“Een zwarte president in het Witte Huis”, de definitieve doorbraak van de “colour-line”, zo ervaren veel mensen de verkiezing van Barack Hoessein Obama. Natuurlijk komen er meteen protesten: door Obama zwart te noemen presenteer je een leugen die de apartheid in stand houdt, zegt Youssef Azghari in een nogal mal stuk in Trouw van zaterdag. Schaf je de apartheid af door kleurenblind te zijn en niet op te merken wat iedereen heeft opgemerkt? Het is een oud misverstand.
Obama stamt niet af van zwarte slaven in Amerika, maar van een blanke moeder en een zwarte Afrikaanse vader – so what? Zouden al die miljoenen mensen over de hele wereld die diep ontroerd waren dat het blankste bolwerk ter wereld een president heeft verkozen met een kleurtje voor niets staan te snotteren en te juichen? Onder wie, onlangs, Phyllis Bennis die er niet van verdacht kan worden dat ze naief enthousiast is over de nieuwe president?
Voor mensen die de jaren zeventig, tachtig bewust hebben meegemaakt is het gesneden koek: zwart is de politieke term voor iedereen die niet blank is. De mensen die in door blanken gedomineerde landen als ‘anders’ gezien worden. En die dus in potentie een doelwit zijn van racisme, vooroordelen, discriminatie en de onhebbelijke neiging om ze niet te zien als individu maar als lid van een groep. Zwart is dus net zo min een werkelijke aanduiding van huidskleur als blank of wit dat is, dat is ook geen realistische benaming is voor vaal-roze, of dat wat we met een tikje racisme ‘vleeskleur’ noemen. (Of je bij de onderbroekenafdeling tussen wit en zwart de kleur ‘neutraal’ aan kunt treffen, en dat is dus nooit bruin.)
En met dat zwart is er iets merkwaardigs aan de hand, want ook mensen die vanwege gemengde afkomst duidelijk eerder beige zijn dan bruin laat staan zwart, worden in zijn algemeenheid nog steeds gezien als anders, als niet-blank. Zo werkt het: doe een scheut koffie door de melk en het is geen melk meer maar koffie, maar hoeveel melk je ook door de koffie doet, die blijft koffie en wordt geen melk. Hoogstens koffie ‘verkeerd’.
Obama is ‘koffie verkeerd’, of zoals hij zelf een grap maakte over de aanschaf van een hondje voor zijn dochters, een mongrel, een vuilnisbakkie. En toch, en heel terecht, wordt zijn verkiezing gezien als een gigantische overwinning op het racisme in de VS.
Zoals een ingezonden brievenschrijver (Johan ten Hove) dat vanochtend in Trouw opmerkte:
Eén ding moet namelijk helder blijven, en dat is dat Barack Hoessein Obama niet hoort bij dat bastion aan blanke, christelijke mannen, waaruit Amerika ruim twee eeuwen lang, tot die gedenkwaardige eerste maandag van november van het jaar onzes Heren 2008, zijn presidenten haalde. Wanr dát is nu het historische aan deze gebeurtenis. Dat Obama dat bolwerk kon slechten. En dat een meerderheid van het Amerikaanse volk hem daarin steunde.
Amen.
Jammer dat je de Verenigde Staten kwalificeert als “het blankste bolwerk ter wereld”. Ik denk namelijk dat “de macht” in Nederland een heel stuk blanker is dan in de Verenigde Staten. Door de manier waarop politieke partijen in Nederland hun verkiesbare plekken opvullen (voornamelijk blanke incrowd met zo nu en dan de obligate excuus-allochtoon) acht ik de kans op een zwarte minister-president in pak-em-beet de komende twintig jaar nagenoeg nihil. We herinneren ons allemaal nog hoe de zeer capabele Ahmed Aboutaleb bij de laatste kabinetsformatie werd gepasseerd voor een ministerspost door de PvdA, ten gunste van vlieggewicht Ella Vogelaar…
Ik ben het met je eens dat ook Nederland een blank bolwerk is, Hans, maar wel een kleintje en daar gaat het om. En ik ben niet zo pessimistisch als jij, nu we net Aboutaleb als burgemeester van de tweede stad van Nederland krijgen, en we al een aantal buitengewoon capabele migranten of migrantenkinderen op politiek belangrijke posten hebben zitten: wie heeft nooit gehoord van Albayrak, Marcouch, Karib, Azough, Tibi, Karabulut? Zeker is het nog niet zover dat de politiek zo’n afspiegeling is van de samenleving dat we kunnen vergeten wat iemands kleur is, maar ik denk dat die tijd er komt, ondanks de protesten van populistisch rechts. Ik vind het dus nogal beledigend en niet terecht om de mensen die in zo’n korte tijd zo’n reis van kind van analfabete gastarbeidersouders naar staatssecretaris of burgemeester hebben afgelegd weg te zetten als ‘obligate excuus-allochtoon’. Dat hebben we gehad. En laat de VS nu eens voor de verandering het goede voorbeeld geven dat wij kunnen volgen.
Precies, Anja. Op de website van NRC reageerde ik op iemand, die het gedoe over het “kleurtje extra” maar onzin vond, als volgt:
“Dat kleurtje betekent” inderdaad “iets extra’s”. De situatie moet nl. worden beoordeeld naar de Amerikaanse (niet Nederlandse) omstandigheden. In de VS speelt huidskleur nog altijd, ondanks de formele juridische gelijkstelling, een enorme rol. Wat betreft welstand, levensomstandigheden, maatschappelijke kansen, onderwijs, enz. Al gebeurt het allemaal veel meer onder de oppervlakte van correctheid dan vroeger. Waarom dacht je anders dat deze mijlpaal vooral zwarten -ook maatschappelijk gearriveerden als Jesse Jackson en Colin Powell- zo sterk emotioneert? Ondanks dat Obama zelf geen “product” is van de Amerikaanse strijd voor burgerrechten van zwarten?”