Internationale Vrouwendag. Ik bracht die door in Utrecht waar een aantal vrouwengroepen samen met het Palestina Komitee een bijeenkomst hadden georganiseerd met speciale aandacht voor Palestijnse vrouwen. Met vooruitziende blik, zeker gezien de gebeurtenissen van de afgelopen tijd was er veel belangstelling, en konden we in de zaal een bont gezelschap aantreffen: Nederlandse Palestijnen, veel dames van Vrouwen voor Vrede, activisten en een paar (te weinig) politici.

Voor mij een reuni, prettig, toch behoorlijk aangeslagen teruggekomen uit Gaza, om tussen ‘mijn’ mensen te zijn. Ik kwam ook voor de spreeksters, ik wilde Tineke Bennema weer eens zien en horen, de schrijfster van De last van Khalil, het boek waarmee ze aan de hand van haar Palestijnse ‘schoongrootvader’ de geschiedenis laat zien van hele gewone Palestijnen die van de ene bezetting in de andere rolden, drie keer van nationaliteit wisselden en het ondanks alles volhielden. De kracht van Palestijnen: ze geven niet op.

Een paar indrukwekkende filmpjes met interviews met de Palestijnen die destijds de Nakba meemaakten. Het is een project, belangrijk, om de mondelinge overleveringen vast te leggen en te verzamelen, voor de mensen die nog slachtoffer en ooggetuige waren er niet meer zijn. Van de 1100 interviews die zijn gemaakt leeft de helft inmiddels niet meer. Ze zijn ook te zien in het Tropenmuseum trouwens. Onzettend indrukwekkend in zijn eenvoud, trouwens, als je een oude vrouw hoort vertellen over het bloedbad in het dorp Salha, de mensen hadden zich al overgegeven, hun wapens ingeleverd, en toch de koelbloedige executies. Ze ziet het nog voor zich, de vader met twee zoontjes in zijn armen, alledrie doodgeschoten voor haar ogen. Ze somde de doden op: haar broer, nog meer familie. Salha werd met de grond gelijk gemaakt, de moskee opgeblazen. Een ander verhaal, van een vrouw die zestig jaar geleden als meisje meemaakte dat hun huis werd opgeblazen, met de hele familie er in. Hoe de vader nog had geprobeerd hen te beschermen, met matrassen over hen heen, en een paar van hen het overleefden toen het huis boven hen instortte, maar anderen niet, broer dood, zusje dood, nichtje dood, en hoe ze andere familieleden vond in het veld, in koelen bloede doodgeschoten nadat ze zich al hadden overgegeven.
Een oude man, die de foto’s nog heeft van toen ze probeerden met vissersboten uit Akko te vluchten. Letterlijk door de zionisten de zee in gedreven.

Ghada Karmi was als kind een vluchtelinge, en vertrok in 1948 eerst naar Beiroet en toen naar Engeland. Nog steeds begrijpt de wereld niet welk een gigantisch onrecht toen geschiedde, zegt ze, en dat de nakba, de grote ramp, nog steeds voortduurt. Israel en een groot deel van de Westerse wereld wil nog steeds niet begrijpen dat ze er verantwoordelijk voor zijn dat een ander volk, een volk dat geen enkele verantwoordelijkheid had voor het grote onrecht dat de joden werd aangedaan daar wel de prijs voor heeft betaald. Al die landen die schuld hebben aan de jodenvervolging in Europa, en daarom vinden dat de joden recht hadden op een eigen land, maar geen van hen kwam op de gedachte dat zij degenen waren die de overlevenden dat land dan hadden moeten geven.

Wanneer je met open ogen naar de geschiedenis van het zionisme kijkt, zegt Karmi, dan kan je alleen maar tot de conclusie komen dat de verdrijving van de Palestijnen vanaf het allereerste begin de bedoeling was. Zonder etnische zuivering zou er geen joodse staat mogelijk zijn geweest. Uitroeien was in die tijd niet meer mogelijk, dus werd het deportatie, en een poging om de geschiedenis en de identiteit van de Palestijnen uit te wissen, door zoveel mogelijk dorpen te verwoesten, de namen te veranderen zodat het leek alsof er nooit een Arabische meerderheid en nooit een Palestina was geweest. De Palestijnse cultuur werd letterlijk van de kaart geveegd, en wat niet verdween werd overgenomen alsof dat altijd al Israelisch was geweest, inclusief de falafel en de houmous.

De pogingen om de Palestijnen te laten verdwijnen, ze op te delen, te fragmentariseren, gaat tot op de dag van vandaag door. Niet alleen letterlijk in de gebieden, maar ook door te proberen Palestijnen van elkaar te scheiden, tegen elkaar op te zetten, zoals nu gebeurd is met Fatah en Hamas. Maar de Palestijnen weigeren om zich zoek te laten maken, ze weigeren om te verdwijnen, en ze weigeren uiteindelijk om zich in reservaten op te laten sluiten, zoals onlangs bleek toen de muur in Gaza omlaag werd gehaald.

Ghada Karmi is een van de belangrijke woordvoerders voor de gedachte dat er uiteindelijk een gedeelde staat moet komen, ik ontmoette haar in Londen, op de inspirerende conferentie over de een-staats-oplossing, hier. Er moet geen zionistische staat zijn, er moet ook geen Palestijnse nationale staat zijn, ik ben er net zo goed tegen als tegen een boedhistische of een christelijke of een islamitische staat. Ik verheug me op het einde van het zionisme, wanneer we terug kunnen naar een Palestina zoals we hadden, waar christenen, joden en moslims vreedzaam met elkaar kunnen samenleven in een land.

Niet alle Palestijnen zijn het met haar eens. Lama Hourani, dochter van Palestijnse vluchtelingen, geboren in damascus, die in 11 landen heeft gewoond, en onlangs, na de machtsovername door Hamas van Gaza naar Ramallah is verhuisd, ziet nog steeds een Palestijnse staat naast Israel als enige oplossing. Ook al onderkent de dat de ‘feiten op de grond’ het haast onmogelijk maken om nog een staat te vestigen in Gaza en op de Westoever. Maar hoe zou je een gedeelde staat moeten zien? Wil ik samenleven met een bevolking die mijn identiteit niet wenst te erkennen? Wanneer die Palestijnse staat er niet komt zullen de Palestijnen terugvallen in een oude houding, die al was overwonnen, dan willen ze opnieuw hun hele land terug, en alle joodse Israeli’s eruit. Dan staan diegenen die pleiten voor een staat, maar dan een islamitische, weer sterker. En dat is niet wat ik wil.

Fel valt ze uit naar Europa: wij betalen voor de bezetting met ons leven, maar jullie, jullie regeringen, betalen de bezetting met jullie belasting.

Amal Kreisheh is eigenlijk de enige die zich houdt aan het onderwerp, onder de omstandigheden wel te verwachten, zij heeft het over de vrouwenbeweging, de organisaties die opkomen voor gelijke rechten, en de dilemma’s, is dit de tijd om te vechten voor vrouwenrechten, voor een betere wetgeving, of moet je vechten tegen de bezetting? Het hangt allemaal samen. Het huiselijk geweld is enorm toegenomen, toen het geweld van buitenaf toenam.

Ik ken het verhaal: ga je in de clinch met de mannen in een periode dat ook zij ontzettend onder druk staan, met het geweld, de mannen in de gevangenis, de werkloosheid, de frustraties. Maar ook zegt ze hoe teleurstellend het was, hoe zij, als vrouwen met hun mannen mee streden voor de nationale zaak, en dachten als beloning daarvoor gelijke rechten te krijgen. En dat gebeurde niet.

Verhalen. Zoals Palestijnse vrouwen in de Israelische gevangenis geboeid van hun kind moesten bevallen. Een ding is duidelijk, zegt Khreisheh, ze geven nu toe waar ze al die tijd al mee bezig waren: een holocaust.

Discussie. Lama zegt: ik ben minder bang voor de F16’s dan voor de mogelijkheid dat mijn zoon een opgroeit tot een zelfmoordactivist, en zich met een bom op zal blazen. Hoe willen we dat voorkomen? De wortel van al het terrorisme is de bezetting.

Een politiek forum onder leiding van Farah Karimi. Daarin hebben alleen Mariko Peters van Groen Links en Remi Poppe van de SP plaats, want de andere partijen hebben het af laten weten. Hedy D’Ancona zegt dat ze zich schaamt, dat haar partij, de PvdA, niet aanwezig is. Maar dat ze nog hoopt dat goed te kunnen maken, de initiatiefgroep van PvdAers samen met Een Ander Joods Geluid vergadert deze week en komt met een statement.

We hebben het over Koenders en Verhagen, Koenders die wel actief wil ageren tegen wat er in Gaza gebeurt, Verhagen die dat uiteraard niet wil – en hoe de coalitie het punt maar weer zachtjes onder de tafel veegt. Poppe: we accepteren nog steeds dat er met twee maten wordt gemeten.

Mariko Peters heeft het over de dubbele strijd van vrouwen, tegen de bommen en tegen de ongelijkheid in de eigen samenleving. Remi Poppe heeft het over de moeders aan beide kanten, die niet willen dat hun kinderen sneuvelen of verkeerde dingen gaan doen. We moeten terug naar de menselijke maat.

Er was een manifest, dat de punten bevat waar we al een tijd voor strijden. Goed voor de mensen die nog niet zo zijn ingevoerd, maar zoals Remi zei: dat zijn de punten die we al vaker in de Tweede Kamer hebben ingebracht. Het probleem is niet dat we niet weten wat de maatregelen zouden zijn, de moeilijkheid is dat we daar een meerderheid voor nodig hebben. En Maha wilde als Palestijnse het laatste woord: we moeten ons niet alleen op de politiek richten, maar ook op het Nederlandse publiek. Terecht leren alle kinderen over Anne Frank, maar leren ze ook wat over wat er na kwam, over de Palestijnen?

Er zou nog theater komen, de Raging Grannies, woedende oma’s zongen in navolging van hun Amerikaanse voorbeeld: ‘we are sick of being lied to, we rage against the war’, ik begroette vrienden en vriendinnen en netwerkte nog een beetje en vertelde wie dat horen wilde over Gaza, we kregen een broodje falafel en soep, en toen gingen Anneke en ik naar huis. Er was voor mij geen betere manier om 8 maart door te brengen, al ging het maar gedeeltelijk over vrouwen.