And the servants of (Allah) Most Gracious are those who walk on the earth in humility, and when the ignorant address them, they say, “Peace!” 25:63
Lees Mohammed Boubkari, op Wij Blijven Hier:
Om de zoveel tijd komt er weer eens iemand met een film, kunstwerk, toneelstuk, spotprent, etc. waarin de Profeet, de Islam, de Koran of moslims de kop van jut zijn (om het maar eens zacht uit te drukken). Elke keer wanneer dit gebeurt, barst er een pandemonium los van verontwaardiging bij ons moslims, althans bij de minderheid die zich daar druk om maakt, de overgrote meerderheid handelt vaak onbewust van het bestaan van bovenstaand koranvers wel in de geest van dat vers, haalt de schouders op en laat zich niet gek maken door lui die het niet waard zijn om je druk over te maken. Maar de zwijgende meerderheid haalt nooit de voorpagina’s van de kranten noch de avondjournaals en praatprogramma’s.
Het is de verontwaardigde minderheid en dan meestal nog de extremisten onder hen die daar breed aan bod komen en zo worden de media een onmisbare keten in het in stand houden van een continue reeks aan incidenten tussen den verachters van den Islam en een verontwaardigde minderheid in de moslimgemeenschap. Iemand moet eens deze vicieuze cirkel doorbreken en omdat de media, den verachters van den Islam en de politiek dat niet willen of kunnen is het aan ons moslims om dat te doen indachtig bovenstaande vers en wel om de volgende reden:
Allah, de Profeet en de Islam kunnen door niemand beledigd worden.
Lees verder op de website, hier.
Verstandige woorden. De intolerante reacties op de kunstwerken van Sooreh Hera van sommige mensen zijn storend en vervelend.
Ik ben het niet eens met Mohammed Boubkari’s omschrijving van kunstenaars als Hera: ‘lui die het niet waard zijn of je druk over te maken’. Kunst is het wel waard om je druk over te maken en dat bedoel ik dan positief. Kunst kan uitdagen; kietelen; en tot nadenken aanzetten. Dat gebeurt zeker met de kunstwerken van Sooreh Hera. De homogemeenschap in Nederland praat er al dagen over. Sooreh Hera komt zelf uit Iran, kent de moslimwereld goed en woont nu zeven jaar in Nederland. Het is terecht vind ik dat de SP in Den Haag ervoor heeft gepleit zijn werk wel te laten zien. Wolkers, ‘Hart en vele andere Nederlandse kunstenaars hebben ook op artistieke wijze kritiek geleverd op hun godsdienstige achtergrond….
Het is heel verstandig van iemand als Mohammed Boubkari om zich niet druk te maken over niet-moslims die weer eens zo nodig een rondje moslim willen beledigen of provoceren. En ik vind het even verstandig en gerechtvaardigd dat die expositie niet heeft plaats gevonden.
Kunst is niet heilig, kunst bevat mededelingen en agenda’s. En als die agenda je niet bevalt heb je net zo goed het recht om te zeggen: daar werk ik niet aan mee, als om te zeggen dat doe ik wel. Onder de huidige omstandigheden weet langzamerhand iedereen wel wat als een provocatie opgevat zal worden. Niemand kan zich nog op onschuld beroepen, en wat mij betreft kan niemand zich verschuilen achter ja maar het is kunst. Dus wie graag wil provoceren heeft het recht van meningsvrijheid mee, maar wie daar niet aan mee wil doen evenzeer.
Ik vind het echt heel erg eng om zover te gaan met zelfcensuur.
De museumdirekteur komt tot een besluit niet tentoon te stellen uit angst voor represailles van moslims, dat is de kern.
Zaken niet laten zien op grond van het feit dat bepaalde groepen het misschien of waarschijnlijk zien als een provocatie gaat wel heel erg ver en geeft ook een verkeerd signaal. Even voor de duidelijkheid: het kunstwerk betreft twee homoseksuele mannen met maskers die afbeeldingen zouden zijn van Mohammed en zijn schoonzoon Ali, nogal onschuldig.
Denk eerder dat we duidelijk stelling moeten nemen dat we hier vrijheid van meningsuiting hebben en dat dat nu eenmaal zo werkt hier.
Als inwoner van een seculier democratisch land heb ik er geen fuck mee maken dat je volgens sommige moslims de profeet niet mag afbeelden.
Ben heel erg gehecht aan de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van kunstenaars om zich ongehinderd te uiten en dat zouden meer mensen moeten doen.
Je kunt jouw antwoord in 2 vrijwel een op een terugzetten in de jaren 70, maar dan bedoeld tegen bijvoorbeeld boeken met foto’s van vaginas, jou niet onbekend. Toen hoorde je bij de provocateurs, althans zo werden jullie gezien door het conservatieve deel van de natie die jullie uitdaagden. En nu sta je zelf aan die kant. Het kan verkeren.
We wisten al dat er mensen in Nederland zijn die vinden dat ze geen fuck met moslims in Nederland te maken hebben, Sander, en die zich nu graag hullen in de mooie mantel van de vrijheid van meningsuiting. En daarmee verbergen dat ze het enig vinden als er weer een rondje moslimpje pesten ingezet wordt, en helemaal niet vies zijn van een dikke rel. Heldhaftig hoor.
Gelukkig geldt de vrijheid van meningsuiting ook voor de mensen die het niet met jou eens zijn.
Verder dreigt dit weer een slaapverwekkende herhaling te worden van wat we al héél uitgebreid hebben meegemaakt, de rollen liggen vast, de teksten ook en het is wederom voorspelbaar wie op welke plaats gaat staan. En dan hoop ik maar dat de meeste islamitische Nederlanders het advies van Mohammed Boubkari volgen en op iets beleefdere wijze laten weten: fuck you too.
Erg appels en peren, Jan. Dat boek met die ‘vagina’s’, wij noemden dat kut, ging over onszelf. Wij zijn de eigenaressen van onze eigen geslachtdelen, en dat was revolutionair, in die tijd, dat vrouwen zich hun eigen lichaam weer toeeigenden. Dat dat door sommigen provocerend werd gevonden was volstrekte bijzaak, want daar ging het helemaal niet over. Het doel was niet kwetsen om te kwetsen. En we verkochten het ook niet als ‘kunst’.
Deze kwestie is dus een heel andere. Hier gaat het er om of je de vrijheid van meningsuiting, die we al hebben, wenst te gebruiken om willens en wetens een groep mensen te kwetsen. Want hier kunnen we het volgens mij snel over eens worden, dit is geen kwestie van onschuld, dit gaat niet per ongeluk.
Verder: ik ben mijn hele leven opgekomen voor de mensen die gediscrimineerd, aan de kant gezet, onderbetaald, uitgebuit, voor rotte vis of achterlijk werden uitgemaakt, of dat nu arbeiders, zwarten, vrouwen, homo’s of moslims waren. Daar is niets conservatiefs aan, of het moest zijn dat ik erg voor het behoud van onze grondrechten ben.
De foto’s mogen dan als provocerend, schokkend, taboedoorbrekend of grensverleggend bedoeld zijn voor bepaalde mensen (ikzelf heb er geen last van, ze doen me op die manier dus niks en ik heb er zelf trouwens ook geen behoefte aan anderen te provoceren, te schokken, hun taboes te doorbreken, of hun grenzen te verleggen), ik vind ze als kunst nou niet echt om over naar huis te schrijven (ook als kunst doen ze me niks, dus). Niemand neemt me het recht af om dat hardop te vinden.
Ik vind al die kunstenaars van de laatste tijd zich er maar een beetje gemakkelijk vanaf maken met al die op moslims gerichte provocerende, taboedoorbrekende, schokkende, grensverleggende kunstwerken. Succes op voorhand verzekerd. Zeker in een maatschappij waarin het mengsel toch al lekker explosief is. Houd er een lucifertje bij en het zegt geheid boem. Knap hoor. Maar ik zou zo langzamerhand wel eens kunst willen zien die die mij, blanke Westerse vrouw van middelbare leeftijd en geoefend kunstkenner, echt weet te provoceren, te schokken, mijn grenzen weet te verleggen, met mijn laatste taboes aan de haal gaat en me ook nog imponeert als kunstwerk. De kunstenaar die dat voor elkaar krijgt, zal ik een leven lang koesteren.
Maar ja, dat zal wel te moeilijk zijn. En niet zo spannend.
Natuurlijk ziekt de discussie nog een tijd door. Pinto, vanochtend in de Volkskrant, stelt zich ferm op aan de kant van de ‘vrijheid van meningsuiting’. Van Krimpen, de directeur van het Haags Gemeentemuseum die de foto’s van kunstenares Sooreh Hera niet wil exposeren wordt laf genoemd. Nu kun je het met hem oneens zijn, maar is hij laf? Tegenwoordig kun je rekenen op vele emmers shit wanneer je niet wil meewerken aan provocaties aan het adres van islamitische Nederlanders onder het mom van kunst of vrijheid van meningsuiting. Je kunt moeilijk ontkennen dat er enige moed voor nodig is om je nek uit te steken en een ander standpunt in te nemen dan de aanhangers van de absolute vrijheid van meningsuiting. Zoveel vrijheid van meningsuiting hebben we nou ook weer niet, dat we accepteren dat Van Krimpen zijn eigen mening heeft.
Het stuk van Pinto zit vol met kritiekloze aannames. Moet niet juist de Kunst (met een hoofdletter) indringende maatschappelijke discussies stimuleren, vraagt Pinto zich af. Wat hij zich dus niet afvraagt of dit een ‘indringende maatschappelijke discussie stimuleert’. Want het is Kunst. Nu hoef je alleen maar demagogisch een paar andere mogelijkheden te noemen en we weten meteen dat niet elke ‘maatschappelijke discussie’ is wat we willen. Ik denk niet dat er veel mensen op zouden komen voor de vrijheid van meningsuiting en de verheven funktie van Kunst als het ging om antisemitisme of evident racisme. Er zijn dus grenzen aan wat we als Kunst verkocht willen zien. Daar gaat de discussie over, of Van Krimpen het recht heeft, als verantwoordelijke directeur, om zijn eigen grenzen te bepalen. Van Pinto mag hij dat niet, die neemt maar gemakshalve aan dat dit is wat Van Krimpen denkt: ‘als het kabinet zwicht voor een mogelijke rel bij moslims, wie ben ik dan om de held uit te hangen’. Weet hij wat Van Krimpen denkt? Nee dat weet hij niet. Het is niet meer dan een insinuatie.
Pinto geldt als directeur van het Intercultureel Instituut als deskundige in de omgang tussen etnische groepen. Ik zou niet bij hem in de leer gaan. Want dit is les één: luister naar wat mensen zelf te zeggen hebben en ga niet invullen wat ze wel zullen denken, als je het niet met hun stellingname eens bent.
Dan doet Pinto nog even Doekle Terpstra. Nu is voor mij duidelijk dat ik op inhoud volledig aan de kant van Terpstra sta, ook ik vind dat er meer tegenwicht geboden moet worden tegen het lawaai van Wilders. Ik was er ook heel blij mee toen mijn partijvoorzitter Marijnissen een keer duidelijk stelling nam tegen de opvattingen van Wilders, die een gehele bevolkingsgroep wegzet. Maar ik vraag me af of een tegenbeweging die vooral gericht is tegen Wilders zelf daarbij zinvol is en ik denk van niet. (Zie ook de stellingname van Harry van Bommel, hier)
Nu vindt Pinto dat de moslims in de Kamer door het kabinet opgeroepen zouden moeten worden om naar hun ‘moslimbroeders’ toe te gaan om de Nederlandse vrijheid van meningsuiting uit te dragen en te verdedigen. ‘Met zo’n actie vanuit de Kamer, zou met juist de meer vrijheidslievende moslims en hart onder de riem hebben gestoken’.
Een reeks van aannames:
a. Dat die moslims in Nederland nog niet op de hoogte zouden zijn van de Nederlandse vrijheid van meningsuiting. Dat die moslims dus niet uit zichzelf op de gedachte zouden zijn gekomen dat die vrijheid dus ook voor hen geldt, als ze een andere mening hebben dan de autochtone goegemeente.
b. Dat islamitische kamerleden verantwoordelijk zijn voor het gedrag en de opvattingen van alle andere moslims, nog voordat duidelijk is wat die denken.
c. Dat al die islamitische kamerleden vanzelfsprekend zouden vinden dat de vrijheid van meningsuiting betekent dat je vrij moslims mag provoceren. Is ze dat gevraagd door Pinto? Nou nee. Het zou wel eens kunnen zijn dat ook islamitische kamerleden van elkaar verschillende opvattingen hebben.
d. Dat zo’n actie een hart onder de riem zou zijn van meer vredelievende moslims. Is het die vredelievende moslims gevraagd of die vinden dat de vrijheid om te provoceren belangrijker is dan de keuze om dat niet te doen? Nou nee, ook niet.
Kortom: dit is weer een nummertje hoe beslissen we over de hoofden van moslims heen wat moslims moeten.
Anja,
M.i. is de motivatie van tegenstanders van de foto-expositie over homoseksuele mannen – m.n. die, welke voorzien zijn van maskers met een portret van resp. Mohammed en Ali – dat dat godslasterlijk zou zijn. Op de getoonde foto zie ik slechts 2 gedeeltelijk ontklede 2 mannenlichamen en 2 maskers met de gezichten van mannen, naar ik me heb laten vertellen die van Mohammed en Ali. Is in het christendom sprake van een drie-enig god (Vader, Zoon, Heilige Geest), in de islam is slechts sprake van één god (Allah) die aanbidding behoeft en ik heb hem/haar niet kunnen ontdekken op de veelbesproken foto. Kortom: Op de onderhavige foto wordt geen god belasterd, zoveel staat wel vast.
Misschien konden Mohammed en Ali niet tegen een stootje, maar ik mag toch hopen dat hun god dat wel kan. Ikzelf geloof ook in iets van een hogere macht, maar die acht ik sterk en humorvol genoeg om tegen een stootje te kunnen. Hij, Zij of Het valt beslist niet om van een foto, film, schilderij, show of wat dan ook, en gelukkig maar. Verder ben ik zelf ook gezegend met voldoende incasseringsvermogen, relativeringsvermogen en humor. Misschien een goede functie-eis voor (anders)gelovigen??
M.i. behoeft kunst hoeft bepaald niet alleen een uiting van schoonheid te zijn en mag wel degelijk een statement geven. In veel godsdiensten en orthodoxe belevingsvormen daarvan zijn de posities van vrouwen, homoseksuelen, transgenders en andere groepen ronduit slecht en behoeven ernstig verbetering. Hun belabberde rechtspositie stagneert daar veelal door starheid, ongeinteresseerdheid en ongeinformeerdheid. Kritiek daarop is geboden. Kunst biedt deze groepen juist een opening!
De foto’s van Sooreh Hera zijn helemaal geen ‘zoveelste ronde’ beledigingen aan het adres van moslims. Dat maakt Van Krimpen ervan door Hera op een hoop te gooien met Wilders en Verdonk. Dat gebeurt hier nu ook een beetje. Ik vind dat een verkeerde benadering. Hera is een Iraanse kunstenares. Ze komt zelf uit een islamitisch land. Haar werk is een commentaar op haar eigen samenleving. Haar foto’s zijn geen racistische/islamofobische aanval op moslims in Nederland zoals we van Wilders, Verdonk en de VVD gewend zijn. De foto’s komen uit de moslimgemeenschap zelf. In die zin zijn deze kunstwerken wel degelijk vergelijkbaar met de provocaties van feministes en homo-activisten, die gericht waren tegen conservatisme in eigen kring.
Misschien ben ik het niet altijd met Hera eens – de kans is groot dat ik het erg met haar oneens ben – maar ik vind dat antiracisme hand in hand moet gaan met het verdedigen en steunen van dissidenten, ook als zij een geluid laten horen dat moeilijk te verteren is voor veel mensen.
Ik vind ook dat het onderwerp dat Hera aansnijdt van belang is. Sterker nog, ik vind het jammer dat de discussie daar niet over gaat. De steun aan Van Krimpen en daarmee (onbedoeld) aan het meest conservatieve deel van de islamitische gemeenschap kan ook opgevat worden als een klap in het gezicht van de vele homo’s en lesbo’s met een islamitische achtergrond in Nederland. Zij verdienen ook onze steun!
Pinto vlgns Meulenbelt:
[…]
Nu vindt Pinto dat de moslims in de Kamer door het kabinet opgeroepen zouden moeten worden om naar hun ‘moslimbroeders’ toe te gaan om de Nederlandse vrijheid van meningsuiting uit te dragen en te verdedigen.
[…]
Boubkari:
[…]
3) Wanneer media om een verklaring vragen altijd verwijzen naar artikel 7 van de grondwet!
Vrijheid van meningsuiting is een groot goed en ‘beledigingen’ nemen we maar op de koop toe.
[…]
In feite voert Boubkari uit wat Pinto adviseert. Foei Boubkari?
Trix, je hoeft je niet bezig te gaan houden met een interpretatie of de foto’s godslasterlijk zouden zijn of niet. Je weet dat ze provocerend zijn en je weet dat ze provocerend zijn bedoeld. En de vraag is of jij dat wilt. Kennelijk wel. Van Krimpen niet. En ik vind het ook niet zo’n goed idee, al erken ik dat de kunstenares en de galerie waar ze nu zal exposeren het recht hebben op de statement die ze wil maken.
Dat kunst een statement kan maken zei ik al. Maar dat betekent ook dat je iets van dat statement mag vinden. Niet elk statement is waardevol of draagt bij aan een discussie alleen maar omdat het als kunst wordt gepresenteerd. Voorbeelden daarvan gaf ik al.
Dat er in veel landen sprake is van achterstelling van vrouwen en homo’s wisten we al. De kritiek daarop komt al van de mensen zelf. Die kun je ondersteunen, je kunt niet voor ze denken en je kunt ze niet iets voorschrijven zonder zelf uitermate paternalistisch te zijn. Of deze kunst deze groepen daarbij een opening biedt zullen deze groepen zelf wel beslissen. Ik denk niet dat je van de islamitische kant, verlicht dan wel conservatief veel handen op elkaar zult krijgen. Het aardigste komt nog van Wij Blijven Hier, verlicht en progressief bij uitstek, die zeggen niet op reageren. Daar kun je dus ook eens naar luisteren.
Jij bepaalt niet wat er beledigend is voor andere mensen, Paul. En je kunt het al weten, zie boven, ook de progressieve moslims die ik tot nu toe heb gehoord vinden het niet bepaald een goed idee, een expositie van deze foto’s. Je kunt er dus wel degelijk voor kiezen om deze dissidente te steunen, die vrijheid heb je. Je kunt er ook voor kiezen te vinden dat geen enkele discussie met deze foto’s is gediend. Ik zie die in elk geval niet. De moslims die ik ken zien die ook niet. En dat zijn niet, ik herhaal dat nog maar even, het meest conservatieve deel.
Wanneer deze foto’s bedoeld zijn als ondersteuning, dan heeft de kunstenares een PR probleem, want dat komt dan niet over. Wanneer ze vindt dat er meer openheid moet komen over homoseksualiteit, wat ik van harte ondersteun, dan is dit naar mijn inschatting ongeveer de slechtste manier om dat voor elkaar te krijgen. Wat je bereikt is vooral meer polarisering: homoseksualiteit en islam worden tegenover elkaar gezet, in plaats van dat er naar bruggen wordt gezocht, zoals al een hele tijd moslims als Marcouch proberen te doen. Minderheidsgroepen tegen elkaar opzetten is weinig productief, in mijn ogen.
En wat ik vooral opnieuw zie is dat autochtoon Nederland er weer eens mee vandoor gaat, zonder enig gesprek met de mensen waar het over gaat. Ook hier, in deze reacties.
Boubkari voert niet uit wat Pinto zegt, Hiek. Boubkari vindt dat de moslims in Nederland maar het beste niets aan kunnen trekken van de zoveelste dreigende rel over hun hoofden heen. Pinto vindt dat islamitische kamerleden hun achterban uit moet gaan leggen wat vrijheid van meningsuiting is. Wat ik daar tegen heb heb ik hierboven al gezegd. Dat maken ze namelijk zelf wel uit.
Ook interessant in dit verband, de reactie van “Onze man in Teheran”, Thomas Erdbrink:
Anne-Marie, ik ben het wel met Erdbrink eens. Ik ben het ook met Anja eens als ze zegt dat Hera niet de beste methode kiest om een discussie op gang te brengen. Maar ik blijf vinden dat haar werk niet op een hoop mag worden gegooid met het racisme van Wilders en Verdonk. Dat werk moet ook op zichzelf beschouwd kunnen worden. Anders dreigt dat ieder kunstwerk dat kritisch is over de islam, over opvattingen van moslims, wat dan ook, in de context van de beledigingen en het racisme van Verdonk en Wilders wordt geplaatst en daarom afgewezen onder de leus: ‘Niet weer een rondje beledigingen en provocaties, alsjeblieft.’ We moeten ons niet door Wilders laten gijzelen.
Kunstenaars, schrijvers, dichters, journalisten – juist als ze zelf een islamitische achtergrond hebben – moeten de ruimte hebben te exposeren en publiceren. Zonder bedreigd te worden en zonder meteen in de hoek van Wilders geplaatst te worden.
Op de website van de Islam Democraten, die in Den Haag een zeteltje bezetten, wordt Hera een ‘afgedwaalde kunstenares’ genoemd en homoseksualiteit een doodzonde. Dat zijn de opvattingen die Hera aan het licht brengt…
Het belangrijkste: de foto’s van Hera zijn geen onderdeel van een rechts, blank, islamofobisch complot tegen Nederlandse moslims. Ze zijn de uitdrukking van wat er zich afspeelt in het hoofd van de kunstenaar Sooreh Hera, ze komen voort uit wat zij in haar leven heeft meegemaakt. Laten we het ook eens zo bekijken.
Ik heb het werk van Hera niet op één hoop gegooid met Wilders en Verdonk, Paul. Wat ik wel waarneem is dat blank rechts islamofoob Nederland er weer aardig mee weg loopt.
Hera hoeft niet op deze manier aan het licht te brengen dat er moslims zijn die homoseksualiteit een doodzonde vinden. Dat weten we al. Wat er nodig is, in Nederland, is nadenken over hoe je niet verder polariseert. Voor de Islam demokraten die je noemt is dit alleen maar een bevestiging van hun oordelen over homo’s, en voor de blanke rechtse islamofoben is het ook opnieuw een bevestiging van hun oordelen over moslims. Wat we in Nederland moeten doen is opkomen voor homo’s zonder alle moslims opnieuw in een hoek te zetten, en opkomen voor migranten zonder de homorechten te vergeten. Dit is mijn criterium: denk ik dat deze expositie daaraan bijdraagt? Ik denk van niet.
Ik wil best geloven, al ken ik haar niet, dat Sooreh Hera denkt dat dit een goede manier is om een kwestie aan de orde te stellen. Ik ga niet over haar hoofd, gelukkig niet. Het is heel goed mogelijk dat ze volstrekt oprecht is in haar bedoelingen om op te komen voor Iraanse homo’s. Wat haar niet ontslaat van de plicht om na te denken over het effect van haar kunstzinnige actie, hier en in Iran, als ze daar de profeet Mohammed bij haalt. Is ze echt zo naief of zo overtuigd van zichzelf dat ze het geen punt vindt hoe dat door extreme figuren gebruikt kan worden? Was het nodig om het zo te doen? En als haar artistieke vrijheid maakt dat ze daarover niet na wil denken, dan doet een directeur van een museum dat wel, want die heeft ook zijn verantwoordelijkheid. En ook ik heb ook de vrijheid om te vinden dat dit weer een rel dreigt te worden waar alleen de extremen baat bij hebben. En Van Krimpen heeft het volste recht om zich niet te willen laten gebruiken voor iets waar hij niet achter kan staan.
We hebben ondertussen al een reeks van kwesties gehad waar progressief Nederland toch een beetje van zou kunnen leren. Hirsi Ali die oprecht (heb ik nooit aan getwijfeld) zei dat ze opkwam voor onderdrukte moslimvrouwen, maar nooit enige achterban heeft weten te krijgen – behalve bij rechts blank islamofoob Nederland. Ehsan Jami die zei op te komen voor afvallige moslims, en uiteindelijk, eveneens door rechts gekaapt, niets voor hen heeft gedaan omdat hij het niet kon laten zijn doeleinden te vermengen met zijn eigen jihad tegen de islam. Zouden we daar niet langzamerhand de conclusie uit kunnen trekken dat we niet maar automatisch achter iedereen aan moeten lopen die zegt op te komen voor een onderdrukte groep, zonder dat die groep daar zelf bij betrokken is? Ook niet als het verpakt wordt als kunst of als vrijheid van meningsuiting?
Politiek maatschappelijk geëngageerde kunst klaagt aan, stelt aan de orde, breekt open. Vaak is daar moed voor nodig. Zeker als de kunstenaar in kwestie daarin volstrekt alleen staat in een samenleving waarin de dominerende meerderheid hem/haar dat niet in dank zal afnemen. Hetzelfde geldt voor journalisten, programmamakers. Allemaal waar. Ik onderschrijf dat allemaal.
Maar ik blijf met een vraag zitten die hier telkens zijdelings aan de orde komt: hoe verantwoordelijk is de kunstenaar voor de gevolgen van het effect van zijn/haar kunstwerk? Het werk van Hera roept reacties op die haar naar eigen zeggen hebben verrast, las ik in de NRC. Ik weet niet wat ik daarvan moet denken, dat lijkt me tamelijk naïef. Maar stel dat het waar is en dat ze dus ook niet heeft kunnen voorzien dat de anti-islamclub met haar werk zou gaan kuieren, dan nog is mijn vraag: moet een kunstenaar zich rekenschap geven van de mogelijke gevolgen? Ik geloof zelf in dit expliciete geval absoluut niet in deze shock-methode, denk zelf dat die contraproductief is. Vond ik van de film van Hirsi Ali ook. Ik wil helemaal niet in een samenleving leven die, telkens opnieuw met zulke incidenten geconfronteerd, alleen maar steeds explosiever wordt. Wat ik zie is dat door heel veel mensen ‘laf’ wordt genoemd. Maar ik heb toch hetzelfde recht om tegen zo’n kunstenaar te zeggen: moet dat nou? De boel nog verder verzieken?
Er is iets vreemd aan de hand. Steeds meer mensen, van politieke partijen tot individuele burgers, stellen het verdedigen van de eigen belangen en het aanvallen van de belangen van anderen boven het behartigen van het gemeenschappelijke belang. Dat slaat steeds verder door.
Homorechten, vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting: ik zal er op mijn manier ook voor knokken. Maar waar ligt de grens als het algemeen belang, bijvoorbeeld een samenleving waarin groepen niet nog verder tegen elkaar worden opgezet, in het geding komt? Nog eens: ik weet het niet.
@Clara (16): Is dat niet een algemene trend op dit moment: die van het individualistische tegenover het collectivistische? Naar mijn idee is dat volop wat er aan het gebeuren is: de ik-beweging die we tientallen jaren gehad hebben, is over zijn hoogtepunt heen. De ontplooiing van het individu die lange tijd bovenaan ieders lijstje stond, heeft niet alleen tot een hoop moois en goeds geleid, het heeft ook een aantal uitwassen met zich meegebracht waar we nou niet zo heel erg gelukkig van worden. Niet zo raar: het is helemaal niet zo gek om je vrij te maken van de groepsdwang die gelijkvormigheid en conformisme oplegt, maar wanneer dat tot onverschilligheid en asociaal gedrag leidt, dan is de grens van de persoonlijke vrijheid overschreden. Dan kom je in een tijd waar de winnaars alles nemen waar ze zin in hebben, en waar de verliezers achterblijven met eenzaamheid, onverschilligheid en verwaarlozing.
En nou ben ik zelf een groot voorstander van tolerantie, persoonlijke ontwikkeling en persoonlijke vrijheden, maar ik zie ook wel dat het “ik” niets overhoudt zonder een groter “wij” waarbinnen het zich thuisvoelt. Individualisme zonder een sociale tegenhanger is niets. Wij zijn sociale dieren.
Wat dat betreft is het helemaal niet raar dat we weer een opleving hebben van religiositeit. De westerse verworvenheden van indivduele vrijheden hebben inderdaad een keerzijde die je veel minder tegenkomt in een samenleving die georganiseerd is rondom sterke gemeenschappelijke waarden. En ik vind het ook niet waar dat er een opleving is in de belangstelling voor partijen als de PVV en de SP. Hoe verschillend die partijen ook zijn, het zijn wel “wij”-partijen. De PVV is een wij-tegen-zijpartij, de SP is een wij-zorgen-voor-elkaarpartij, en dat spreekt allebei een ander deel van de markt aan. Partijen die de individuele vrijheid hoog in het vaandel hebben staan, hebben op dit moment gewoon niet zo’n hip produkt te bieden.
Mijn hoop is dat we de solidariteit zo breed mogelijk uitstrekken, en dat we laten zien dat het niet nodig is om mensen uit te sluiten. Hopelijk halen we daarmee de angel uit die angst die mensen hebben om onder de voet gelopen te worden.
“niet waar” schrijf ik, in mijn derde alinea, ik bedoel natuurlijk “niet raar”.
“Johan Heesters treedt op in de Flint in Amersfoort. Hij wordt er van verdacht voor Nazi Duitsland ook op de planken te hebben gestaan. Er komt een bijeenkomst waar voor- en tegenstanders zich kunnen uitspreken.”
Zo kan het dus ook. Je kunt je voorstellen dat er heel wat mensen zich beledigd zullen voelen. Mij zullen ze er absoluut niet zien, maar degene die wil kan er heen. Als we onze oren laten hangen naar iedereen die zich beledigd voelt, kunnen we het Nederland cabaret opdoeken.
Ik neem aan dat jullie ook het optreden van Hans Teeuwen bij de dames van halal kennen. Mij uit het hart gegrepen……
Kunst ? Religie ? Laten we maar eens aan het werk gaan !
Met Mohammed Boubkari is alles wel gezegd.
Clara, homorechten gaan ook over het algemeen belang. Anne-Marie, de rechten van homo’s en lesbo’s gaan niet alleen over individuele ontplooiing, maar over de ontplooiing van de hele samenleving. Ik zie het voor me dat iemand hier zegt: ‘Ik vind het best hoor, die rechten voor moslims, maar er zijn wel grenzen. Want anders voelen de homo’s zich niet prettig.’ Dat is ten minste hoe ik Clara’s laatste zinnen lees, maar dan omgedraaid.
Ja, Paul, homorechten gaan over het algemeen belang, moslimrechten gaan over het algemeen belang, ik heb dat ook nergens weersproken. Dus jouw conclusie laat ik voor wat’ie is, het is niet de mijne.
Mijn vraag gaat niet over het doel, maar het middel. Als het middel, bijvoorbeeld een film, een foto, een boek of whatever een samenleving ontwricht, mensen tegen elkaar opzet en dus contraproductief is, is de kunstenaar dan medeverantwoordelijk voor die gevolgen? Nog eens: ik weet het niet.
Alom is weer hysterisch “censuur!” geroepen. Dat is Quatsch. Directeur Van Krinmpen van het Haags Gemeentemusseum heeft helder uitgelegd waarom hij de gewraakte foto’s (in het kader van een veel bredere, overigens nog te openen tentoonstelling!) niet wilde ophangen.
Kunstenares Sooreh Hera heeft gezegd dat de gefotografeerde homo’s niet herkend wilden worden, en dat ze DAAROM de desbetreffende beeltenissen had aangebracht.
Dan rijzen de volgende vragen:
-Waarom moest zij zo nodig zélf de pers benaderen hierover?
-Als het alleen ging om niet-herkenning, waarom moesten dan de als profeet Mohammed en diens schoonzoon Ali herkenbare beeltenissen worden aangebracht?
Deze kunsteares was m.i. uit op een rel om aandacht op zichzelf te vestigen. Begrijpelijk dat Van Krinmpen niet wilde meewerken aan een politieke actie. Dat is zijn goed recht en eigen vrije keuze. Mer “censuur” heet dat niets te maken.
@ Clara (22):
Een kunstenaar is m.i. niet verantwoordelijk voor alle gevolgen die zijn product in de samenleving kunnen hebben. Al was het alleen maar omdat hij die niet allemaal kan voorzien. Bovendien kan de waardering voor bepaalde kunstenaars, kunstwerken en kunststromingen zowel in de eigen tijd als later zeer verschillen tussen delen van de bevolking, en daarmee dus ook de “impact” ervan.
Een kunstenaar is m.i. wél mede verantwoordelijk voor de gevolgen van zijn product, als dat een voorzienbare, (voor bepaalde groepen) beledigende of discriminerende uitwerking heeft. Zo is een maker van anti-semitische spotprenten verantwoordelijk voor de effecten daarvan.
Maar in dit geval is volgens nij iets anders aan de orde. Het gaat vooral om het recht van een exposant een bepaald kunstwerk niet in de expositie op te nemen. Dat is geen “censuur”.
Daarnaast heeft de kunstenares i.c., zoals ik al aangaf, m.i. bewust de rel gezocht.
Sorry: vergeten het typwerk te corrigeren.
Ik kan me nauwelijks voorstellen dat Hera niet voorzag wat haar foto’s zouden oproepen. Dan heeft ze de afgelopen paar jaar wel heel erg in een ivoren toren geleefd. En ik denk dat van iedere burger mag worden verwacht dat die zich verantwoordelijk opstelt bij wat hij/zij doet. Niet alleen van kunstenaars en politici dus. Maar op dat punt is er al een tijdje iets mis in Nederland, als zelfs ministers olie op het vuur kunnen gooien. Zoals Anne-Marie terecht opmerkt: het individualisme is doorgeslagen, er is te weinig oog voor het algemeen belang.
Had Hera die mensen ‘gewone’ maskers voorgezet, of niets gezegd over de relatie met de islam, dan was er waarschijnlijk niets aan de hand geweest en hadden de foto’s misschien nog een positier effect gehad. Jammer jammer jammer.
Het punt is juist dat Hera iets WILDE zeggen over de relatie homoseksualiteit – islam. Ondanks dat dat moeilijk ligt en heftige reacties oproept.
Hendrik Jan, je draait de zaken om. Niet Hera is fout, maar degenen die haar bedreigen zijn fout. Of zij voorzag of kon voorzien wat haar foto’s zouden oproepen doet volstrekt niet ter zake.
Vrijheid van meningsuiting, en dus ook kunstuitingen, is er vooral om controversiële en wellicht kwetsende uitingen te beschermen. En terecht.
Makkelijke oordelen, Henk, weer eens volledig in het bekende zwart-wit schema. Alsof je niet én kunt vinden dat iemand vanwege haar uitingen niet bedreigd zou mogen worden, én dat het stom is om op die manier met die uitingen te komen. Het is duidelijk dat Hera iets wilde zeggen over de relatie islam en homoseksualiteit, maar je kunt ook van mening zijn dat ze met de manier waarop ze dat doet ver over haar doel heenschoot. Want heeft iemand het over homoseksualiteit? Ik dacht van niet. De geschiedenis herhaalt zich. Hirsi Ali zou het hebben over mishandeling van vrouwen en islam. Maar had iemand het over mishandelde vrouwen? Iedereen had het over hoe erg de islam is en over Hirsi Ali.
Kortom: als je iets aan de orde wilt brengen en een discussie op gang wil krijgen mag je wel nadenken hoe je dat doet, wie je wilt bereiken en waarmee, en je kunt ook wel iets leren, uit het verleden, hoe je dat vooral niet moet doen.
Daarmee is dit onderwerp wel voorlopig afgerond, we agree to disagree, en alleen als er nog iets op de propppen komt dat een nieuw licht werpt gaan we hier mee door.