’s Ochtends training. Ina gaat verder met haar cursus over amputaties en Joes en Jaap behandelen met de teams een moeilijk geval dat ze in hebben gebracht. Meisje van vijftien, geheel verlamd, ademt door een buisje in haar nek. Haar vader is dood, haar moeder hertrouwd, ze wordt verzorgd door haar grootmoeder en die grootmoeder is een probleem, ze luistert niet, ze is ongeletterd en bijgelovig, ze dpet de oefeningen niet, ze begrijpt nhiets van hygiene, ze denkt dat haar kleindochter straks wel weer kan lopen. Ondertussen is de meid zwaar depressief, ze eet niet, ze drinkt niet, het is wel duidelijk: eigenlijk wil ze wel dood. Het team heeft gedaan wat ze konden, de psychologe Yasmin heeft een vertrouwensband met het meisje opgebouwd, de andere teamleden zijn op een gegeven ogenblik tegen de grootmoeder uitgevaren: als ze dat meisje niet beter verzorgt moet ze naar het ziekenhuis, maar daar wil oma ook niets van weten. Jaap en Joes werken met ze aan alle openingen die er nog zijn. Iemand uit de voogdij ontzetten kan hier niet. Ze zijn aan de grens van hun kunnen. Jullie zullen haar moeten laten gaan. Ja, waarschijnlijk gaat ze dan dood.

Dat is altijd het moeilijkste voor hulpverleners die alles op alles zetten om iemand te redden. Dat je het op moet geven. Ik zie hoe wit Yasmin er bij zit en ik ga in de pauze even naar haar toe. Zachtjes huilt ze tegen me aan.

Huisbezoeken. We gaan met het busje naar Khan Younis, dat kunnen onze nieuwe mensen ook het zuiden zien, want in Gazastad denk je soms, ach, het valt wel mee. Eerste bezoek aan een paar jonge mannen die met elkaar in een kleine kamer zitten. Ik ken ze al van de evaluatiebijeenkomst van een paar dagen geleden. Zeven broers van een familie. De vader is dood. De interne gevechten. Twee van de broers werden doodgeschoten, vier zijn nu gehandicapt, de jongste kwam er ongehavend van af. Hoewel. Wat moet je, als broer van al die doden en gehandicapten – er is ook nog zoiets als survivors guilt dat ook niet makkelijk te dragen is.

Het team, en Joes en Ina werken met drie van de broers die er zijn, de vierde is naar het ziekenhuis. Wondverzorging, wat voor oefeningen doen ze om zich voor te bereiden op een prothese. Jaap vraagt aan ze wat ze de hele dag doen. Niets. Waar ze over praten. Nergens over. Over wat er gebeurd is willen ze niet praten. En over de toekomst? Welke toekomst? Er is geen toekomst. Zo gauw ze hun neus buiten de deur steken lopen ze weer gevaar, aan werk komen ze niet. Het enige waar ze aan willen denken is aan een nieuw been.

(de jongste broer)

(Ina en Joes kijken naar de rontgenfoto’s)

De volgende patient. Jonge man, hij ligt in bed te roken en naar de tv te kijken, ik zie de kop van Herzl, een Arabische uitzending over zionisme. Hij kwam toevallig in een gevecht terecht, voor hij wist wat er gebeurde hoorde hij een schot en lag hij bewusteloos op de grond. Pech gehad. Ruggemergbeschadiging, maar niet totaal. Hij heeft nog een beetje gevoel in zijn voeten en hij kan zijn benen nog een klein beetje bewegen. En daar houdt hij zich aan vast. In het Wafa ziekenhuis hebben ze hem gezegd dat hij niet meer zal kunnen lopen, maar die zijn van Hamas, dus die gelooft hij niet, die hebben hem niet beter maar slechter gemaakt. Hij heeft op het internet verhalen gevonden van mannen zoals hij die weer kunnen lopen. Het team heeft hem al uitgelegd dat het heel onwaarschijnlijk is dat hij de functie van zijn benen terugkrijgt, maar hij gelooft hen ook niet. Dus ligt hij in bed, doet geen oefeningen, de rolstoel die hij heeft gekregen staat ongebruikt in zijn kamer, hij wil niet naar buiten. Omdat hij zich schaamt? Ontkent hij. Nee, omdat het pijn doet als hij lang zit. Het enige wat hij wil is weer kunnen lopen en verder interesseert het hem allemaal niks. Joes mag weer een slecht-nieuws gesprek doen want hij vraagt het opnieuw, hoe groot de kans is dat hij weer zal kunnen lopen. Minder dan één procent, zegt Joes.

De volgende dag doen we nog een huisbezoek, nu in het noorden, in Beit Lahya. Een familie waar ik al eerder op bezoek ben geweest. Fatah. Jonge man door zijn knieeen geschoten, het verhaal wordt eentonig, behalve als je het zelf bent, natuurlijk. Een been geamputeerd, andere been kapot. Die amputatie was nodig omdat er een zware ontsteking optrad. Had hij naar Israel gekund, naar het ziekenhuis daar, dan was het wellicht nog te redden geweest. Zijn andere been geneest langzaam. In het ziekenhuis zeiden ze dat dat er misschien ook af moet. Joes heeft met dr. Wa’el en Ina naar de foto’s gekeken. Er zit een rare bocht in het bot, maar het groeit weer aan. Joes kan nu eens goed nieuws brengen, dat tweede been kan hij houden. Ina doet oefeningen met hem, en overlegt met haar collega’s fysiotherapeut hoe je die het beste kan doen – lastig, omdat hij door die externe hoe heet het, die ijzeren pennen die uit zijn been steken om het bot te fixeren tot het weer is aangegroeid niet op zijn buik kan liggen en op dat ene been nog niet kan staan.

Het is erg, wat we te horen en te zien krijgen, maar het is ook altijd een beetje kermis, als het Hollandse team het huis binnenstapt. Ik maak me verdienstelijk door bijna de hele talrijke familie op de foto te zetten. Telkens toveren ze nog ergens een broer of een nichtje vandaan dat er ook op moet.

Gisteren, na de huisbezoeken in Khan Younis, reed het busje met ons naar Rafah, de grens met Egypte. Hier heeft het Israelische leger vreselijk huisgehouden. Kilometers aan kleine huisjes van de vluchtelingenkampen tegen de grens aan zijn platgebulldozert, er zijn mensen bij omgekomen, waaronder een man in een rolstoel, die niet op tijd weg kon komen. Ik heb de huizen gezien toen ze er nog waren, toen het puin. Nu is het een zandvlakte waar de jongens kunnen voetballen.

En vreemd: in Rafah zijn de winkels open, er lijkt veel meer te koop dan in Gazastad. Vroeger was het precies omgekeerd, naarmate je meer naar het zuiden ging nam de armoede, de sjofelheid, de grauwheid toe, en nu is het precies omgekeerd. Natuurlijk, dat is het. In Rafah worden de tunnels gegraven naar de andere kant, het andere deel van Rafah dat in Egypte ligt. Khaled heeft het uitgelegd, met de nieuwe technieken kost het 72 uur om een tunnel naar de andere kant te graven. Af en toe worden er een paar ontdekt en dichtgegooid, maar dan graven ze gewoon weer nieuwe. En de smokkel is lucratieve business. Hier in Rafah kun je alles kopen, als je maar geld hebt. Sigaretten, drugs, benzine, wapens. Dankzij de closure is Rafah een boomtown geworden. Hebben ze ook eens mazzel.