(Herzl, cartoon uit het NRC)

Het boek, een klein boek, ligt al een hele tijd op de stapel op mijn schrijftafel. Ik aarzelde of ik er over zou schrijven op mijn weblog, hoewel ik het met fascinatie heb gelezen. Het gaat namelijk nogal ver. Niet dat het een schreeuwerig pamflet is, of een woedend betoog, anti-Israel en pro-Palestijns. Het verontrustende is juist dat het een rationeel, kalm, rustig opgebouwd betoog is met de vraag wie er historisch en actueel gezien gelijk hebben: Israel of de Palestijnen. En het antwoord is: de Palestijnen.

Bij mijn weten heeft het boek geen enkele aandacht getrokken en zal dat ook waarschijnlijk nauwelijks. Ik denk dat het zijn tijd vooruit is. Ik vermoed dat de tijd niet meer zo ver is dat de vragen die er in het boek gesteld en beantwoord worden hardop gesteld mogen worden zonder dat je meteen voor antisemiet wordt uitgemaakt, maar zo ver zijn we nu nog niet. Niet in Nederland, althans.

Het boek heet The Case Against Israel (met een toespeling op het boek van Dershowitz, The Case For Israel dus) en is geschreven door een filosoof, Michael Neumann. Het is lang gebruikelijk geweest voor mensen die kritisch naar Israel keken, ook ik ben daar vele jaren in mee gegaan, om te zeggen dat er op zich niets mis was het het zionisme – het streven naar een staat voor de joden in Palestina – maar dat het in de uitwerking mis gegaan is, en nu komen de eerste stemmen die zeggen: het zionisme was al vanaf het begin niet te rechtvaardigen. Daar is Neumann er een van. En daarmee zeg je nogal wat, want zogauw iemand op het zionisme zelf kritiek heeft, de grondslag van de staat Israel, is de beschuldiging van antisemitisme niet ver weg. Neem een recent voorbeeld, het boek van Philo Bregstein, Antisemitisme in zijn hedendaagse variaties, waarin wordt betoogd dat kritiek op Israel nog niet hetzelfde is als antisemitisme, maar het afwijzen van het zionisme wel. Ik heb de eer ook genoemd te worden. Mijn twee zonden waarmee ik naar de verkeerde kant ben verwezen bestaan hier uit: dat ik het boek van Peter Edel, De schaduw van de Ster, (over antizionisme) geen antisemitisch boek maar wel een slecht boek vond, en dat ik in het boek De spiegel liegt niet, waarin ik het scala van kritici binnen Israel aan het woord liet, ook artikelen heb opgenomen van Israel Shamir en Michael Warschawski. Die twee zouden volgens een Frans boek joodse antisemieten zijn – Bregstein geeft de argumenten niet weer, dat moeten we maar geloven – en daarmee ben ik dus ook helemaal verkeerd. Ik kan in de artikelen van de twee auteurs absoluut niets antisemitisch ontdekken, ook niet in hun andere werk dat ik ken, maar ze zijn wel zeer kritisch op de wijze waarop Israel zichzelf verdedigt. Shamir heeft afstand genomen van het jodendom en is christen geworden, en Warshawski, de zoon van de opperrabijn van Straatsburg, noemt zich ‘post-zionist’. Als het feit dat ik hun artikelen interessant genoeg vond om ze in mijn bundel op te nemen mij al tot een antisemiet maakt dan zal het met het voorstellen van de argumentatie van Neumann niet beter worden. Het zij zo.

Ik zal Neumann voorstellen met de woorden waarin hij dat zelf doet.
Mijn ouders waren Duitse joden, zegt Neumann. Zijn familie heeft zwaar geleden onder de nazi’s. Een aantal van zijn familieleden vluchtten naar Palestina in de jaren dertig. En sommige van hun kinderen zijn geboren in Israel. Aanvankelijk stond ik dus heel welwillend tegenover Israel, dat de belofte in zich hield dat de verschrikkingen uit het verleden nooit meer herhaald konden worden, schrijft hij, ik voelde geen sympathie voor de Palestijnen. Vergeleken met wat de joden, de zigeuners en anderen in Europa was overkomen leek hun lot mij onbelangrijk.

Toch heeft Neumann na onderzoek moeten concluderen dat Israel en het zionisme historisch gezien ongelijk, en de Palestijnen gelijk hadden. Ondanks het feit dat hij zich voornamelijk heeft laten leiden door Israelische onderzoeken en de rapporten van mensenrechtenorganisaties en zijn eigen redenaties. Hij zegt: als ik daarmee op hetzelfde punt uitkom als veel Palestijnen, betekent dat dan dat ik bevooroordeeld ben ten gunste van de Palestijnen? Als jij mijn huis bestolen hebt, en de rechter veroordeelt je daar terecht om, doet het er dan toe wat die rechter verder dacht? Misschien had die rechter gewoon gelijk. Misschien is Israel gewoon schuldig, ongeacht waar mijn sympathie lag.

Wat Neumann wil aantonen, schrijft hij in zijn inleiding, is dit: het zionistische project, zoals het ontwikkeld en uitgevoerd werd in de negentiende en twintigste eeuw was volstrekt ongerechtvaardigd en dat de bewoners van Palestina dat opvatten als een ernstige bedreiging, als een poging van één etnische groep om de andere etnische groepen aan zich te onderwerpen was terecht. Dat ze zich daartegen verzetten, ook gewapend, was dus ook terecht. Het zionistische project had geen legitimiteit, en al de terreur, geweld en oorlog die volgden kwamen daar uit voort. Dat Palestijnen ook fouten hebben gemaakt is in dit licht eenvoudig niet relevant.

Dat is wat Neumann in zijn boek stap voor stap uitwerkt, en zijn betoog zal ik hier in afleveringen volgen, en aanvullen met ander materiaal. Het eerste deel van het boek gaat over het oorspronkelijke zionisme en de stichting van de staat Israel. Het tweede deel gaat er over hoe dat zionisme in de actualiteit doorwerkt. En dit is een conclusie die pas halverwege het boek opduikt, en die de titel weer enigszins op een ander been zet: ook al was de stichting van de staat Israel niet legitiem, het betekent voor Neumann niet dat die staat zou moeten verdwijnen. Het is inmiddels een feit, dat niet meer terug gedraaid kan worden, zoals dat voor zoveel staten geldt die op onrecht zijn opgericht. Ook stelt hij dat zijn boek is gericht tegen Israel, en niet tegen alle Israeli’s. Net zoals het bestaan van fatsoenlijke Israeli’s de daden van Israel niet rechtvaardigt, zo kunnen de wandaden van Israel niet een gehele bevolking veroordelen.

(wordt vervolgd)