofdstuk 4. Wadud, en anderen, intepreteren die passage juist als een aanmaning aan mannen om zich in te houden, en eerst alles te proberen om tot overeenstemming te komen, nog afgezien van het feit dat er nergens staat dat die ‘gehoorzaamheid’ verschuldigt zou zijn aan de man. Eerst wijst hij haar terecht. Als dat niet helpt laat hij haar alleen in bed. En pas dan zou hij haar mogen ‘kastijden’. Dat is, gezien de tijd waarin de koran is geopenbaard, al een verstrekkende verbetering, want vrouwen werden toen nog gezien als lijfeigenen waar een man over mocht beschikken, ze kon buitgemaakt worden in oorlogen, ze kon vererfd worden, meisjesbabies werden soms gedood.
Laleh Bakhtiar, Amerikaanse met een Iraanse achtergrond was ook met die interpretatie niet tevreden. Het klopte niet met de strekking van de koran, dacht ze. ‘Ik kon niet met die uitleg leven. De god waar ik van houd, zou nooit geweld tegen vrouwen toestaan. De profeet Mohammed sloeg zijn vrouwen nooit als hij problemen met ze had. Als hij er voor koos dat niet te doen, zouden zij die zijn soennah (het voorbeeld van zijn levensloop) volgen er ook voor moeten kiezen het niet te doen’.
Het probleem, vond ze, lag hem in de vertaling van het Arabisch van zoveel eeuwen terug. Het woord ‘daraba’ kan uitgelegd worden als ‘slaan’ of ‘kastijden’. Maar het blijkt nog een andere betekenis te kunnen hebben: ‘weggaan van’. En dat klopt veel beter met de strekking van de koran, waarin scheiding is toegestaan. Zo geinterpreteerd kan een man die het oneens is met zijn vrouw en het niet meer goed krijgt, ook niet na overreding of een afkoelingsperiode beter van haar weggaan.
In de koran wordt trouwen aangemoedigd. Scheiden wordt betreurd maar is wel mogelijk. De koran stelt bijvoorbeeld in vers 231, hoofstuk 2, dat de man zijn vrouw niet mag ‘hinderen’ als ze wil scheiden. En als hij degene is die wil scheiden, dan moet hij haar op een betamelijke, een fatsoenlijke manier wegzenden. ‘Behoud haar niet tot haar nadeel, waardoor je de perken te buiten gaat’. Bakhtiar vertaalt dat als ‘kwets haar niet, zodat je geen agressie pleegt’.
Dit bedacht Bakhtiar: ‘Hoe kan het, schoot mij plotseling te binnen, dat de man een vrouw die wil scheiden niet mag hinderen of kwetsen, maar dat hij een vrouw die getrouwd wil blijven wel zou mogen slaan? Welke vrouw zou dan niet scheiden als ze zo misbruik kan voorkomen? Dat is in tegenspraak met de bedoeling van de koran , die het huwelijk juist aanmoedigt en echtscheidingen betreurt. ‘Daraba’ moest dus weer de betekenis krijgen die de profeet bedoelt’.
Laleh Bakhtiar is de eerste vrouw die de koran in het Engels vertaalde, ‘The sublime Quran’. Natuurlijk krijgt ze ook kritiek, dat ze een feministe is die de verzen vertaalt zoals het haar goed uitkomt. Maar ze heeft haar huiswerk goed gedaan, en meer materiaal gevonden dat haar visie ondersteunt, onder andere een Arabisch-Engels woordenboek uit de negentiende eeuw, waar het woord ‘daraba’ ook wordt vertaald als ‘weggaan van’. Maar ze heeft ook al dankbaarheid geoogst, niet alleen bij moslimvrouwen, maar ook bij Amerikaanse bekeerlingen die haar vertaling beter begrijpen dan de oude, archaise vertalingen.
Ik dacht dat Asma Barlas dit al eerder ook gezegd heeft, met dezelfde argumentatie ongeveer.
Zo zie je maar weer hoe een woord met meerdere betekenissen tot verwarring kan leiden. B.v. “Ik ga naar de bank” kan verschillende dingen betekenen, zoals een meubel of een gebouw. Dat geeft al weer aan het belang van een duidelijke taal waarin dit zoveel mogelijk wordt verkomen (woorden met meerdere betekenissen).
Asma Barlas hoort zeker bij de voorloopsters die met hetzelfde bezig zijn, Ina. Gebruikt ze hetzelfde argument, de vertaling van het woord, als Bakhtiar? Of sluit ze meer aan bij Wadud die het woord wel als slaan, of ‘licht kastijden’ opvat maar van mening is dat de passage juist een waarschuwing is om zich in te houden? Ik heb Barlas onlangs wel gehoord over de vraag wie het recht heeft om de koran te interpreteren, maar niet hierover.
Volgens mij hetzelfde woord weggaan,maar ik kan haar boek niet vinden zo gauw.
Asma Barlas gebruikt wel hetzelfde argument als Bakhtiar, nl. dat er meerdere betekenissen zijn voor het woord daraba, o.a. ‘scheiden’ (Bakhtiar gebruikt weggaan). Barlas voegt daaraan toe dat de Koran vraagt om in de beste betekenis gelezen te worden (Soera 39: 18). Zij vraagt zich af waarom er in de loop van de geschiedenis zo halsstarrig is vastgehouden aan de ene betekenis van ‘slaan’. Zij zegt vervolgens: ‘We zouden de door ons gekozen interpretaties kritisch onder de loep moeten nemen, in plaats van onszelf gevangen te zetten in deze keuzes en vervolgens de Koran de schuld te geven.’
Zij gaat echter niet zo ver als Bakhtiar door te zeggen dat scheiden of weggaan per definitie de beste vertaling is, voor zover ik weet althans. Dat doet Bakhtiar wel in de vertaling van de Koran die zij maakte. Zij heeft 7 jaar gewerkt aan deze vertaling en juist veel onderzoek gedaan naar dit vers en het woord daraba. Zij kwam erachter dat er naast ‘slaan’ nog 25 andere betekenissen mogelijk zijn van het werkwoord ‘bdr’ waarvan dabara is afgeleid. In de Koran komt het zelfs ook in andere betekenissen voor. Een van die betekenissen is weggaan. Zij onderzocht de praktijk van de Profeet en kon nergens uit de Koran of hadieth opmaken dat de Profeet zijn vrouw of welke vrouw dan ook sloeg. En als hij ruzie had met zijn vrouw, was weggaan precies wat hij deed in laatste instantie. Eerst nam hij afstand van zijn vrouw, daarna deelde hij het bed niet meer met haar en als laatste liep hij weg. Dat is de reden waarom Bakhtiar in haar vertaling voor ‘weggaan’ koos i.p.v. ‘slaan’.
Zie over Bakhtiar en haar vertaling van de Koran, hier.
hai anja,
een herinterpretatie van de koran is een goed begin, een noodzakelijk goed, toch leidt dat niet automatisch tot een gedragsverandering. zelf ben ik als zogenaamde feministische, praktizerende moslima tien jaar lang lichamelijk en geestelijk mishandeld door mijn ex echtgenoot, die eveneens praktizerend moslim was. hij was en is een graag geziene gast op lezingen over de rechten van de moslimvrouw, maar intussen werd ik thuis geslagen. Mijn ervaring is dat de omgeving het goede gedrag van een praktizerende moslimman boven zijn ‘slechte gedrag’ tegen over zijn vrouw stelt. Toen ik hulp zocht werd ik weggestuurd onder het mom van ‘maar jouw man is zoo een goede moslim’….
hij zelf vond dat hij mij wel mocht slaan, als het maar niet in het gezicht was, want in het gezicht slaan mocht niet volgens de hadith….
De boeken van Amina Wadud stonden jaren geleden al bij hem in de boekenkast..de inhoud daarvan werd door hem en zijn moslimvrienden besproken tijdens bijeenkomsten, maar het drong niet tot ze door wat de woorden werkelijk betekenden.
wat ik bedoel te zeggen is dat ik uit eigen ervaring en die van andere moslimvrouwen in mijn omgeving weet, dat het strijden tegen geweld tegen vrouwen in de praktijk een eenzame strijd is. Theoretisch is iedereen het met je eens dat het niet mag en niet hoort, maar niemand durft de man in kwestie aan te spreken.
Ik ben overegings niet de enige die slachtoffer was van een gewelddadige mosliman die theoretisch heel goed weet dat slaan niet kan en niet hoort.
Naeeda, je verhaal plaatst mij weer terug in mijn eigen geschiedenis, veertig jaar geleden. Een gewelddadige man, en het gevoel dat ik nergens heen kon en niemand mijn verhaal kon vertellen. Inderdaad: dat was eenzaam. Daarna hielp ik zelf mee om de vrouwenbeweging op te zetten, er kwamen lontgenotengroepen, we zetten de eerste Blijf van m’n Lijf huizen op, er kwam onderzoek en erkenning. En daarna een betere wetgeving, en daderhulpverlening. Al is het waar dat er nog steeds geweld is en nog steeds vrouwen die zich daarbij heel eenzaam kunnen voelen.
Ik ben het erg met je eens dat het geweld niet over is, alleen maar als er betere, vrouwvriendelijker interpretaties van de koran zijn. Want er moet ook nog een mentaliteitsverandering plaats vinden, en binnen de gemeenschappen moet er nog veel meer gebeuren om elkaar aan te kunnen spreken. Daarbij is de mogelijkheid om mannen er op aan te spreken dat ze geen goede moslim zijn als ze een vrouw mishandelen niet meer dan een belangrijk hulpmiddel.
Ik weet wel dat er al vrouwengroepen zijn, ook imams die zich uitspreken, maar er moet nog veel gebeuren. Ik hoop in ieder geval dat jij je omringd weet door mensen die maken dat je je niet alleen voelt. Zoals ik die op een gegeven ogenblik ook heb gevonden, om mij uit mijn gevoel van isolement te halen.
Dank je wel voor je verhaal.
Als er meer mensen zich op zo’n manier verdiepen in de Koran, zou er veel meer wederzijds begrip en minder moslimhaat zijn.
Als diezelfde mensen zich ook nog eens verdiept hadden in de gebruiksaanwijzing van hun haarverf, zou hun coiffe er nu ook fatsoenlijk uit hebben gezien.
De emancipatie van de vrouw binnen de Islam zie ik als een wezenlijk onderdeel van de emancipatie van de Islam als geheel binnen de westerse wereld. En omgekeerd! Het is daarom erg belangrijk dat dit soort overdenkingen een publiek weten te vinden. Door dit te publiceren doe je goed werk, Anja!
Naeeda wat een moedige daad om zo openlijk je verhaal te vertellen. Ik vind het echt vreselijk dat je dit moet hebben doorstaan. In een relatie moet er gewoon geen geweld aanwezig zijn, welk geweld dan ook. Als niet-praktizerende moslimman vind ik het uberhaupt te belachelijk voor woorden dat er kennelijk bronnen opgezocht, onderzocht en getoond moeten worden waarin staat dat je vrouwen niet mag slaan. Het is een kwestie van gezond verstand en beschaafd handelen dat je dit afkeurt. Indien er mensen zijn die behoefte hebben om te slaan, dan zouden ze direct een psycholoog moeten bellen i.p.v. naarstig op zoek te gaan naar een goddelijke bron om uitleg te krijgen voor hun wangedrag. Ik wil absoluut niet als een potsierlijke Jami klinken, maar de grens bij ligt daar waar geweld om de hoek komt kijken. Laten we aub de discussie niet ingewikkelder maken dan nodig is.
Imad, ik ben het helemaal met je eens. Zelfs als iets MAG van je godsdienst, wil nog niet zeggen dat het ook MOET. Beschaving is juist niet alles doen wat mag, maar ook een ander de ruimte geven (opdat die hetzelfde voor jou doet).
Naeeda, in mijn vorige bericht heb ik niet mijn bewondering voor je moed uitgesproken. Bij deze alsnog!
Naeeda en anderen, laten we zeggen dat dit een bescheiden begin is. Wat Bakhtiar aan meerwaarde inbrengt, is dat ze de hele koran op een moderne manier heeft geïnterpreteerd in plaats van zich te focussen op de verzen die betrekking hebben op de man-vrouwrelatie zoals Wadud, Barlas, Hasan en anderen tot nu toe deden (wat overigens ook al een hele prestatie was). Ik ben benieuwd wat ze van de geweldverzen, de relatie moslims-christenen-joden etc. heeft gemaakt. Als er weer geld is ga ik hem bestellen.
Wil jij anja deze wetten ook bij ons invoeren?
Welke wetten bedoel je, luckybee?
Ik keek er voor alle zekerheid nog even de vertaling van de Leidse hoogleraar J.H. Kramers uit 1956 op na. De hier bedoelde passage luidt in zijn vertaling als volgt: “De mannen zijn opzichters over de vrouwen voor wat Allah aan de een meer heeft gegeven dan aan de ander en voor wat zij als bijdrage hebben gegeven van hun bezittingen. De deugdzame vrouwen echter zijn de in ootmoed staanden en welke de verborgenheid behoeden door de behoeding van Allah. Maar zij, van wie gij de opstandigheid vreest, vermaant haar en vermijdt haar op de rustplaatsen en slaat haar. Maar indien zij u gehoorzaam worden, zoekt dan geen weg om haar te tuchtigen. Allah is waarlijk verheven en groot.”
Dat is dus een variant op de geijkte vertaling, Jaap. En dat is dus waar Bakhtiar, hierboven, het niet mee eens is. Evenals de anderen die ik noemde.
Pingback: Hoofddoekjes belediging van mannen - Pagina 12 - Maroc.NL