Terugblik op twee intense dagen.
Ik ging erheen met grote nieuwsgierigheid, en veel zin om al die sprekers te ontmoeten van wie ik een aantal alleen van papier kende. Maar ook met twijfel. Dezelfde twijfel die Ghada Karmi ook zo vaak tegenkomt.

Ik kan wel willen dat Israel een gewone, seculiere, democratische staat wordt voor alle burgers, zonder onderscheid naar etniciteit of religie of nationale achtergrond, maar is dat niet erg utopisch en bovendien, hoe haalbaar is het? Ook na de conferentie is het duidelijk dat die democratische staat er morgen nog niet is. De weerstanden zijn gigantisch, met name onder de joodse Israeli’s plus de Israel-aanhangers in het buitenland. ‘Jullie willen de vernietiging van de joodse staat’ is nog een van de meer vriendelijke reacties die je kunt verwachten. Ook onder de Palestijnen, met name die in de bezette gebieden is er nog maar een minderheid voor de gedachte te vinden, al is die minderheid veel groter dan in Israel. Want het voelt als het opgeven van de laatste hoop dat er een onafhankelijke Palestijnse staat mogelijk is. En al is Gaza een benard en rottig stukje land, het is wel hún land. Als ik in Gaza ben zal ik proberen om de man op te zoeken die voor de conferentie was uitgenodigd, Haidar Eid, van de One-State Group in Gaza, die uiteraard van de Israeli’s geen toestemming heeft gekregen om Gaza te verlaten.

Ook voelde ik erg mee met een jonge Italiaan die net uit Gaza kwam: we praten over een oplossing op heel lange termijn, maar vergeten we niet dat het nu is, op dit moment, dat de mensen in Gaza vechten om te overleven? Waarop Karmi zei: nee, dat moeten we geen moment vergeten, maar we moeten ook in staat zijn om over de dag van vandaag heen te kijken naar de toekomst, en meer doen dan steeds maar weer reageren op de actuele nood.

Ondanks mijn twijfel, ook mijn hart is bij Gaza, zijn me een paar zaken duidelijker geworden. In de eerste plaats dat het niet voor niets is dat er meer aanhangers voor de één-staat te vinden zijn onder de Palestijnen in Israel, voor wie een Palestijnse staat geen oplossing is, en voor de vluchtelingen en ballingen en Palestijnen in de diaspora, voor wie het ‘recht op terugkeer’ naar een overbevolkt en nog halfbezet nep Palestijns staatje ook geen oplossing is, dan onder de bewoners van Gaza en de Westoever. En hoe belangrijk het is om een gezamenlijk platform te creëren voor de Palestijnen die zo van elkaar gescheiden zijn.

De één-staats gedachte is geen magische formule die morgen verwezenlijkt kan worden. Maar het heeft een paar belangrijke functies: in de eerste plaats zou het een visie kunnen zijn die maakt dat de Palestijnen niet in een zwart gat vallen wanneer blijkt, en dat zal blijken, dat er geen sprake zal zijn van een leefbare Palestijnse staat naast Israel. Om vervolgens te opteren voor een gedeelde staat, een democratische staat, is de volgende logische stap, en het is belangrijk dat er al een beweging klaarstaat om daaraan verder te werken. Meerdere mensen op de conferentie benadrukten ook dat het geen strijd moet zijn tussen de aanhangers van de twee-staten en de aanhangers van één staat, maar dat de tweede optie vanzelf aan de horizon verschijnt als de eerste optie blijkt te mislukken.

In de tweede plaats is het een machtsmiddel, een antidosis tegen de machteloosheid van de mensen die toe moeten kijken hoe onder het mom van een ‘vredesproces’ de Palestijnen steeds verder in het nauw worden gedreven. Want het is duidelijk dat Israel nog veel banger is voor de één-staats-oplossing dan voor het aloude adagium dat er een Palestijnse staat naast Israel moet komen. Hoewel ultrarechts elke vorm van een overdracht van gebied aan de Palestijnen ziet als landverraad en blijft vinden dat geheel Israel joods moet blijven, zijn de iets praktischer ingestelde mensen van gewoon rechts, Kadima, Likud, wel op de gedachte gekomen dat je de Palestijnen onder het oog van CNN niet helemaal over de grens kunt schuiven of allemaal dood kunt schieten, en dat die Palestijnen dus ergens moeten blijven. Dan maar opgepropt in reservaten die desnoods dan Palestina mogen heten. Vanaf het moment dat ook Sharon met de retoriek begon, overgenomen door Olmert, dat Israel toch niet eeuwig kon blijven heersen over miljoenen Palestijnen, en dat er dus een Palestijnse staat moest komen, konden we weten dat de twee-staats-oplossing definitief dood was. Want dit is duidelijk: meer dan het allernoodzakelijkste beetje land om een degelijke gevangenis op in te richten, en meer dan een paar gebaren naar de al zeer uitgedunde Palestijnse leiding die nog maar de helft van de Palestijnen van de gebieden vertegenwoordigt zal Israel er niet voor over hebben om de Palestijnen zoveel mogelijk kwijt te raken, en de verantwoordelijkheid voor hun overleven aan henzelf over te laten, plus aan de internationale gemeenschap die dan nog vele jaren mag zien dat ze de mensen in die gevangenissen minimaal in leven houdt.

Nog steeds worstelt Israel met drie doelen die onderling tegenstrijdig zijn: ze willen een land dat verkocht kan worden als een democratie, ze willen dat dat land een Joodse staat is, en ze willen zoveel mogelijk land inlijven bij Israel. Minstens een van die drie doelen moet wijken. Wie al het land wil houden houdt ook de er wonende Palestijnen, dan raak je de joodse meerderheid kwijt en bent geen joodse staat meer. Wie de joodse meerderheid wil houden moet dus land afstaan, maar dat wil ultrarechts niet. En rechts maar een beetje en niet genoeg. Of Israel moet besluiten om het idee van een democratie op te geven en de al bestaande apartheidsstaat verder te formaliseren en niet-joden hun stemrecht ontnemen. Het is niet voor niets dat Israel opteert voor een nauwelijks verhulde status quo, om deze beslissing voor zich uit te schuiven.

Het is allang geen geheim meer dat de grootste zorg is dat er geen joodse meerderheid meer in de regio is. Dus moeten zoveel mogelijk Palestijnen buiten de formele grenzen van Israel gehouden worden. Dus is de ‘concessie’ die Israel moet maken, dat de meest door Palestijnen overbevolkte gebieden worden afgesplitst, dan maar in enclaves. Maar aangezien Israel tegelijkertijd maar een minimum aan land daarvoor af wil staan, krijg je een volstrekt onhoudbare situatie, waarbij feitelijk de enclaves die dan Palestina mogen heten als bantustans binnen Groot Israel zijn opgesloten, zonder enige eigen grenzen of toegang naar de buitenwereld. Israel is dus onder het mom wel mee te willen werken aan een soort van Palestijnse staat al jaren bezig om een realiteit te scheppen die neerkomt op één staat Israel, waarbinnen een paar Palestijnse bantustans. En dat is waar de één-staats-beweging van uitgaat, de nieuwe realiteit. Er is al één staat. Die is alleen geen democratische staat omdat het een groot deel van de burgers opsluit in reservaten en een ander deel van de bevolking, die met Israelisch staatsburgerschap, beschouwt als derderangsburgers, als ‘buitenlanders’ die je het liefst kwijt zou willen als je maar wist hoe.

De One State movement is nog klein, maar heeft formidabele sprekers en pleitbezorgers. Ook onder de Israeli’s. Ook onder de Palestijnen, al is een van de grootste zorgen de vergaande versnippering en de leiderloosheid van het Palestijnse volk. Het is een begin naar een ander visioen.

Ik beloofde nog literatuur.

Van de aanwezige sprekers noem ik:
Ilan Pappé, The Ethnic Cleansing of Palestine (2006) en een recent artikel van Pappé in Jamil Hilal, Where Now for Palestine? The Demise of the Two-State Solution, onder de titel Zionism and the Two-State Solution.
In dezelfde bundel een artikel van As’ad Ghanem, Israel and the ‘danger of demography’.
Ali Abunimah, One Country. A bold proposal to end the Israeli-Palestinian Impasse.
Ghada Karmi, Married to Another Man: Israel’s dilemma in Palestine.

En er is meer literatuur die ingaat op het zionisme, zoals van Nur Masalha, The Bible and Zionism. (Zodra ik tijd heb zal ik een serietje beginnen over zionisme, met de belangrijkste literatuur daarover, want er is meer. Literatuur die bovendien een directe link heeft met het denken over één staat)

Dan een artikel van Omar Barghouti, hier.

En een hele reeks artikelen bij Jews for a Just Peace, toch een Fundgrube voor de beste artikelen over zowat alle facetten van het Palestina/Israel probleem, hier. Daarbij ook de artikelen van de tegenstanders, van de twee-staats-oplossing, onder wie Uri Avnery, plus debat.