Ik ken al zijn boeken, en ik heb hem in Nederland al eerder ontmoet: Norman Finkelstein. Een buitengewoon kritische auteur, die korte metten maakt met alle Israelische propaganda. Twee van zijn boeken werden in het Nederlands vertaald, De drogreden van het antisemitisme – Israel, de VS en het misbruik van de geschiedenis, en De Holocaust-industrie. Bespliegelingen over de exploitatie van het joodse lijden.

Zelf de zoon van holocaust overlevenden – zijn ouders waren in Majdanek en Auschwitz – uit hij zijn verontwaardiging over de manier waarop de herinnering aan de holocaust wordt ingezet – met een vermeende morele superioriteit, om de bezettingspolitiek van Israel goed te praten. In zijn laatste boek, dat in het Amerikaans Beyond Chutzpah heet, veegt hij de vloer aan met Alan Dershowitz, The Case for Israel, een populair boek dat bol staat van de niet waar te maken beweringen. Finkelstein heeft met ambtelijke nauwkeurigheid dat propagandistische werk doorgenomen, en laat zien waar de auteur feiten verdraaid, verzint en ook nog hele lappen tekst letterlijk overneemt van een andere auteur, Joan Peters, From Time Immemorial, dat ook al als wetenschappelijk volstrekt onhoudbaar was ontmaskerd. Peters schreef dat de Palestijnen niet in Palestina thuishoorden, maar in feite recente immigranten waren – een bewering die ze niet heeft kunnen staven. Ik schreef er eerder over Finkelstein, hier.

Finkelstein haalt met zijn scherpe blik en nauwgezetheid heel wat pro-Israelische sprookjes onderuit – en heeft dus vijanden. Hij verloor door de vijandige lobby die tegen hem werd ingezet zijn baan aan de universiteit. En voorziet nu in zijn levensonderhoud met zijn boeken en lezingen.

Gisteren was hij de gast aan de Universiteit van Amsterdam, op initiatief van onder andere de IS. Paul Aarts en Miriyam Aouragh leidden na zijn inleiding de discussie. Omdat de lezing plaats vond in de Rechtenfaculteit had Finkelstein zijn inleiding dit keer vanuit een rechtenperspectief opgebouwd. Mensenrechten, internationaal recht, en wat Israel doet met de Palestijnen.

Toen ik jong was, was de ’taal’ waarmee we de wereld bekeken die van marxisme en socialisme, zei Finkelstein, maar tegenwoordig is die vervangen door de taal van de mensenrechten en internationaal recht. Veel van de vroegere activisten vinden we nu terug bij organisaties als Amnesty en Human Rights Watch.

De taal van het recht, is niet perfect voor het doel: onrecht aan te klagen. Neem het oorlogsrecht. Mijn ouders zouden protesteren tegen wat ik nu gaan doen: kijken naar het conflict tussen Israel en de Palestijnen vanuit het ‘oorlogsrecht’. Want wat is oorlogsrecht anders dan etiquette voor kannibalen, hoe voer je netjes oorlog. Kijken we naar de situatie in Gaza, dan weet je meteen hoe we tekort schieten wanneer er vanuit het oorlogsrecht geconstateerd wordt dat Israel disproportioneel geweld gebruikt. Zou het dan in orde zijn als ze alleen proportioneel geweld gebruiken? Dan komt Jimmy Carter met zijn onverhulde taalgebruik toch dichter in de richting, wanneer hij het heeft over een atrocity: een monsterlijke misdaad.

Toch zal Finkelstein, met het internationale recht in de hand, de vraag gaan beantwoorden of er een oplossing is voor het Israelisch-Palestijnse conflict. Het antwoord: de oplossing is in feite heel simpel en we weten die al heel lang. De oplossing voldoet geheel aan het internationaal recht, heeft de instemming van het overgrote deel van de Palestijnen (inclusief Hamas!) en ook van het overgrote deel van de wereld – minus Israel zelf en de Verenigde Staten. We laten ons graag vertellen dat de kwestie zo ingewikkeld en onoplosbaar is – dat is een leugen.

We laten ons wijsmaken dat er zoiets is als een ‘peace process’ – in werkelijkheid de langstlopende soap opera, en dat de ‘final status issues’, zoals de grenzen, de status van Jeruzalem en het vluchtelingenprobleem zo moeilijk liggen dat je die pas aan het eind van het zogenaamde vredesproces kunt gaan bespreken.

Wat zijn die ‘onoverkomelijke’ issues? Het zijn er in feite vier.
1. De grenzen. Waar moeten de grenzen liggen van de staat Israel, en waar die van een geplande Palestijnse staat?
2. Wat moet er gebeuren met de nederzettingen op de Westoever, en met 460.000 kolonisten?
3. Wat moet er gebeuren met (Arabisch) Oost-Jeruzalem?
4. Wat moet er gebeuren met de Palestijnse vluchtelingen en hun recht op terugkeer?

Feitelijk zijn dit geen controversiele kwesties wanneer we ze vanuit het internationale recht bekijken. Op drie ervan heeft de hoogste rechterlijke instantie, Het Internationale Gerechtshof in Den Haag al een uitspraak gedaan, en dat was toen de muur illegaal werd verklaard – in een juridisch advies want het Gerechtshof kan geen bindende uitspraken doen. Alvorens tot die uitspraak te komen moesten er namelijk een paar zaken worden verhelderd. Om te beginnen; heeft Israel een legitieme claim op de Westoever, dan mogen ze ook de beslissing nemen om in eigen gebied een muur te bouwen. En als ze het recht hebben om er nederzettingen te bouwen, dan hebben ze ook het recht om de route van de muur, die dwars door de Westoever heen kronkelt, ver aan de andere kant van de oorspronkelijke groene lijn te laten lopen. Ook moest de vraag beantwoord worden of Israel het recht had om Oost-Jeruzalem te annexeren, want de muur loopt daar dwars doorheen. Bij alle drie de vragen oordeelde het Gerechtshof dat het antwoord nee is. Op grond van algemeen aanvaarde rechtsprincipes die niet ter discussie staan.

Volgens artikel 242 van de VN resolutie, in 1970 nog eens bevestigd, heeft geen enkele staat het recht om land te veroveren door middel van oorlog. De bevolking van de Westoever, van Oost-Jeruzalem en van Gaza hebben het recht op zelfbeschikking, dat hen door Israel is ontnomen. Er is dus geen ander oordeel mogelijk: de gebieden zijn bezet. Ze zijn niet ‘disputed, het is gewoon bezetting, occupation, en dat is illegaal.
Ook is het volgens de Conventies van Geneve niet toegestaan dat een bezettende mogendheid een deel van zijn bevolking overplant naar het bezette gebied. Alle nederzettingen zijn dus in flagrante tegenspraak met het internationale recht.
En ook was het niet toegestaan om Oost-Jeruzalem, dat deel uitmaakte van de Westoever te annexeren, onder de noemer: het is onze ondeelbare en eeuwige hoofdstad. Ook dat is volstrekt duidelijk: Oost-Jeruzalem is Palestijns, is bezet en dat is illegaal.

Het interessante, zegt Finkelstein, die de rechterlijke uitspraken minutieus heeft bestudeerd, is dat er in feite geen sprake is van enige controverse. Van de vijftien rechters stemde er maar één tegen, een Amerikaan, en die was het bovendien met een aantal van de uitspreken toch nog eens: de nederzettingen zijn illegaal, vond ook hij. Dat liegt er niet om. Toch blijft Israel doen alsof hun neus bloedt, en het internationaal recht op hen niet van toepassing is. Ze ontkennen eenvoudig dat het gaat om annexatie of bezetting, of dat het oorlogsrecht ook voor hen bedoeld is. Of ze zeggen dat hun bezettingspolitiek wel mag omdat ze alleen defensieve oorlogen voeren en geen aanvallende. Wat nergens in het recht is terug te vinden.

Elk jaar opnieuw stemt de Algemene Vergadering van de VN voor de oplossing die volgens het internationale recht de enige juiste is: Israel moet zich volledig terugtrekken tot de grens van 1967, moet de nederzettingen ontmantelen, en moet Oost-Jeruzalem teruggeven aan de Palestijnen. Ook zijn ze verplicht om de vluchtelingen terug te laten keren, of te compenseren voor het verlies van huis en land. Dat laatste recht, vastgelegd in VN resolutie 194, wordt jaar in jaar uit door de leden van de VN bevestigd. De tegenstemmers zijn altijd dezelfde: Israel zelf, de VS en nog wat kleine Micronesische eilandjes waar niemand van gehoord heeft. Alle andere landen ter wereld die zitting hebben in de VN vinden wat Israel doet onrechtmatig en illegaal. Het is niet controversieel, er hoeft zelfs niet meer over gedebatteerd te worden.

Jimmy Carter heeft dus volstrekt gelijk als hij zegt dat het conflict, binnen het kader van het internationale recht zo op te lossen is. Alle pogingen om rookgordijnen op te trekken, te doen alsof het gaat om ‘botsingen tussen beschavingen’, om bijbelse religieuze kwesties inclusief dat God het land beloofd zou hebben, of dat de Palestijnen met een anti-joodse jihad bezig zouden zijn, en al die andere rimram heeft geen ander doel dan te verbergen waar het werkelijk om gaat: dat een volstrekt heldere oplossing is, en dat Israel die tegenhoudt. En zich met steun van de VS onttrekt aan het internationale recht.

Helaas willen ook een aantal Europese leiders dat niet zien, zegt Finkelstein. Berlusconi, Sarkozy, en als ergste Merkel, staan nog steeds achter Israel. Maar hun eigen bevolking steeds minder. Ik ben het eens met jullie voormalige premier Van Agt die zegt dat de publieke opinie aan het omslaan is, zegt Finkelstein. Maar zoals gewoonlijk zijn de politieke leiders de laatsten die dat begrijpen. En hij noemt een aantal onderzoeken waaruit blijkt dat de Europese burgers allang niet meer vierkant achter Israel staan, en dat Israel terrein verliest in de wereldopinie. Bijvoorbeeld dat ook Duitsland, dat jarenlang uit schuldgevoel gedwee achter Israel aanliep niet meer kritiekloos achter de bezettingspolitiek staat. In ieder geval vindt 84% dat Duitsland geen wapens aan Israel zou moeten leveren. En op de omgekeerde populariteitslijst: welke landen zijn de grootste bedreiging voor de wereldvrede, krijgt Iran nog net een paar puntjes meer dan Israel. De burgers weten het allang, maar de politieke leiders willen het nog niet weten. We moeten dus gebruik maken van onze democratie en hen dat aan hun verstand peuteren, zegt Finkelstein. Zoals het uiteindelijk de bevolking van de VS is geweest die de doorslag heeft gegeven en er voor gezorgd heeft dat de VS zich terugtrokken uit Vietnam.

Finkelstein beantwoord vragen. Bijvoorbeeld hoe het zit met Hezbollah, die we hier nog vaak zien als een fundamentalistische stroming die bedreigend is voor Israel. Feitelijk, zegt Finkelstein, heeft Hezbollah gewoon gelijk dat ze Libanon verdedigen tegen de agressie van Israel en hoop ik dat ze winnen. En nog iets: als we kijken naar hun staat van dienst als het gaat om mensenrechten doen ze het niet slecht. Zeker niet vergeleken met Israel. De enige keer dat Hezbollah, met raketten, Israelische burgers bedreigde, was toen Israel eerst een aanval had gepleegd op Libanon waar vele burgers bij omkwamen. Wie kijkt naar de cijfers: hoeveel burgers gedood in Libanon, hoeveel in Israel, kan geen andere conclusies trekken dan dat moreel gezien Hezbollah er veel beter van afkomt. Ook bij vergeldingsacties tegen collaborateurs, Finkelstein heeft gesproken met voormalige gevangenen die in opdracht van Israel jarenlang zwaar zijn gemarteld door collaborateurs van het Zuid-Libanese leger, geldt de missive van Hezbollah dat vergelding niet is toegestaan – ook niet als je je beul kent en die om de hoek van de straat woont. Nee, geen enkel land is brandschoon als het om mensenrechten aankomt – Nederland overigens ook niet, zegt hij er nog even voor de duidelijkheid bij. De reden dat Hezbollah zo gehaat wordt, is dat ze slim, effectief en efficient zijn. Het Westen wordt daar nerveus van. En gooit het dan op hun fundamentalisme. Wij houden in het Westen veel meer van stupid Arabs, de heersertjes die we de baas kunnen. (Meer van Finkelstein over Hezbollah, zie hier.)

Op de vraag of Duitsland niet een speciale verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van Israel, gezien hun nazi verleden, heeft Finkelstein een kort antwoord. Onze verantwoordelijkheid geldt nooit een staat, onze verantwoordelijkheid gaat altijd over recht en waarheid. Geen enkele staat mag zelf beslissen dat ze een uitzondering zijn en zich aan het internationaal recht onttrekken.

Iemand stelt de vraag of die vier maatregelen die een oplossing zijn wel voldoende zijn: moet er niet eigenlijk over gepraat worden dat Israel ook geen recht heeft op dat stuk van Israel dat niet hoort bij het aan hen toegewezen deel bij het verdelingsplan? Israel zou 56% krijgen en nam 78%. Is dat niet ook bezetting? Waarschijnlijk heb je wel gelijk, zegt Finkelstein, als je het puur formeel bekijkt. Maar ik denk dat het gewoon onpragmatisch is om van Israel meer te eisen dan teruggave van de bezette gebieden, en dat is ook wat het merendeel van de Palestijnen en het merendeel van de wereld het mee eens is – ook als je daar niet al het historische onrecht mee uitwist. Er is feitelijk een consensus over wat een redelijke oplossing zou zijn. Het is alleen Israel die blijft doen alsof de VN bevooroordeeld is tegen hen, terwijl dit een feit is: de VN heeft er uiteindelijk in toegestemd dat ze meer land hebben ingenomen dan hen werd toegestaan. In werkelijkheid heeft Israel de VN nog aardig achter zich gekregen, ook al worden er wel grenzen gesteld waar Israel niet blij mee is.

Over de een-staats-oplossing. Finkelstein is geen voorstander, en hij heeft wel een punt. Kijk, zegt hij: er is feitelijk zo’n brede consensus over wat de oplossing is, dat Israel de beszette gebieden terug moet geven, dat het stom is om nu uit ongeduld of verveling met een nieuwe oplossing aan te komen: het gaat nog vijf generaties duren voordat je daar wereldwijd dezelfde consensus over zou krijgen, en de Palestijnen willen graag nog meemaken dat de Israelische soldaten hun boeltje pakken en verdwijnen. De nood, nu, is te groot. Wij die daar niet wonen, mogen niet van de Palestijnen verwachten dat ze zo principieel zijn dat een mogelijke oplossing nog generaties gaat duren. Zij lijden, wij niet.

Paul Aarts brengt in dat het ook Palestijnen zelf zijn die de twee-staats-oplossing niet langer zien zitten, maar Finkelstein is onvermurwbaar: dat is een minderheid die zijn wil niet op kan leggen aan de meerderheid die gewoon afwil van de bezetting. Ook als dat niet alle problemen voor iedereen op zal lossen. Het belangrijkste is dat de twee-staats-oplossing nog steeds is wat de meerderheid van de Palestijnen zelf willen, zegt Finkelstein. En het is belangrijk dat de meerderheid van Fatah en Hamas elkaar daarop kunnen vinden.

Over terrorisme. Hoe definieren we dat: als aanvallen op burgers voor politieke doeleinden. Inderdaad maken de Palestijnen zich daar ook schuldig aan. Maar kijk naar Israel: die straft de gehele burgerbevolking van Gaza met ongelooflijk wrede sancties omdat ze nog steeds denken dat de burgers daarmee Hamas ten val zullen brengen. Wat niet gaat gebeuren. Dat, een aanval op de gehele burgerbevolking vanwege een politiek doel, is dus terrorisme en op grote schaal.

En nee, zegt hij, als iemand weer begint over de extremistische islam van Hamas: dat zei ik al, dat heeft er niets mee te maken. Als het in Gaza Boedhisten waren deed Israel het niet anders. De religie van degenen die onder bezetting leven heeft er niets mee van doen.

De omringende Arabische landen zouden verantwoordelijk zijn voor de Palestijnse vluchtelingen? Daar haal je twee morele categorieën door elkaar, zegt Finkelstein. De enige die verantwoordelijk is voor het vluchtelingenprobleem is Israel. Je kunt misschien willen dat de Arabische landen gastvrijer en vriendelijker zijn tegen de vluchtelingen, maar dat is wat anders dan verantwoordelijkheid. Het zou erg aardig van mij zijn als ik een vluchteling opnam in mijn huis, zegt Finkelstein, maar ik doe het niet. Dat is niet zo generous van me, maar ik ben het niet verplicht. Zo zijn de omringende Arabische landen niet verplicht om het vluchtelingenprobleem op te lossen waar Israel voor verantwoordelijk is, zo ze dat al zouden kunnen.

Waarom Israel niet in wil zien wat de oplossing is. En waarom de VS ze ondersteunen in het permanente vermijden van de oplossing die iedereen al weet. Eerst de vraag wat de VS er bij te winnen hebben. Niet zo veel, zegt Finkelstein. De VS hebben belang bij een goede band met Israel, maar helemaal niet bij het bezet houden van de Palestijnse gebieden. Wat heeft Amerika aan nederzettingen? Niks. Als Israel morgen zou besluiten om zich uit te gebieden terug te trekken en de nederzettingen te ontmantelen en de muur af te breken, zouden de VS dan zeggen: jongens, jullie moeten daar blijven zitten? Natuurlijk niet.

En waarom Israel zo koppig blijft weigeren om de voor de hand liggende oplossing onder ogen te zien en alleen maar probeert die onmogelijk te maken: er worden twee antwoorden gegeven, zegt Finkelstein: de ene is dat Israel het land niet op wil geven, ook om het water. De andere is dat de pro-Israel lobby het zou tegenhouden. En dat Israel niet af wil zien van hun ideologische claim op het land. Ideologische zowel als praktische motieven dus. Mij overtuigen ze maar ten dele, zegt hij. Want de prijs is enorm. Ik denk dat Israel gewoon niet in staat is om land terug te geven aan de Palestijnen, omdat ze dat zelf zien als zwakte tonen tegenover de Arabieren. Ze bleven ook veel te lang in Libanon. En waarom? Omdat de Libanezen wilden dat ze ophoepelden. Ze zeggen vaak dat de Arabieren alleen de taal van force, van macht en geweld begrijpen, maar het is vooral Israel zelf dat geen andere taal begrijpt. Nog nooit heeft Israel ook maar een centimeter land opgegeven tot ze er toe gedwongen werden.

De vergelijking met de anti-apartheidsstrijd van Zuid-Afrika is gevallen. Het is waar, het is op het ogenblik pretty lousy in dat land. Toch zal niemand willen beweren dat de anti-apartheidstrijd voor niets is geweest – het was een grote morele overwinning, en het heeft veel andere volken moed gegeven. Ook al zal geen enkele overwinning leiden tot een perfecte samenleving – toch moeten we wel blijven vechten voor wat just and true is. Rechtvaardig en waarachtig.

Wat we kunnen doen. Finkelstein is een voorstander van een boycot van Israel, zoals ook eens succesvol was met Zuid-Afrika. Niet omdat dat economisch zoveel uit zou maken. Het gaat er om dat Israel steeds maar weer opnieuw te horen krijgt dat ze op deze wijze niet horen bij de beschaafde volken; embarass them, zegt Finkelstein, maak dat ze zich gaan schamen. Ze zijn al op weg om de morele paria staat van de wereld te worden. Ook als ze daar stoer over doen, ze zijn er wel gevoelig voor. En laat je in de discussies vooral niet afleiden. De mensen die pro-Israel zijn, de lobby, doet er alles aan om van onderwerp te veranderen, de aandacht af te leiden, rookgordijnen op te trekken. Kijk naar Jimmy Carter. Die is met Hamas gaan praten, die heeft met Arabische leiders gepraat en het is glashelder. Er is een oplossing, we kennen die oplossing, de Arabische kant, inclusief Hamas gaat daar in mee. De enige die niet wil is Israel. Dus laat dit duidelijk zijn: Israel is het probleem. Carter heeft ze daarmee geconfronteerd en ze haten hem. Want Israel wil ons graag laten geloven dat zij zo graag vrede willen, maar dat de Palestijnen en de Arabieren dat tegen houden.

Nee, zelfs het vluchtelingenprobleem is oplosbaar. Palestijnen zijn gewone, verstandige mensen. Die willen wel hun recht hebben maar die weten ook dat ze niet alles meer terug zullen krijgen. Ze willen alleen niet volstrekt genegeerd worden. Ik zou Israel zeggen: probeer het. Doe eindelijk eens een redelijk voorstel. Dat is in al die zestig jaar nog niet één keer gebeurd. Op geen enkel moment heeft Israel toe willen geven dat zij het vluchtelingenprobleem hebben veroorzaakt of een poging gedaan om daar wat aan te doen, met een redelijk compromis. Wedden dat er met Palestijnen gewoon te praten valt?

Maat voorlopig zal Israel dat nog niet doen. Ze denken nog steeds dat ze met militair geweld winnen kunnen, dat het ze nog kan lukken om Hamas en Hezbollah te verslaan. Wij weten allang dat dat niet kan, maar zij weten het nog niet. Helaas zullen we nog toeschouwers zijn van veel ellende voordat ze tot die ontdekking komen.