Ik volg de carriere van Rula Halawani al vanaf het moment dat ik haar voor het eerst ontmoette bij een protest van Palestijnen en internationale demonstranten in Silwan, waar een groepje kolonisten een huis hadden bezet en de Palestijnse familie er uit hadden gegooid. Ze werkte toen voor Reuters. Terwijl de Israelische soldaten met wapenstokken de demonstranten in elkaar sloegen en geboeid over de stenen sleepten, en een Palestijnse vrouw op het balkon stond te huilen en schreeuwen: niet slaan! maakte Rula foto’s, terwijl ook bij haar de tranen over de wangen liepen.

We zijn bevriend geraakt en ik ben haar door de jaren heen gevolgd, toen ze de stap nam om voor zichzelf te gaan werken – ze wilde niet meer gedwongen worden om steeds maar weer dezelfde scenes te moeten fotograferen, stenengooiende jonge mannen, schietende soldaten, de doden, de tanks, de opgeblazen huizen, het puin. Ze heeft haar eigen visie op wat er met haar land en haar mensen gebeurt, die niet vanzelfsprekend samenvalt met wat ‘nieuws’ heet.

In de Botanique in Brussel heeft ze nu haar eerst grote expositie, geheel gewijd aan haar werk, een retrospectief. Van de vroegere kleurenfoto’s waarin ze het Palestijnse leven vastlegt, tot aan haar laatste, sombere en sobere zwart-wit foto’s. In de kleurenfoto’s laat ze de veelkleurigheid van haar Palestina zien, niet alleen de gevechten, maar ook het contrast tussen moderniteit en traditie: een jonge man die shisha rookt met een mobieltje aan zijn oor, haar familie die tijdens ramadan bidt in hun moderne interieur, maar ook Gazaanse vissers die hun netten boeten terwijl ze liederen zingen die nog afkomstig zijn van Jaffa, en hoe een oude man dan huilen moet. Die foto van jonge mannen die met stenen gooien, pas op het tweede gezicht zie je die jongen liggen, dood, met de steen nog in zijn hand.

(Sorry voor de kwaliteit, dit zijn natuurlijk maar foto’s van foto’s)

Ze maakte een serie die ze, ironisch, intimiteit noemde: alleen de handen van Palestijnen en soldaten bij checkpoints, de uitwisseling van identiteitsbewijzen.

Haar meest recente werk zijn grote, dreigende foto’s van de muur, die ze langzamerhand haar kant op zag kruipen: ze woont op een romantisch klinkend maar in de realiteit een zwaar bedreigd adres: de Olijfberg. Nu nog een Palestijnse wijk, en als Jeruzalemiet met het bijbehorende identiteitsbewijs heeft ze nu nog een paar privileges die mensen uit Gaza of de Westoever niet hebben: ze mag reizen. Maar ook haar wijk wordt steeds verder afgesloten, verwaarloosd en ontvolkt. Ze wilde dat overbekende, immens lelijke ding eerst niet fotograferen, tot die bijna tot op haar stoep kwam, en ze ’s nachts, bang, alleen, ging kijken met haar camera. Geblaf van honden, alleen de geluiden van machines en voertuigen van soldaten. De bedreiging die uit de sombere, enorme foto’s spreekt is niet abstract, maar voor haar diep emotioneel en dat komt over.

Ze maakte foto’s tijdens een militaire inval op de Westoever, fotografeerde de geknielde en geboeide gevangen genomen Palestijnen, de Israëlische tanks, de dode man in het midden van een lege straat, een man die ze zo vaak had zien lopen. Ze drukte de onverdraaglijke foto’s af in negatief.

En ze maakte een serie foto’s van Litfa, of wat daar van over is. De ruines van een ontvolkt Arabisch dorp die om en of andere reden de algehele verwoesting zijn ontlopen, maar alleen nog door zwervers worden bewoond en nu langzamerhand instorten. En paradijs voor de geesten, noemt ze het. In de doorploegde en doorwoelde aarde de resten van de mensen die er woonden, textiel, een halfvergane oude schoen.

Ik vroeg haar waar het naar toe moest met haar werk, nu het steeds somberder, zwart-witter, bijna abstract aan het worden was. Wat zou de volgende stap zijn? Ze begreep mijn vraag niet. Abstract? Niets van wat ze maakt is abstract, zegt ze, het is nog steeds haar manier om een verhaal te vertellen. Het verhaal van Palestijnen, van hun verleden, hun lijden, hun heden, hun gebrek aan toekomst. Alsof ze tegen de bierkaai in wil vastleggen wat bedreigd wordt, wat steeds verder verdwijnt. Haar volgende onderwerp? Ze heeft niet het gevoel dat ze zoeken moet. De onderwerpen liggen klaar voor haar. Ze hoeft er alleen maar heen met haar camera. Haar ogen doen hun werk vanzelf.

Ik ben ontzettend blij voor haar dat ze nu tussen vrienden feest kon vieren, erkenning. Een van de belangrijkste Palestijnse fotografen, stond er in het boek dat er van haar werk is gemaakt, en in de catalogus bij de expositie. En kijk, natuurlijk was Leila Shahid, nu ambassadeur voor Palestina in België er ook, Leila die mijn eerste echte levende Palestijn was die ik ontmoette, nu bijna vijftien jaar geleden, toen ze nog in Den Haag was gestationeerd.

Leila was bedroefd, want haar grote vriend Mahmoud Darwish had op zullen treden, het had zijn laatste optreden zullen zijn en hij heeft het niet gehaald. Zelfs voor Arafat was er niet zo’n massale Palestijnse rouw zei ze.

De retrospectieve expositie maakt deel uit van een groot cultureel Palestijns programma, Masarat. Zie www.masarat.be. Hier.

Ik zal het nog hebben over een kleinere expositie van Taysir Batniji, die ik ook heel mooi vond, en over de Palestijnse expositie in Den Haag, waar ook werk van Rula Halawani hangt.