(Update 13.15)

Vandaag zullen er Kamervragen worden gesteld, vanwege de mishandeling van Mohammed Omer bij de grensovergang, toen hij terug ging naar Gaza. Het was hem met steun van Nederlandse kamerleden, Hans van Baalen van de VVD, gelukt om permissie te krijgen Gaza te verlaten. Nederland voelt zich (in dit geval) dus enigszins verantwoordelijk.

Ongetwijfeld zullen de Israelische autoriteiten de zaak af willen doen als een ‘incident’. Wie beter op de hoogte is weet dat mishandeling van Palestijnen standaard is. En dat er normaal geen haan naar kraait. In dit geval was de grenspolitie, of de Shin Beth, of wie Omer te grazen namen misschien extra gebeten, omdat Omer een journalist is die inmiddels enige bekendheid heeft in het buitenland, en zijn foto’s en verhalen over Gaza verspreid worden. Israel probeert Gaza steeds verder te isoleren. Israelische journalisten mogen er niet meer in – vanwege hun veiligheid wordt er gezegd – dus ook Gideon Levy die er kind aan huis is, en Amira Hass die er nota bene heeft gewoond mogen Gaza niet meer in. Andere journalisten worden vooral ‘ontmoedigd’. Het is er ook gevaarlijk geworden: er zijn meerdere journalisten gedood – door het Israelische leger wel te verstaan.

Maar deze keer maakte Israel wel een foutje door Omer te mishandelen terwijl hij vergezeld werd door buitenlandse politici. Normaal vindt mishandeling en marteling plaats waar niemand van buitenaf dat waar kan nemen, en de mensenrechten organisaties moeten er dus veel werk van maken om aan te tonen dat het martelen van Palestijnen inderdaad standaard is.

Ik schreef er al een hoofdstuk over in Het beroofde land. Hier en hier. Israel ontkende uiteraard dat gevangen genomen Palestijnen mishandeld werden. Tot er een wet werd aangenomen om het martelen te legaliseren en aan banden te leggen: er vielen te veel doden bij. (Sinds het begin van de bezetting in 1967 kwamen er 167 mensen bij om) Nu mocht alleen nog maar ‘matige fysieke druk’ en dat onder medisch toezicht. Een deel uit het hoofdstuk:

Martelen als ambacht
Issa werd gemarteld voordat de intifada uitbrak. Sindsdien zijn de technieken veranderd. Er moesten te veel mensen worden ondervraagd en er vielen te veel doden. De verhoren werden aan banden gelegd en vonden voortaan onder medisch toezicht plaats. De commissie-Landau schreef exact voor wat wel en niet mocht. ‘Matige fysieke druk’ werd toegestaan, met name als het ging om een zogenaamde ‘tikkende bom’, dat wil zeggen als de Shin Bet, de geheime dienst, reden had om aan te nemen dat er met snelle bekentenissen mensenlevens te redden waren. Wat technisch onder ‘matige fysieke druk’ verstaan moest worden, staat beschreven in het tweede, niet openbare deel van het Landau-rapport. Maar dat begrepen advocaten en mensenrechtenactivisten al snel toen de gevangenen vrijkwamen en hun overeenkomstige ervaringen vertelden.

De ‘matige fysieke druk’ bleek niet zo matig, en kenmerkend was dat de toegestane technieken weinig lichamelijke sporen achterlieten. Slaan met knuppels was niet meer toegestaan, sigaretten op iemands lichaam uitdrukken ook niet, evenmin als het toedienen van elektrische schokken. Wat wel mocht, was iemand vastbinden in een pijnlijke houding. Daar waren zelfs speciale scheve krukjes voor. De techniek heeft een naam, shabeh. Wie probeert uit de gebogen houding omhoog te komen, trekt daarmee de handboeien waarmee de polsen onder de stoel zijn vastgebonden strakker aan, daardoor wordt de bloedsomloop gestremd en zwellen de handen op. Een andere methode, de banaan genoemd, is iemand ruggelings over een kruk of tafel te leggen en daar onderdoor handen en voeten aan elkaar te binden, zodat de gevangene in een bocht achterover ligt. En dan is er nog de kikker, waarbij de verdachte tijdens de verhoren geknield en op zijn tenen moet zitten met zijn armen op zijn rug gebonden. Als hij zijn evenwicht verliest en omvalt, wordt hij geschopt tot hij weer de voorgeschreven houding heeft aangenomen.

(een acteur doet ‘de banaan’ voor)

De shabeh gaat meestal gepaard met dreunende muziek en met een zak over het hoofd die stinkt naar pis en kots en waar de betrokkene net niet in stikt. Dit hoort niet bij het eigenlijke verhoor, de zak heeft tot doel dat de wachtende gevangenen elkaar niet kunnen zien, zegt de Shin Bet, en de muziek dat ze niet met elkaar kunnen praten. Maar het is duidelijk dat de methode er vooral op gericht is de wil van de gevangenen te breken, net zoals opsluiting in een donkere kast waarin de gevangenen niet kunnen lopen en niet languit kunnen liggen bedoeld is om hen ‘zacht’ te maken, zodat het tijdens de echte verhoren wat sneller gaat. Dat ze nachtenlang uit hun slaap worden gehouden is vanwege de haast die de ondervragers hebben om een bekentenis te krijgen en mensenlevens te redden, luidt de rationalisatie.

‘Maar zo’n haast hadden ze ook weer niet dat ze doormartelden op sabbat, hun vrije dag, als ze niet mogen werken’, zegt Hannah Friedman cynisch. Friedman is de voorzitter van PCATI, het publieke comité tegen martelingen in Israël. Een nieuwe methode tijdens het verhoor zelf was tiltulim, schudden. De geboeide verdachte werd aan zijn hemd, een stevig gevangenishemd, vastgehouden en hard heen en weer geschud. Dat klinkt onschuldig, maar is het niet. Wie gedurende een minuut of meer hard door elkaar geschud wordt, krijgt symptomen die lijken op whiplash. De hersens zwellen op, de wervels van de nek krijgen een opdonder. De gevolgen zijn niet te voorspellen. Zware hoofdpijn, tijdelijke of permanente blindheid, doofheid, spraakstoornissen en concentratiestoornissen zijn mogelijk, maar het is achteraf niet sluitend vast te stellen dat zoiets het gevolg is van de marteling. Abedl-Samed Harizat verloor er het leven bij. Sindsdien mag het alleen met speciale toestemming en maar voor korte tijd achter elkaar.

Het martelen werd een compleet ambacht, met een verfijnde taakverdeling en een zorgvuldige boekhouding. De politie pakte iemand op en droeg die over aan de Shin Bet, die de verhoren uitvoerde en de verdachte daarna overdroeg aan de gevangenis. Artsen hielden toezicht. Een gevangenis van enige omvang had een eigen bedrijfsarts. Voor het verhoor werd de verdachte onderzocht of er mogelijk beperkingen waren aan wat hij kon doorstaan zonder gevaar voor zijn leven. De artsen hadden ook tot taak om verdachten die bezweken te verzorgen tot ze verder verhoord konden worden. De verklaringen die de artsen moesten ondertekenen, zijn inmiddels openbaar gemaakt. Ze legden vast dat er geen medische bezwaren waren tegen eenzame opsluiting, geboeid worden of een omhulsel over het hoofd krijgen. Ook moest de arts vermelden of de gevangene voorafgaand aan het verhoor verwondingen had. (Marton 1955).

De situatie is sinds 1999, het jaar dat de wet werd aangenomen, niet verbeterd. Bijna dagelijks vinden razzia’s plaats, waarbij soldaten op de Westoever een dorp of wijk binnenvallen, deuren intrappen of openschieten, meubilair vernielen, de gezinsleden in een kamer opsluiten, en dan nemen ze vaak de mannen tussen de 15 en 50 mee, geblinddoekt en geboeid. Soms gaan ze met die mannen een uurtje of zo rondrijden, en zetten hen dan weer uit de auto, want de gevangenissen zijn al overvol. Soms worden ze meegenomen. En gemarteld.

De technieken die gebruikt worden zijn uitgekozen om geen sporen na te laten. Vastgebonden worden in een pijnlijke houding is een bekende, uit de slaap worden gehouden, in de hitte of extreme kou zitten, niet naar de WC mogen, geen voedsel of water krijgen. Iedereen weet dat op die manier afgedwongen ‘bekentenissen’ geen waarde hebben, omdat het gebeurt dat gevangenen om aan de pijn te ontkomen maar iets beweren. Maar dat lijkt ook allang niet meer het doel te zijn. Het gaat er om om Palestijnen te breken, te intimideren, te laten weten wie er de baas is.

Een flink deel van de gevangenen zit er zonder proces. Volgens de Israelische wet mag dat, iemand mag zes maanden in ‘administratieve detentie’ vastgehouden worden. Aangezien je niet weet waar je van beschuldigd wordt (in veel gevallen: nergens van) kun je je niet verdedigen. Soms wordt iemand zomaar weer vrijgelaten, soms wordt de periode van zes maanden verlengd. En nog eens. En nog eens. Er zitten mensen jaren vast, die niets gedaan hebben – behalve dat Israel ze graag een tijd uit de running wil hebben. Parlementsleden, bijvoorbeeld. Journalist Sami Al-Asi zit al 38 maanden vast zonder dat het tot een aanklacht is gekomen. Azzam Salhab, professor in de theologie van de Hebron Universiteit zit al acht jaar, met geen andere aanklacht dan dat hij ‘een gevaar is voor de veiligheid van Israel en van het joodse volk’. Met die vage beschuldiging kun je wel elke Palestijn opsluiten. Vooral leidende figuren, politici, advocaten, activisten, studenten, journalisten, leraren. Ook zijn er kinderen opgesloten. Er zitten op dit moment zo’n 12.000 Palestijnen in de gevangenis.

De nieuwste tak van sport in de ambacht van het martelen is het bedreigen van familieleden. Het ergste dat een man kan overkomen is dat hij weet dat zijn vrouw, zijn ouders, zijn kinderen worden bedreigd terwijl hij daar maar zit en niets kan doen. In sommige gevallen wordt er werkelijk een inval gedaan in zijn huis, wordt de boel weer kort en klein geslagen, zijn ouders of zijn kinderen bang gemaakt. Soms is het alleen maar een dreiging: als je niet bekent dan pakken we je vrouw. Een andere manier om iemand te breken, is om familieleden toe te laten kijken terwijl hun man wordt gemarteld, of een echtgenote gevangen te nemen en de man te dreigen dat zij ook zal worden mishandeld. Het is een erg gemene methode, omdat het mensen dwingt tot een onmogelijke keuze: de loyaliteit aan de Palestijnse zaak of de loyaliteit aan hun eigen familie. Welke keuze iemand ook maakt, hij blijft zitten met een diep schuldgevoel. Het is psychisch gezien ontzettend beschadigend.

PCATI (Public Comittee Against Torture in Israel) is een organisatie die al vele jaren rapporten opstelt over mishandeling en marteling van Palestijnen. Zie onder andere hier, het rapport Family Matters, met een filmpje van Al Jazeera.
En zie ook het rapport van B’Tselem, hier.
De Phycisians for Human Rights protesteren tegen het gebruik van artsen bij het martelen. Hier.
Alle drie de organisaties worden ondersteund door SIVMO. Hier.
Zie ook Khaled Amayreh, Israel’s very own Guantanamos, uit Al Ahram, hier.
Zie ook Electronic Intifada, hier.
En zie Jonathan Cook, Israel’s Quantanamo. hier.